H νέα εστία φωτιάς Ισραήλ-Ιράν-Λιβάνου και ο ρόλος Ερντογάν

Στρατιωτικοί αναλυτές και διπλωματικές πηγές του ΝΑΤΟ εκτιμούσαν σε κατ' ιδίαν συνομιλίες με δημοσιογράφους ότι ήταν θέμα χρόνου να πραγματοποιήσει το Ισραήλ ένα υψηλού προφίλ χτύπημα κατά της Χεζμπολάχ (σ.σ. και της Χαμάς λίγες ώρες αργότερα), οδηγώντας δυνητικά στην επόμενη φάση τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.

Σε αυτή τη διαδικασία δεν διστάζει να ρισκάρει μια γενικευμένη σύγκρουση με το Ιράν (σ.σ. κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι το επιδιώκει), στην οποία «αναγκαστικά» η Δύση αλλά και οι ισλαμικές δυνάμεις που υποστηρίζουν την Τεχεράνη θα πρέπει να πάρουν θέση.

Πηγές από το ΝΑΤΟ με τις οποίες συνομίλησε το Euro2day.gr αναφέρουν ότι οι ισραηλινές δυνάμεις επέλεξαν την πιο «κατάλληλη», γι’ αυτούς, στιγμή:

1. Υπήρξε το χτύπημα στα υψίπεδα του Γκολάν, που αποδόθηκε στη Χεζμπολάχ, όπου έχασαν τη ζωή τους παιδιά. 
2. Η Ευρώπη είναι «ακέφαλη» και σε μετάβαση. Η διαπραγματευτική ισχύς του άλλοτε πανίσχυρου γαλλογερμανικού άξονα βρίσκεται στο ναδίρ. Σολτς και Μακρόν βλέπουν την πόρτα την πολιτικής τους εξόδου.
3. Οι ΗΠΑ οδεύουν σε αμφίρροπες εκλογές και δείχνουν σοβαρές τάσεις εσωστρέφειας όπως φάνηκε και  από την τεράστια καθυστέρηση αποστολής βοήθειας στην Ουκρανία (συσχετισμός δεσμεύσεων και πράξεων).
4. Η διεθνής κοινότητα αντιμετώπισε σχεδόν με απάθεια το σαρωτικό και πολύμηνο πέρασμα του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα. Λίγες ήταν και οι αντιδράσεις για τα εμπόδια που έβαζε το Ισραήλ ακόμα και στην ανθρωπιστική βοήθεια προς τη Λωρίδα. Κάποιες χώρες όπως η Νορβηγία, η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Σλοβενία προσφάτως αναγνώρισαν το παλαιστινιακό κράτος. Όμως η κίνηση θεωρήθηκε περισσότερο πολιτική κίνηση υψηλού συμβολισμού.
5. Η Τουρκία ενδιαφέρεται να ενισχύσει τον «Ισλαμικό Όμιλο», γεφυρώνει τις διαφορές με τη Συρία και ξεκινά μια πιο εμφανή στήριξη προς το Ιράν. Τουρκικές πηγές υποστηρίζουν ότι η «λογική του προέδρου Ερντογάν είναι πολυεπίπεδη και ζυγισμένη».

Τι «κρύβει» η Αγκυρα

Ήδη, πριν από δύο μέρες, ο ίδιος ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανέβασε ξανά τη ρητορική κατά του Ισραήλ, απειλώντας ακόμα και με επέμβαση. «Δεν υπάρχει λόγος να μην μπορεί η Τουρκία να ενεργήσει με στρατιωτικές επεμβάσεις όπως έγινε στο παρελθόν σε άλλες χώρες» είπε.

Λίγο μετά την ομιλία του Ερντογάν, ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Ισραήλ Κατς, σε ανάρτησή του στο Χ υποστήριξε ότι ο Τούρκος πρόεδρος «ακολουθούσε τα χνάρια» του πρώην δικτάτορα του Ιράκ Σαντάμ Χουσεΐν που απειλούσε να επιτεθεί στο Ισραήλ. «Απλώς αφήστε τον να θυμηθεί τι συνέβη εκεί και πώς τελείωσε ο Χουσεΐν», έγραψε ο Κατς.

Η Άγκυρα ανταπάντησε και για ακόμα μια φορά συνέκρινε τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μ. Νετανιάχου με τον Αδόλφο Χίτλερ. «Όπως τελείωσε ο γενοκτόνος Χίτλερ, έτσι θα τελειώσει και ο γενοκτόνος Νετανιάχου», δήλωσε το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών.

Η ρητορική υψηλών τόνων εντείνει τον φόβο για γενίκευση των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή, μεταξύ του Ισραήλ και ενός «πολύπλοκου ισλαμιστικού άξονα, τα σκέλη του οποίου δεν είναι όλα εμφανή», ανέφερε νατοϊκή πηγή. «Η ανάμειξη της Τουρκίας είναι αναμενόμενη αλλά απρόβλεπτη ως προς το πού θα γείρει η πλάστιγγα», είπε.

Η έκκληση του Ισραήλ προς το ΝΑΤΟ να εξετάσει την αποβολή της Τουρκίας από τη συμμαχία, επικαλούμενο την ανάγκη διατήρησης της περιφερειακής σταθερότητας και ασφάλειας, θεωρήθηκε από την Άγκυρα ως «άνευ προηγουμένου» πρόκληση. Για τους Δυτικούς ήταν ένα πρώτο τεστ για την αντίδραση του Ερντογάν.

Το δεύτερο και τρίτο τεστ ήρθε προχθές. Η πρώτη αντίδραση της Τουρκίας για τα γεγονότα της Τετάρτης ήρθε γραπτώς από το υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο καταδίκασε «τη δολοφονία του Χανίγια», χαρακτηρίζοντ;aς την ως «ειδεχθή πράξη στην Τεχεράνη», με σκοπό «να εξαπλωθεί ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας και να αποκτήσει περιφερειακή διάσταση». Η ανακοίνωση έγραφε δε ότι πλέον είναι ξεκάθαρο ότι ο Νετανιάχου δεν θέλει ειρήνη.

Ο «Αυτοκινητόδρομος Τζιχάντι»

Μέχρι τη στιγμή που γράφεται το ρεπορτάζ, αντίδραση από τον ίδιο την Ερντογάν δεν έχουμε. Τουρκικές πηγές μας κατέγραψαν βασικές κινήσεις του Τούρκου προέδρου που έφεραν το Ισραήλ και τη Δύση στo... κόκκινο:

1. Μετά από 12 χρόνια εξομάλυνε τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Συρία και δη τον Σύρο pρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ, ο οποίος ξαναμπήκε ως μέλος στον Αραβικό Σύνδεσμο. Η Δαμασκός δεν θεωρείται πλέον αποκλεισμένη από τα αραβικά κράτη. Νατοϊκές πηγές ρίχνουν επίσης το φταίξιμο στον Ερντογάν που δημιούργησε τον λεγόμενο «Αυτοκινητόδρομο Τζιχάντι». Κατά τη Δύση, η διαδρομή αυτή διευκόλυνε το ταξίδι (όπλα, πυρομαχικά) από τα τουρκικά αεροδρόμια στις παραμεθόριες πόλεις και από εκεί στη Συρία.
2. Ο Ερντογάν βρίσκει απαράδεκτο το status quo που διατηρούν οι ΗΠΑ στη βορειοανατολική Συρία και κατέστησε σαφές ότι μια ανεξάρτητη κουρδική περιοχή στα νότια σύνορά του είναι μη αποδεκτή. Το 2017 και το 2019 έδειξε πόσο μακριά ήταν διατεθειμένος να φτάσει για να το εμποδίσει: Οι επιχειρήσεις  «Ασπίδα του Ευφράτη» και «Πηγή Ειρήνης», που αποτελεί βασικό άξονα για την τουρκική εθνική ασφάλεια, είχε ως  βασικό άξονα την εισβολή του τουρκικού στρατού στη βόρεια Συρία και τη διάλυση των δεσμών μεταξύ των τριών κουρδικών καντονιών σε Αφρίν, Κομπάνι και Τζαζιρέχ.

Τώρα όμως ο Ερντογάν προσκάλεσε τον Άσαντ σε επίσημη επίσκεψη στην Άγκυρα τον Ιούλιο και δείχνει να τον «προτιμά» στα νότια σύνορ;a του, από μια κουρδική λωρίδα που μπορεί να παγιοποιηθεί μετά από μια γενικευμένη σύρραξη στη Μέση Ανατολή και τις επιθέσεις του Ισραήλ σε Λίβανο και Συρία. Ο Άσαντ, αν και επιφυλακτικός, αποδέχθηκε την πρόταση.

Ο  πρόεδρος του Ιράν είναι... Τούρκος

Η εκλογή του Ιρανού μεταρρυθμιστή Μασούντ Πεζεσκιάν έκανε τον Ερντογάν να δηλώσει πιο ανοικτά τη στήριξ;h του προς το Ιράν. Εξέφρασε ελπίδες για καλύτερες οικονομικές σχέσεις μεταξύ Τουρκίας-Ιράν, λέγοντας ότι «ο Μασούντ Πεζεσκιάν είναι στην πραγματικότητα Τούρκος... Μιλάει τουρκικά στο Ταμπρίζ, μπορεί να μιλήσει κουρδικά σε κουρδικές περιοχές και είναι επίσης πλήρως ικανός στα περσικά», δήλωσε ο Ερντογάν.

Βέβαια διπλωματικές πηγές του ΝΑΤΟ ανέφεραν ότι οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου για το Ιράν, αν και διπλωματικά σημαντικές, μπορεί να θεωρηθούν και ως προσπάθεια εκμετάλλευσης του οικονομικού αποκλεισμού του Ιράν και της περαιτέρω ανάδειξης της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Τούρκο υπουργό Εμπορίου Ομέρ Μπολάτ, το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών έφτασε τα 7,4 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, από περίπου 10 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022. Στις καλές εποχές, προ 2012, ξεπερνούσε τα 25 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η Τουρκία γιατρεύει τις πληγές από την οικονομική κρίση που πέρασε. Την προηγούμενη Τετάρτη, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας ανακοίνωσε την επιστροφή στη Σαουδική Αραβία καταθέσεων ύψους 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων που είχαν διατεθεί στην Αγκυρα ως συναλλαγματική βοήθεια, πριν από τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές της Τουρκίας πέρυσι. Σε ανακοίνωσή της, η τράπεζα ανέφερε ότι η κίνηση είναι μέρος των προσπαθειών για τη μείωση των εξωτερικών υποχρεώσεων της Τουρκίας, ως μέρος της διαχείρισης των αποθεματικών της.

Οι κινήσεις Ερντογάν πάντως -που έχει το ένα πόδι στην Ανατολή και το άλλο στη Δύση, χωρίς συνέπειες- δείχνουν πως όχι μόνο θέλει επαφές με όλους, αλλά φιλοδοξεί να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες μιας πιθανής γενικευμένης σύρραξης για να ενισχύσει το στρατιωτικό, διπλωματικό και οικονομικό προφίλ της χώρας του.