Το κρίσιμο σταυροδρόμι της Συρίας και ο εφιάλτης «νέας Λιβύης»

Όταν οι πανηγυρισμοί κοπάσουν και οι φυλακές αδειάσουν από όσους φυλάκισε το βάναυσο κλεπτοκρατικό καθεστώς του Άσαντ, η Συρία θα βρεθεί σε ένα σταυροδρόμι, επισημαίνει μια πρώτη ανάλυση του BBC.

Η πορεία που θα ακολουθήσει η χώρα δείχνει άγνωστη τη δεδομένη στιγμή. Εάν ο Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, ο ηγέτης της HTS, της κύριας ομάδας των ανταρτών, μείνει πιστός στον λόγο του, τότε υπάρχει μια ευκαιρία για αυτή τη χώρα να μεταβεί σε ένα πιο πλουραλιστικό, δημοκρατικό μέλλον, που θα υποστηριχθεί από τον ΟΗΕ και άλλους.

Αλλά η HTS, και ορισμένες από τις ομάδες που την πλαισιώνουν έχουν ένα βίαιο παρελθόν, γεμάτο καταγγελίες για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι μια τρομοκρατική οργάνωση σύμφωνα με τον ΟΗΕ και πολλές κυβερνήσεις.

Ήδη η Αλ Κάιντα προτρέπει τους αντάρτες να στραφούν τώρα κατά των «Εβραίων και σταυροφόρων» (ο όρος που χρησιμοποιούν για όλους τους Χριστιανούς). Η Συρία έχει πολλές μειονότητες, και όσοι δεν είναι σουνίτες μουσουλμάνοι, όπως είναι οι αντάρτες, έχουν βάσιμους λόγους να φοβούνται για το μέλλον τους.

Αν και υπάρχουν κάποιες ενθαρρυντικές πρώιμες ενδείξεις ότι είναι διαχειρίσιμη μια μετάβαση εξουσίας, εξακολουθεί να υπάρχει σοβαρός κίνδυνος η Συρία να ακολουθήσει το δρόμο της Λιβύης και να καταλήξει σε ένα πολυετές τέλμα με ανταγωνιστικές ένοπλες φατρίες, λεηλασίες και χάος.

Τα δεδομένα

Οπως εξηγεί η WSJ, η κυβέρνηση του Άσαντ έπεσε εν μέρει θύμα των πολέμων στον Λίβανο καθώς και στην Ουκρανία, οι οποίοι εξασθένησαν τη δύναμη της Ρωσίας και της υποστηριζόμενης από το Ιράν Χεζμπολάχ, δύο βασικών υποστηρικτών που την κρατούσαν στην εξουσία.

Το Ιράν, η Ρωσία, η Τουρκία, το Ισραήλ, οι αραβικές κυβερνήσεις και οι ΗΠΑ -οι οποίες έχουν τουλάχιστον 900 στρατιώτες στη χώρα- παρακολουθούν στενά την εξέλιξη των γεγονότων, ανησυχώντας ότι η βαθύτερη αναταραχή στη στρατηγική χώρα της Μέσης Ανατολής θα μπορούσε να υπονομεύσει τα δικά τους συμφέροντα. Υπάρχει ανησυχία ότι μια ταχεία κατάρρευση του καθεστώτος χωρίς σχεδιασμό διαδοχής θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα επικίνδυνο κενό με δευτερογενείς επιπτώσεις στις γειτονικές χώρες.

Η εκστρατεία που οδήγησε στην πτώση του καθεστώτος Άσαντ ξεκίνησε από τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, μια ομάδα που χαρακτηρίζεται τρομοκρατική από τις ΗΠΑ, με διοικητή τον Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, ο οποίος είχε προηγουμένως δεσμούς με το Ισλαμικό Κράτος και την Αλ Κάιντα. Ο Τζολάνι έχει διακόψει αυτούς τους δεσμούς και έχει δεσμευτεί να προστατεύσει τη θρησκευτική και εθνική ποικιλομορφία της Συρίας, αλλά δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό η μεταμόρφωσή του είναι γνήσια.

Οι Άσαντ κατηγορήθηκαν για πολλά αλλά διατήρησαν μια ισορροπία δυνάμεων για χρόνια σε μια χώρα διχασμένη από μια σειρά από, ενίοτε, ανταγωνιστικές ομάδες ανταρτών και υπό πίεση από εξωτερικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, της Ρωσίας και του Ιράν.

Τις τελευταίες ημέρες, οι γειτονικές χώρες έσπευσαν να στεγανοποιήσουν τα σύνορά τους για να αποτρέψουν πιθανή μετάδοση της σύγκρουσης. Το Ισραήλ δήλωσε ότι ενισχύει τις δυνάμεις του στα Υψίπεδα του Γκολάν, έδαφος που συνορεύει με τη Συρία και το οποίο έχει καταλάβει από τον πόλεμο του 1967.

Η Συρία είναι μια μικρή, φτωχή χώρα, αλλά έχει παίξει κεντρικό ρόλο στις αλληλένδετες συγκρούσεις της περιοχής. Έγινε αγωγός για προμήθειες όπλων στη Χεζμπολάχ και έφερε την επιρροή του Ιράν μέχρι τα σύνορα του Ισραήλ. Επίσης, συσσώρευσε —και χρησιμοποίησε— χημικά όπλα, τα οποία τώρα εκφράζονται φόβοι ότι θα μπορούσαν να περάσουν σε λάθος χέρια.

Οι δυνάμεις του καθεστώτος είχαν πει ότι είχαν δημιουργήσει έναν αδιαπέραστο κλοιό ασφαλείας γύρω από τη Δαμασκό, αλλά αυτό έσπασε γρήγορα υπό την πίεση από το βορρά, όπου είχε κινηθεί η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, και από το νότο, όπου μια ξεχωριστή ομάδα ανταρτών είχε πάρει θέσεις στο προάστια της πρωτεύουσας.

Οι αντάρτες της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, με 25.000 μαχητές, δεν φαίνεται όμως να έχουν το προσωπικό για να ελέγξουν και να κυβερνήσουν τα τεράστια εδάφη που έχουν κερδίσει τις τελευταίες ημέρες.

«Μπορεί να δούμε μια μεγάλη, γρήγορη νίκη και μετά να αρχίσουν τα προβλήματα», είπε δυτικός διπλωμάτης που ασχολείται με τη Συρία, επικαλούμενος τις εσωτερικές μάχες και τις διαιρέσεις στη Λιβύη που ακολούθησαν την ανατροπή του μακροχρόνιου ηγέτη αυτής της χώρας, συνταγματάρχη Μοαμάρ Καντάφι, το 2011.

Οι υπουργοί Εξωτερικών της Ρωσίας, του Ιράν και της Τουρκίας συναντήθηκαν στο περιθώριο μιας διάσκεψης στο Κατάρ.

Με τις δυνάμεις του καθεστώτος να διαλύονται, η Ρωσία μπορεί να επικεντρωθεί στην σύναψη μιας συμφωνίας για τη διατήρηση δύο βάσεων στις ακτές της Μεσογείου που της επιτρέπουν να προβάλλει ισχύ σε ολόκληρη την περιοχή, δήλωσε ο Μάικλ Κόφμαν, ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment for International Peace, ενός αμερικανικού think tank.

Η Τουρκία, μέλος του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου που υποστηρίζει τους αντάρτες και προηγουμένως έστειλε τα δικά της στρατεύματα πέρα από τα σύνορα και μέσα στη χώρα, πρόκειται να αποκτήσει σημαντική επιρροή στη Συρία.

Ο πρωθυπουργός του Κατάρ Σεΐχης Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν Αλ Θάνι δήλωσε ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη να σχεδιαστεί ένα πολιτικό πλαίσιο για τις εξελίξεις στη Συρία.

«Η ανησυχία μας είναι ότι αυτό θα μας φέρει πίσω στους παλιούς κύκλους της εσωτερικής βίας, του εμφυλίου πολέμου, και αυτό είναι που απειλεί πραγματικά την ακεραιότητα, την εδαφική ακεραιότητα του κράτους της Συρίας», είπε στο ετήσιο φόρουμ χάραξης πολιτικής στο Κατάρ. 

Είναι ένας σύμμαχος των ΗΠΑ που είναι επίσης κοντά στην Τουρκία και έχει εξοπλίσει ορισμένες ομάδες ανταρτών της Συρίας ενώ διατηρεί σχέσεις με το Ιράν και τη Ρωσία, επισημαίνει η WSJ.