Ποιός είναι ο Τζολάνι που ανέτρεψε τον Άσαντ

Ντυμένος από το κεφάλι μέχρι τα νύχια στo χακί και περιτριγυρισμένος από άοπλους φρουρούς, ο Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι ανέβηκε θριαμβευτικά τα σκαλιά της μεσαιωνικής ακρόπολης του Χαλεπίου νωρίτερα αυτή την εβδομάδα. Γύρω από τον ηγέτη της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS) μαζεύτηκε πλήθος υποστηρικτών που κυμάτιζαν σημαίες των αντάρτικων ομάδων που μόλις είχαν καταλάβει τη δεύτερη πόλη της Συρίας σε μια αστραπιαία επίθεση.

Ο Τζολάνι έγνεψε στους έκπληκτους κατοίκους του Χαλεπίου προτού μπει στο λευκό του τζιπ για να επιστρέψει στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Μετά βίας έριξε ένα χαμόγελο.

Ήταν μια πολιτικά οξυδερκής κίνηση χαρακτηριστική του φιλόδοξου 42χρονου ισλαμιστή που πέρασε τα τελευταία χρόνια μέσα στη δίνη ενός ραγδαίου πολιτικού μετασχηματισμού. Ο Τζολάνι θεωρεί ότι αν οι δυνάμεις του καταφέρουν να ανατρέψουν το καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ αυτός θα είναι ο μελλοντικός ηγέτης της Συρίας.

«Ο Τζολάνι ξέρει πολύ έξυπνα πώς να διαλέγει τις στιγμές του και να τις εκμεταλλεύεται», λέει ο Άαρον Ζέλιν ειδικός σε θέματα τζιχαντισμού. «Διάλεξε ένα συμβολικό μέρος, δεν υπήρχαν όπλα τριγύρω – είχε σχεδιαστεί για να τον κάνει να μοιάζει με σοβαρό, πολιτικό ηγέτη».

Η εμφάνιση του Τζολάνι ήταν το αποκορύφωμα μιας σαρωτικής επίθεσης ανταρτών υπό την ηγεσία της HTS, σε μια από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές στον αιματηρό 13χρονο εμφύλιο πόλεμο που μαστίζει τη Συρία και μια εκπληκτική ανατροπή σε μια σύγκρουση της οποίας η πρώτη γραμμή φαινόταν να είχε παγώσει.

Μέρες μετά την κατάληψη του Χαλεπίου, οι αντάρτες κατέλαβαν μια άλλη μεγάλη πόλη, τη Χάμα, και σύντομα κατευθύνθηκαν προς τα νότια προς τη Χομς. Η Δαμασκός - η πρωτεύουσα που ο Τζολάνι είχε από καιρό στο στόχαστρο του - είναι πολύ πιθανό να είναι η επόμενη πόλη που θα πέσει.

Η επιτυχία της επίθεσης υπογραμμίζει την ευθραυστότητα της κυριαρχίας του Άσαντ στην κατεστραμμένη χώρα του. Οι ένοπλες δυνάμεις του - παρά το γεγονός ότι υποστηρίζονταν από τη Ρωσία, το Ιράν και το δίκτυο πληρεξουσίων της Τεχεράνης - φάνηκαν να καταρρέουν καθώς οι αντάρτες προχωρούσαν.

Ήταν επίσης προϊόν πολύχρονης προσεκτικής προετοιμασίας από τον Τζολάνι, ο οποίος βοήθησε την ομάδα του να ανακάμψει από τα πρόθυρα της διάλυσης πριν από πέντε χρόνια.

Όπως μεταδίδουν οι Financial Times, ο Τζολάνει έχει μετριάσει το ισλαμιστικό δόγμα του, έχει αναπτύξει τις στρατιωτικές του δυνατότητες και έχει δημιουργήσει μια κυβέρνηση της οποίας ηγούνται πολίτες και όχι στρατιωτικοί.

Ποιός είναι ο Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολάνι

Γεννημένος το 1982 ως Αχμέντ Χουσεΐν αλ-Σαράα, ο Τζολάνι πέρασε τα πρώτα επτά χρόνια της ζωής του στη Σαουδική Αραβία, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως μηχανικός. Στη συνέχεια μετακόμισε στη Δαμασκό – την πόλη στην οποία μετοίκησε ο παππούς του μετά την κατάληψη των υψωμάτων του Γκολάν από το Ισραήλ.

Ο Τζολάνι έχει δηλώσει ότι ριζοσπαστικοποιήθηκε μετά τη δεύτερη ιντιφάντα το 2000. «Ήμουν 17 ή 18 ετών τότε και άρχισα να σκέφτομαι για το πώς θα μπορούσα να εκπληρώσω τα καθήκοντά μου, υπερασπιζόμενος έναν λαό που καταπιέζεται από κατακτητές και εισβολείς», δήλωνε στο PBS Frontline το 2021, σε μια από τις μοναδικές συνεντεύξεις του σε δυτικά μέσα ενημέρωσης μέχρι σήμερα.

Αποφάσισε να λάβει μέρος στην αντίσταση κατά της εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ το 2003. Έφτασε στη Βαγδάτη μετά από μια μακρά διαδρομή με λεωφορείο από τη Δαμασκό, λίγες εβδομάδες πριν από τις αμερικανικές δυνάμεις. Πέρασε τα επόμενα χρόνια ανεβαίνοντας στις τάξεις των εξεγερμένων πριν συλληφθεί και μπει στη φυλακή Camp Bucca, που είναι πλέον διαβόητη ως «εκκολαπτήριο» ηγετικών στελεχών των τζιχαντιστών.

Αφού απελευθερώθηκε μόλις ξεκίνησε η συριακή εξέγερση το 2011, ο Τζολάνι διέσχισε τα σύνορα με σακούλες γεμάτες μετρητά και την αποστολή να εξαπλώσει τις δραστηριότητες της Αλ Κάιντα. Πολλοί στο Ιράκ χάρηκαν που τον είδαν να φεύγει.

Βρισκόταν σε αντιπαράθεση με τους ηγέτες της Αλ Κάιντα στο Ιράκ, μια αντιπαλότητα που συνέχισε να μεγαλώνει. Ο Τζολάνι αποστασιοποιήθηκε από την υπερεθνική τζιχαντιστική ιδεολογία τους και επικεντρώθηκε σε εθνικιστικό αγώνα για τη Συρία. Τελικά, πολέμησε ανοιχτά εναντίον της Αλ Κάιντα και του ISIS.

Εξαγρίωσε επίσης τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία της HTS και βοήθησε στη δημιουργία μιας τεχνοκρατικής διοίκησης. «Η μοίρα του Τζολάνι γράφεται αυτή τη στιγμή. Το πώς ακριβώς διαχειρίζεται την επόμενη φάση, αν η HTS καταφέρει να παραμείνει συμπεριληπτική, αυτό θα καθορίσει ποια θα είναι η κληρονομιά του», λέει ο Τζερόμ Ντρέβον, ειδικός σε θέματα τζιχαντισμού στη δεξαμενή σκέψης Crisis Group.

Όπως σημειώνουν οι F.T., o Τζολάνι ξεχωρίζει ανάμεσα στους συμπολεμιστές του. Είναι μορφωμένος, ευγενικός και με ήπιο λόγο. Η μεσοταξική ανατροφή του τον «βοήθησε στη διαμόρφωση της προσέγγισής του στο Ισλάμ», λέει ο Ντρέβον. «Λέει συχνά ότι ο πραγματικός κόσμος πρέπει να καθοδηγεί το Ισλάμ σας, ότι δεν μπορείτε να επιβάλλετε το Ισλάμ σας στον πραγματικό κόσμο».

Αλλά ο ειδικός σε θέματα τζιχαντισμού, Άαρον Ζέλιν, προειδοποιεί ότι αυτό δεν καθιστά τον Τζολάνι φιλελεύθερο δημοκράτη, περιγράφοντάς τον ως «χαρισματικό ηγέτη ενός αυταρχικού καθεστώτος».
Αυτό ήταν το κλειδί της επιτυχίας του. Το ίδιο και η παρέα των νεαρών συμβούλων του. «Είναι πολύ καλά μορφωμένοι άνθρωποι που κατανοούν τον έξω κόσμο» λέει ο Νταρίν Χαλίφα, συνάδελφος του Ντρέβον στο Crisis Group, ο οποίος έχει συναντήσει τον Τζολάνι επανειλημμένα από το 2019.