Νόμπελ Οικονομίας στους Ντάρον Ατζέμογλου, Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον

Με το Νόμπελ Οικονομίας 2924 τιμήθηκαν σήμερα οι Ντάρον Ατζέμογλου, Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Α. Ρόμπινσον, «για μελέτες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι θεσμοί διαμορφώνονται και επηρεάζουν την ευημερία».

Oπως σημειώνουν οι Financial Times, το έργο τους έδειξε γιατί το Κράτος Δικαίου και η ισχύς των θεσμών έχουν σημασία για την ευημερία.

Η επιτροπή απονομής του βραβείου δήλωσε ότι το έργο τους «μας βοήθησε να κατανοήσουμε τις διαφορές στην ευημερία μεταξύ των εθνών», δείχνοντας ότι κοινωνίες με φτωχό Κράτος Δικαίου και θεσμούς που εκμεταλλεύονται τον πληθυσμό τους δεν δημιουργούν ανάπτυξη ή αλλαγές προς το καλύτερο.

Οπως θυμίζει το Reuters, το διάσημο βραβείο, επίσημα γνωστό ως Βραβείο Οικονομικών Επιστημών της Sveriges Riksbank στη μνήμη του Άλφρεντ Νόμπελ, είναι το τελευταίο βραβείο που απονέμεται φέτος και είναι αξίας 11 εκατ. σουηδικών κορωνών (1,1 εκατ. δολαρίων).

BREAKING NEWS
The Royal Swedish Academy of Sciences has decided to award the 2024 Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel to Daron Acemoglu, Simon Johnson and James A. Robinson “for studies of how institutions are formed and affect prosperity.”… pic.twitter.com/tuwIIgk393

— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 14, 2024

 Ατζέμογλου: Ποιες τάσεις θα διαμορφώσουν το μέλλον

«Θα πρέπει να έχουμε την ελπίδα ότι με τη σωστή πίστη σε τεχνολογίες και θεσμούς θα έχουμε ένα πιο λαμπρό μέλλον», τόνισε ο βραβευμένος με το φετινό Νόμπελ Οικονομίας, Νταρόν Αζέμογλου, καθηγητής Οικονομικών στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης (MIT), μιλώντας στην έναρξη των εργασιών της «Όγδοης Διάσκεψης Κορυφής Αειφορίας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Μεσόγειο - Επαναπροσδιορίζοντας την πράσινη ηγεσία: Συλλογικότητα εναντίον κατακερματισμού», («Eighth Sustainability Summit for SE Europe & the Mediterranean - Re-inventing green leadership: Collectivity vs fragmentation») του Economist Impact».

Κατά την παρέμβασή του στην ενότητα «βιώσιμες λύσεις για τη δημοκρατία- Καταπολέμηση των ανισοτήτων στην οικονομία, την εργασία και την τεχνολογία» ανέφερε ότι το μέλλον πλέον θα διαμορφώσουν τέσσερις τάσεις: η τεχνητή νοημοσύνη και οι ανισότητες στην εργασία, η γήρανση του πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή και η κρίση της δημοκρατίας.

«Οι τέσσερις αυτές τάσεις θα φτιάξουν -πιστεύω- ξανά τον κόσμο του αύριο στην πολιτική και την οικονομία. Ιδιαιτέρως θα τον ξαναφτιάξουν με έναν τέτοιο τρόπο που θα έχει να κάνει με δικές μας επιλογές: πώς μπορούμε να ανταποκριθούμε σε αυτές τις διαφορετικές τάσεις με ισότητα, ισονομία και επιθυμία του κόσμου στον οποίο θα ζούμε σε δύο τρεις δεκαετίες», είπε. Ο ίδιος επισήμανε ότι τα ίδια λάθη που έγιναν ως τώρα μπορούν να επαναληφθούν, ωστόσο φάνηκε αισιόδοξος, λέγοντας ότι «παρά τον κατακλυσμό των κινδύνων που είναι μπροστά μας, υπάρχουν και τεράστιες ευκαιρίες, όμως το να επωφεληθεί κανείς από αυτές τις ευκαιρίες θα εξαρτηθεί από την τεχνολογία». Όπως εξήγησε, δεν φτάνουν μόνο η καινοτομία και η ανταγωνιστικότητα αλλά χρειάζεται η κατάλληλη κατεύθυνση της τεχνολογίας.

Αύξηση των ανισοτήτων

Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε ο κ. Ατζέμογλου στο θέμα της ανισότητας, εξηγώντας ότι «οι πλούσιοι πλουτίζουν ολοένα και περισσότερο» και «η φύση της οικονομικής αύξησης είναι ανισομερής». Παρουσιάζοντας στοιχεία για την εξέλιξη των μισθών ανέφερε ότι οι μισθοί αυξήθηκαν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την οικονομική ανάπτυξη που υπήρξε, ωστόσο στη δεκαετία του 1980 αυξήθηκε η ανισότητα και οι ομάδες κατώτερης μόρφωσης δεν επωφελούνταν από την οικονομική άνοδο όσο εκείνοι που είχαν μια τεχνική κατάρτιση ή εκείνοι που φοίτησαν στα πανεπιστήμια. Αυτό, όπως τόνισε, συμβαίνει στις ΗΠΑ, όπου τα συνδικάτα τα τελευταία 30 χρόνια ήταν αδύναμα σε σχέση με άλλα έθνη, ενώ παρόμοιες τάσεις είναι ορατές σε πολλά άλλα βιομηχανοποιημένα κράτη.

«Αυτό έχει πολλές αιτίες: θεσμική αλλαγή, παγκοσμιοποίηση, απορρύθμιση», πρόσθεσε και εκτίμησε ότι το πιο σημαντικό στοιχείο είναι ο τρόπος χρήσης της τεχνολογίας. Επικαλούμενος τη μελέτη που έγραψαν ο ίδιος και ο φετινός Νομπελίστας Οικονομίας, Σάιμον Τζόνσον, με θέμα «Ισχύς και πρόοδος», υπογράμμισε: «όταν χρησιμοποιείται η τεχνολογία για αυτοματισμό αυτό δεν θα φέρει ευημερία για όλους».

Τι μπορεί να συμβεί με την τεχνητή νοημοσύνη

Αναφερόμενος στην τεχνητή νοημοσύνη, τόνισε ότι «ο αυτοματισμός δεν είναι το μόνο που μπορεί να κάνει η τεχνολογία, είναι μόνο μια επιλογή» και πρόσθεσε ότι το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης θα εξαρτηθεί από την τεχνολογία. «Δεν χρησιμοποιήσαμε κατάλληλα αυτές τις τεχνολογίες. Έχουμε επικεντρωθεί στον αυτοματισμό και όχι στο πώς θα είναι οι εργαζόμενοι πιο παραγωγικοί. Και η κατάσταση στην Ευρώπη δυστυχώς δεν είναι καλύτερη», είπε και συμπλήρωσε: «Βλέπετε πολλά παραδείγματα στην ιστορία. Βλέπετε περιόδους που έχει αξιοποιηθεί η τεχνολογία 100%, κάτι το οποίο δεν έχει οδηγήσει σε ευημερία. Σε κάποιες άλλες περιόδους που οι εργαζόμενοι έχουν δουλέψει μαζί με το κατάλληλο θεσμικό περιβάλλον, εκεί τα πράγματα έχουν γίνει καλύτερα. Αυτό δεν σημαίνει καθόλου αυτοματισμό. Η τεχνητή νοημοσύνη θα αντιμετωπίζει κάποιες εργασίες αλλά σημαίνει και κάτι παραπάνω. Τα καλά νέα είναι ότι αυτό δεν είναι μόνο καλό για τους εργαζόμενους αλλά και για τις εθνικές οικονομίες».

Ο συνολικός πληθυσμός στον κόσμο θα γεράσει

Σχετικά με τη γήρανση, ο κ. Ατζέμογλου επισήμανε ότι όλες οι χώρες θα την αντιμετωπίσουν και θα είναι μια γοργή εξέλιξη, ενώ θα πλήξει χώρες όπως η Ελλάδα. «Ο συνολικός πληθυσμός στον κόσμο θα γεράσει, θα υπάρχει ανεπάρκεια νέων εργαζομένων, μια ανεπάρκεια επιχειρηματικών ταλέντων ανάλογα με τον πληθυσμό. Όλα αυτά ίσως μυρίζουν πρόβλημα όμως αν δείτε τα δεδομένα θα διαπιστώσετε ότι αυτό δεν ήταν πάντα κάτι το καταστροφικό» σχολίασε και τόνισε ότι η λύση είναι η χρήση της τεχνολογίας με σωστή κατεύθυνση και σε συνδυασμό με τη σωστή λειτουργία των θεσμών.

Η κλιματική αλλαγή και ο ενεργειακός τομέας

Μιλώντας για την κλιματική αλλαγή εκτίμησε ότι θα επηρεάσει τον πλανήτη, γι' αυτό θα πρέπει να υπάρξει προσαρμογή στα νέα δεδομένα και κυρίως προσαρμογή στον ενεργειακό τομέα. Στο πλαίσιο αυτό χαρακτήρισε καλές ειδήσεις «τις επενδύσεις που γίνονται σε επίπεδο καινοτομίας και το μομέντουμ της υποστήριξης της κοινωνίας των πολιτών και των ρυθμιστικών ενεργειών».

«Τα τελευταία 20 χρόνια έχουμε δει ένα πραγματικό ράλι στην παραγωγικότητα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το κόστος της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από πριν από 20 χρόνια ήταν 10 φορές μεγαλύτερο από τον άνθρακα, όμως σήμερα αυτά τα δύο βρίσκονται σε ανταγωνιστικό επίπεδο. Σήμερα φτάσαμε εδώ γιατί η κλίμακα της Κίνας σε φωτοβολταϊκά είναι τεράστια αλλά και γιατί υπήρξε μεγάλη άνοδος στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στις ΗΠΑ, στον Καναδά, τη Γερμανία και τη Γαλλία. Αυτά είναι τα καλά νέα. Τα κακά νέα είναι ότι μετά το 2010, η κατάσταση αναστράφηκε γιατί υπερίσχυσε το φυσικό αέριο που έγινε τόσο φτηνό και κατέστησε τον τομέα των ΑΠΕ λιγότερο επικερδή. Η λύση και πάλι είναι θεσμική: μεγαλύτερη δημοκρατική υποστήριξη αλλά ταυτοχρόνως τεχνολογική κατεύθυνση με σωστή χρήση τεχνολογίας», τόνισε.

Η πρόκληση της δημοκρατίας

Ο βραβευμένος με το φετινό Νόμπελ Οικονομίας, Νταρόν Ατζέμογλου, αναφέρθηκε, τέλος, στη δημοκρατία, σημειώνοντας: «Από το 2006 και μετά κάθε έτος, κάθε χώρα διολισθαίνει σε αντίστοιχες δημοκρατίες και αντίστοιχα σκορ, γιατί οι καιροί οικονομικού μετασχηματισμού με μεγάλες πιέσεις σε θεσμούς ήταν μια πραγματικότητα. Ταυτόχρονα, αυτό συνέβη διότι η δημοκρατία δεν τα έχει πάει και τόσο καλά. Γιατί σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που εκπόνησα, η υποστήριξη προς τη δημοκρατία επωφελείται και βλέπει οφέλη όταν οι δημοκρατικοί θεσμοί τα πάνε καλά, ελέγχουν τη διαφθορά και έχουν σταθερότητα και λιγότερες ανισότητες. Αυτές είναι διαστάσεις όπου οι δημοκρατικοί θεσμοί δεν τα έχουν καταφέρει και τόσο καλά».

Με αυτά τα δεδομένα υπογράμμισε την ανάγκη αντιμετώπισης όλων αυτών των τάσεων με τη βοήθεια συνεργιών και συναινέσεων αλλά και μέσα από την ενεργοποίηση της εργατικής τάξης σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία κ.ά. «Τα καλά νέα είναι ότι έχουμε ευκαιρίες, όμως για να αδράξουμε αυτές τις ευκαιρίες πρέπει να επικεντρωθούμε στη σωστή θεσμική ισχύ, στη σωστή συναίνεση, μέσω δημοκρατικών διαύλων φυσικά, αλλά και στη σωστή κατεύθυνση της τεχνολογίας. Αντί να δίνουμε έμφαση στον ανταγωνισμό μόνο, πρέπει να σκεφτούμε την κατεύθυνση της τεχνολογίας και πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογική επιστημονική γνώση για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις αλλαγές, αναγνωρίζοντας ότι διαφορετικά είδη τεχνολογικών επιλογών είναι εφικτά και θα έχουν διαφορετικούς νικητές και ηττημένους ενώ θα δημιουργήσουν παράλληλα διαφορετικές συνέργειες», είπε, κλείνοντας την παρουσίασή του.