Σταμάτησε η ροή ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας

Οι ροές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας σταμάτησαν τις πρώτες πρωινές ώρες της Τετάρτης μετά τη λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης μεταξύ των δύο χωρών στον απόηχο της ευρείας κλίμακας εισβολής της Μόσχας.

Ο αγωγός ήταν μια από τις δύο τελευταίες διαδρομές που εξακολουθούσαν να μεταφέρουν ρωσικό αέριο στην Ευρώπη σχεδόν τρία χρόνια αφότου ξέσπασε ο πόλεμος. Οι χώρες της ΕΕ θα χάσουν περίπου το 5% των εισαγωγών φυσικού αερίου στα μέσα του χειμώνα.

Ενώ οι traders ανέμεναν από καιρό να σταματήσουν οι ροές, το τέλος γεγονός θα επηρεάσει το ισοζύγιο φυσικού αερίου της Ευρώπης σε μια εποχή που η ζήτηση για θέρμανση είναι υψηλή. Η Σλοβακία είναι η χώρα που έχει πληγεί περισσότερο, σημειώνουν οι Financial Times.

«Αν και θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι η απώλεια αυτών των όγκων [έχει τιμολογηθεί], μια ισχυρή ανοδική αντίδραση στις τιμές δεν αποκλείεται», δήλωσε ο Aldo Spanjer, ανώτερος αναλυτής εμπορευμάτων στην BNP Paribas.

Η συμφωνία για τη διέλευση του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας έγινε στα τέλη του 2019 και υπογράφηκε μια ημέρα πριν από τη λήξη της προηγούμενης 10ετούς σύμβασης μεταξύ των κρατικών εταιρειών φυσικού αερίου. Εκείνη την εποχή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προώθησε έντονα τη συμφωνία.

Μετά την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, ωστόσο, η Επιτροπή ενθάρρυνε τα κράτη μέλη να αναζητήσουν εναλλακτικές προμήθειες καθώς το μπλοκ κινήθηκε για να απογαλακτιστεί από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Οι φιλικές προς τη Μόσχα κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας αντιστάθηκαν σε αυτή τη μετατόπιση και προσπάθησαν να παρατείνουν τη συμφωνία πέρα από την 1η Ιανουαρίου.

Η ουκρανική κυβέρνηση είχε στείλει σήμα μήνες νωρίτερα ότι δεν ήταν διατεθειμένη να διαπραγματευτεί την επέκταση της συμφωνίας, καθώς ήθελε να στερήσει το Κρεμλίνο από τα εισοδήματά του από τις εξαγωγές φυσικού αερίου. Ο τερματισμός των ροών θα είχε ως αποτέλεσμα απώλεια 6,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη Ρωσία, εκτός εάν μπορέσει να τις ανακατευθύνει, σύμφωνα με το think-tank Bruegel που εδρεύει στις Βρυξέλλες.

Αλλά θα είναι επίσης ένα οικονομικό πλήγμα για την Ουκρανία, η οποία κέρδιζε περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια ετησίως σε τέλη μεταφοράς φυσικού αερίου, αν και μόνο το ένα πέμπτο από αυτά ήταν μικτά κέρδη. Οι αναλυτές έχουν προτείνει ότι η τεράστια υποδομή του αγωγού φυσικού αερίου της Ουκρανίας θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αυξανόμενες ρωσικές επιθέσεις εάν δεν διοχετευόταν ρωσικό αέριο.

Η ρωσική Gazprom γνωστοποίησε σε ανάρτηση στο Telegram ότι η συμφωνία διαμετακόμισης έληξε λόγω της «επανειλημμένης και ρητής άρνησης» της Ουκρανίας να την παρατείνει. «Από τις 8:00 ώρα Μόσχας, η προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου για τη μεταφορά του μέσω του εδάφους της Ουκρανίας δεν πραγματοποιείται», ανέφερε.

Ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίκο επισκέφθηκε τη Μόσχα στις 22 Δεκεμβρίου για να συζητήσει τη σύμβαση μεταφοράς φυσικού αερίου. Κατηγόρησε την αδιαλλαξία της Ουκρανίας σχετικά με τη συμφωνία, ρωτώντας αν η χώρα είχε «το δικαίωμα να βλάψει τα οικονομικά συμφέροντα ενός κράτους μέλους [της ΕΕ]».

Ο Φίκο είπε στο Facebook λίγο πριν από τη λήξη της συμφωνίας ότι «άλλες επιλογές διαμετακόμισης φυσικού αερίου εκτός από το ρωσικό αέριο παρουσιάστηκαν στους Ουκρανούς εταίρους, αλλά αυτές απορρίφθηκαν επίσης από τον Ουκρανό πρόεδρο". Ο Σλοβάκος πρωθυπουργός έχει επίσης απειλήσει να διακόψει την προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας από τη Σλοβακία στην Ουκρανία ως αντίποινα.

Ο Πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν προσπάθησε επίσης να βρει μια λύση για να επιτρέψει τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας. Η κυβέρνησή του έχει επίσης στραφεί στον τελευταίο αγωγό που απομένει που μεταφέρει ρωσικό αέριο μέσω Τουρκίας και στη γειτονική Ρουμανία για να συμπληρώσει τις προμήθειες.

Η Αυστρία, η οποία εισήγαγε ακόμα ρωσικό αέριο καθ' όλη τη διάρκεια του 2024, έχει στραφεί σε εναλλακτικές πηγές, όπως οι εισαγωγές υγρού φυσικού αερίου. Η ενεργειακή της εταιρεία OMV στα μέσα Δεκεμβρίου τερμάτισε τη μακροχρόνια σύμβασή της με την Gazprom λόγω δικαστικής διαμάχης.

Η διακοπή των ροών ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας είναι πιθανό να αυξήσει την ευρωπαϊκή ζήτηση για ακριβότερο LNG, για το οποίο ανταγωνίζεται και η Ασία.

Οι αξιωματούχοι της ΕΕ ήταν ανένδοτοι ότι το μπλοκ μπορεί να ζήσει χωρίς προμήθειες από ρωσικούς αγωγούς, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα υποδεχτεί ακριβότερο αέριο που μεταφέρεται από αλλού.

Ο αγωγός Τουρκίας που εξακολουθεί να μεταφέρει ρωσικό αέριο στην Ευρώπη συνεισφέρει περίπου το 5% των εισαγωγών της ΕΕ. Οι ΗΠΑ επέβαλαν πρόσφατα κυρώσεις στην Gazprombank, το κύριο κανάλι για τις ρωσικές ενεργειακές πληρωμές.