Πού οδηγεί ο πόλεμος Δύσης-Κίνας στην υψηλή τεχνολογία

Ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ δείχνει ότι επιμένει να προχωρά το όραμά του για ανάπτυξη της «προηγμένης βιομηχανίας» ως μοχλό για να δώσει ώθηση στην οικονομία των 17 τρισ. δολ. στην κούρσα του διεθνούς ανταγωνισμού.

Αυτό, όμως, συμβαίνει στη σκιά έντονων ανησυχιών -εντός και εκτός συνόρων- από τα τελευταία αδύναμα στοιχεία για το ΑΕΠ τριμήνου της Κίνας και ισχυρών χρηματιστηριακών αναταράξεων με αιχμή τις τεχνολογικές εταιρείες με αστρονομικές αποτιμήσεις που προσγειώνονται απότομα στις ΗΠΑ όπου οι επενδυτές εμφανίζονται απογοητευμένοι από τις υποσχέσεις της τεχνητής νοημοσύνης.

Σε αυτό το σκηνικό, έγινε πριν λίγες ημέρες η 3η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας για τις οικονομικές πολιτικές, μια συνάντηση για χάραξη στρατηγικής που πραγματοποιείται κάθε 10 χρόνια, η οποία αποφάσισε ένα πλέγμα πρωτοβουλιών με επίκεντρο την καινοτομία.

Αποφάσισε να προχωρήσει σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις για την προώθηση «νέων ποιοτικών παραγωγικών δυνάμεων» στο πλαίσιο μιας «νέας πρωτοβουλίας», η οποία σύμφωνα με τη γνώμη των ειδικών στο Πεκίνο, θα δώσει νέα δυναμική ώθηση στην επιχειρηματική καινοτομία.

Η Κίνα, διατηρώντας έναν πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, διατήρησε τη δέσμευσή της για το άνοιγμα της οικονομίας της, αναφέρει το Πεκίνο. Η εξέλιξη αυτή εκτιμάται ότι θα προσφέρει την απαραίτητη σταθερότητα και τις ευκαιρίες σε έναν κόσμο που ταλαιπωρείται από ρυθμούς αργής οικονομικής ανάπτυξης εδώ και χρόνια.

Το Πεκίνο δεσμεύτηκε για τη διαμόρφωση θετικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, για την προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των ξένων επενδυτών, για τη συνέχιση του ανοίγματος του εμπορίου των αγαθών, των υπηρεσιών των κεφαλαίων, αλλά και των εργασιακών αγορών της στον κόσμο, αλλά και για την επέκταση ενός δικτύου εξελιγμένων περιοχών ελεύθερου εμπορίου με παγκόσμιο προσανατολισμό.

Τι μάθαμε συνολικά από την 3η Ολομέλεια; Όχι και πολλά που δεν γνωρίζαμε ήδη. Σύμφωνα με το κρατικό ειδησεογραφικό δελτίο, η 3η Ολομέλεια συμφώνησε ότι η οικονομική πολιτική θα πρέπει να επικεντρωθεί στην επίτευξη ενός νέου γύρου «επιστημονικής και τεχνολογικής επανάστασης και βιομηχανικού μετασχηματισμού», κινεζικού τύπου.

Την επόμενη 10ετία, «η εκπαίδευση, η επιστήμη και η τεχνολογία και τα ταλέντα είναι η βασική και στρατηγική υποστήριξη για τον εκσυγχρονισμό της Κίνας». 

Φαίνεται λοιπόν ότι οι ηγέτες του ΚΚΚ επιδιώκουν να διατηρήσουν την οικονομική ανάπτυξη και να επιτύχουν όλους τους διακηρυγμένους κοινωνικούς στόχους τους μέσω αυτού που αποκαλούν «ποιοτική ανάπτυξη».

Το σίγουρο είναι ότι η επέκταση της οικονομίας, κυρίως μέσω της χρήσης άφθονης εργασίας από την ύπαιθρο που έρχεται στις πόλεις για να εργαστεί στη μεταποίηση, καθώς επίσης μέσω της ανάπτυξης στα ακίνητα και τις υποδομές, είναι ένα μοντέλο που έχει τελειώσει. Έχει τελειώσει εδώ και αρκετό καιρό, όπως δείχνουν τα στοιχεία για την πορεία της αστικοποίησης που επιβραδύνεται. 

Η κινεζική οικονομία πόνταρε την άνοδό της κυρίως στη μαζική αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων στη βιομηχανία και σε τομείς που προσανατολίζονται στις εξαγωγές, στο λεγόμενο εξαγωγικό εργοστάσιο του πλανήτη. Αλλά κι αυτό έχει φτάσει στο απόγειό του μετά το μεγάλο παγκόσμιο κραχ του 2008-9 και την ύφεση που ακόμα έχει αφήσει τα σημάδια στον κόσμο.

Η παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση και η στασιμότητα στις μεγάλες οικονομίες από τότε, επηρέασαν σαφώς και τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης στην Κίνα. Η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου έχει μείνει στάσιμη, όπως και το μερίδιο της Κίνας.

Η ανάπτυξη του πραγματικού ΑΕΠ της Κίνας έχει επιβραδυνθεί μετά την κρίση, αν και η οικονομία εξακολουθεί να επεκτείνεται με περίπου 5% ετησίως κατά μέσο όρο, πάνω από δύο φορές ταχύτερα σε σχέση με την αμερικανική οικονομία, σημειώνοντας την καλύτερη απόδοση ανάμεσα στις εφτά μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη. Ωστόσο είναι ένα χαμηλό ποσοστό για τη δυναμικότητα της Κίνας.

Αλλά το βασικό ζήτημα για την 3η Ολομέλεια είναι η «δημογραφική πρόκληση». Ο πληθυσμός της Κίνας, όπως και πολλοί άλλοι, πρόκειται να μειωθεί κατά την επόμενη γενιά και ο πληθυσμός που βρίσκεται σε ηλικία για εργασία θα μειωθεί επίσης.

Η οικονομική ανάπτυξη και η περαιτέρω βελτίωση του βιοτικού επιπέδου θα εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την αύξηση της παραγωγικότητας του εργατικού δυναμικού, ένα κρίσιμο στοίχημα για το επόμενο διάστημα.

Κάπως έτσι το Πεκίνο, με γραμμή Σι Τζινπίνγκ στην 3η Ολομέλεια, έφτασε να υποστηρίζει «τη βελτίωση των θεσμών και των μηχανισμών για την προώθηση νέων ποιοτικών παραγωγικών δυνάμεων, σύμφωνα με τις συνθήκες που επικρατούν στις τοπικές κοινωνίες», προτείνοντας την «υποστήριξη των πολιτικών για την καινοτομία στις αναδυόμενες, στις μελλοντικές, αλλά και στις παραδοσιακές βιομηχανίες».

Οι ειδικοί στο Πεκίνο, εκτιμούν ότι η τελευταία πρόταση θα προωθήσει την ανάπτυξη νέων ποιοτικών παραγωγικών δυνάμεων, θα αυξήσει τη ζήτηση προϊόντων στην εσωτερική αγορά, προωθώντας παράλληλα και την ποιοτική οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

Ωστόσο, αυτό γίνεται σε περιβάλλον διαπιστωμένης οικονομικής αδυναμίας του κίτρινου δράκου. Η πίεση στο ΑΕΠ και τη ζήτηση δεν τρομάζει μόνο τους αξιωματούχους του καθεστώτος που προχώρησαν σε αναπάντεχη μείωση επιτοκίων ως εργαλείο τόνωσης, ανησυχεί και τα οικονομικά επιτελεία παγκοσμίως, καθώς η Κίνα αποτελεί ατμομηχανή στον πλανήτη.

Πριν μερικές ημέρες, το γραφείο στατιστικών της Κίνας ανακοίνωσε ότι η οικονομία της αναπτύχθηκε 4,7% το δεύτερο τρίμηνο, χάνοντας τις προσδοκίες για επέκταση 5,1% που προέβλεπε δημοσκόπηση του Reuters και χαμηλότερη από την άνοδο 5,3% που σημειώθηκε το πρώτο τρίμηνο.

Αυτό σημαίνει ότι η οικονομία της Κίνας αναπτύχθηκε με τον χειρότερο ρυθμό τα τελευταία πέντε τρίμηνα, καθώς οι προσπάθειες για τόνωση των καταναλωτικών δαπανών υποχώρησαν, συσσωρεύοντας πιέσεις στο Πεκίνο να αυξήσει την καταναλωτική εμπιστοσύνη. 

Υπό αυτό το πρίσμα, η κεντρική τράπεζα της Κίνας αποφάσισε να μειώσει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια για πρώτη φορά από τον Αύγουστο του 2023, σηματοδοτώντας την αυξημένη στήριξη της οικονομίας εν μέσω των προοπτικών μιας επικείμενης μείωσης της Fed.

Τίμησε 26 κρατικές εταιρίες που πρωτοπορούν στην καινοτομία

Είναι πλέον κεντρική απόφαση για το Πεκίνο ότι η διέξοδος βρίσκεται στην ανάπτυξης του τομέα της επιστημονικής και τεχνολογικής καινοτομίας, που αποτελεί προτεραιότητα για να ανάψουν οι μηχανές της οικονομίας και τα τρέξουν γρηγορότερα.

Πριν λίγες ημέρες, ανακοινώθηκε ότι η Επιτροπή Εποπτείας και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Κρατικού Συμβουλίου της Κίνας (SASAC) δημοσιοποίησε αρχική λίστα των κρατικών επιχειρήσεων που εποπτεύονται από την κεντρική εξουσία κι έχουν ηγετική θέση στην επιστημονική και τεχνολογική καινοτομία.

Η SASAC τίμησε 26 κρατικές επιχειρήσεις στη λίστα του 2023, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων China Mobile, China National Nuclear Corporation και Commercial Aircraft Corporation of China, Ltd.

Αυτές οι 26 κρατικές εταιρίες προέρχονται κυρίως από τους τομείς της ενέργειας, των επικοινωνιών, αλλά και των αεροδιαστημικών βιομηχανιών.

Η China Mobile, μία από τις τρεις πρώτες εταιρίες στον τομέα των τηλεπικοινωνιών της Κίνας, συνεχίζει να προωθεί την υλοποίηση επενδύσεων σε τομείς τεχνολογικής αιχμής.

Την προηγούμενη χρονιά, η China Mobile διέθεσε περίπου 28,7 δισ. γιουάν (3,64 δισ. ευρώ) στην έρευνα και την ανάπτυξη (R&D) με ετήσια αύξηση περίπου 60%, σύμφωνα με τα στοιχεία της ετήσιας οικονομικής αναφοράς της. 

Κόντρες για την παραγωγή κινεζικών EV στην Ευρώπη

Την ίδια ώρα οι κατασκευαστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων της Κίνας επεκτείνονται στην Ευρώπη για να αμβλύνουν τον αντίκτυπο των δασμών που αποσκοπούν να αποδυναμώσουν το πλεονέκτημά τους ως προς τις τιμές έναντι των προβληματικών παλαιών αυτοκινητοβιομηχανιών της περιοχής.

Με τους δασμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα να φτάνουν έως και το 48%, η νέα γενιά κατασκευαστών πράσινων αυτοκινήτων της Κίνας συνεργάζεται με την τοπική βιομηχανία στην Ευρώπη, ώστε τα αυτοκίνητά τους να θεωρούνται εγχώρια.

Χωρίς αυτά τα μέτρα, τα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα θα μπορούσαν να γίνουν κατά χιλιάδες ευρώ ακριβότερα για τους καταναλωτές, με μια λέξη ασύμφορα.

Η είσοδος των κατασκευαστών EV της Κίνας στην Ευρώπη με εργοστάσια στην περιοχή αποτελεί κίνδυνο στην κούρσα του ανταγωνισμού για τους γίγαντες της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας, σχολιάζει το Bloomberg.

Δεν έχουν άλλη επιλογή από το να συνάψουν συνεργασίες και να δημιουργήσουν χώρο για τους πρωτοεμφανιζόμενους αντιπάλους τους, καθώς αντιμετωπίζουν κλεισίματα σε ορισμένα από τα δικά τους εργοστάσια προκειμένου να προσαρμοστούν στην αδύναμη πορεία των παγκόσμιων πωλήσεων.

Η κριτική της Δύσης και τι σημαίνει δημιουργία αξίας...

Οι νέες εξελίξεις διευρύνουν την έντονη κριτική που ασκείται από οικονομολόγους κυρίως στη Δύση και αναπαράγεται από τα σχετικά media, όπως ο Economist και οι Financial times:

«Το Πεκίνο δεσμεύτηκε να επαναπροσανατολίσει το αναπτυξιακό του μοντέλο μακριά από την υπερβολική εξάρτηση από τις επενδύσεις και τις εξαγωγές προς την κατανάλωση των νοικοκυριών. Αυτό, ήλπιζαν εδώ και καιρό οι δυτικές κυβερνήσεις, θα βοηθούσε στη μείωση των τεράστιων εμπορικών πλεονασμάτων της Κίνας και θα τονώσει την παγκόσμια ζήτηση», γράφουν οι FT.

Ωστόσο, «όχι μόνο η Κίνα απέτυχε να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της για εξισορρόπηση, αλλά στην πραγματικότητα έχει υποχωρήσει από αυτές. Το ανακοινωθέν της 3ης Ολομέλειας δεν δεσμεύεται να ενισχύσει τις καταναλωτικές δαπάνες ή να εξισορροπήσει ξανά την οικονομία μακριά από την υπερβολική εξάρτηση από τις επενδύσεις και τις εξαγωγές».

Oι FT επίσης κατηγορούν την Κίνα για τον πόλεμο των δασμών που ενδέχεται να επιταχυνθεί εάν ο Ντόναλντ Τραμπ ανακτήσει την προεδρία το 2025.

«Ο Σι και το Πολιτικό Γραφείο του θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι εμπορικές ανισορροπίες της Κίνας γίνονται όλο και πιο εμπρηστικό ζήτημα. Το μηνιαίο εμπορικό της πλεόνασμα έφτασε σε ιστορικό ρεκόρ τον Ιούνιο. Η αναβίωση του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επέβαλε υψηλούς δασμούς στις κινεζικές εισαγωγές κατά τη διάρκεια της θητείας του ως πρόεδρος των ΗΠΑ, θα πρέπει να δώσει μια πραγματική παύση για σκέψη».

Εδώ το αφήγημα είναι απλό και χιλιοειπωμένο: Η Κίνα προφανώς είναι αυτή που ευθύνεται για τον εμπορικό πόλεμο και όχι βέβαια οι διαρκείς προσπάθειες της κυβέρνησης των ΗΠΑ να περιορίσουν την επέκταση των κινεζικών εξαγωγών και την πρόοδο της υψηλής τεχνολογίας στην σκακιέρα του ανταγωνισμού από τα μικροτσίπ ως την τεχνητή νοημοσύνη.

Η βασική ιδέα στην κόντρα των δυτικών κρατών με το Πεκίνο αφορά στην αποκαλούμενη «επανεξισορρόπηση» με την οποία εννοούν τη μετάβαση σε μια οικονομία που ηγείται ο καταναλωτής και ο ιδιωτικός τομέας, σε αντίθεση με την τρέχουσα οικονομία με προσανατολισμό τις επενδύσεις, τις εξαγωγές, που κατευθύνεται από το κινεζικό κράτος.

«Η κινεζική οικονομία θέλει επανίδρυση», δήλωσε ο Eswar Prasad, καθηγητής εμπορικής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Cornell και πρώην επικεφαλής του τμήματος Κίνας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. «Χρειάζονται επειγόντως περισσότερα κίνητρα για την ενίσχυση των δαπανών και οικονομικές μεταρρυθμίσεις για την αναζωογόνηση της εμπιστοσύνης του ιδιωτικού τομέα στην Κίνα», υποστήριξε.

Στον αντίποδα, η 3η Ολομέλεια υπενθύμισε σε όλους ότι η Κίνα στηρίζεται στη σχεδιασμένη οικονομία, ίσως όχι στον συγκεντρωτικό σχεδιασμό της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης, αλλά στον λεγόμενο «ενδεικτικό σχεδιασμό» με στόχους που έχουν τεθεί για πολλούς τομείς.

Η ανακοίνωση της 3ης Ολομέλειας ανέφερε χαρακτηριστικά: «Πρέπει να συνοψίσουμε και να αξιολογήσουμε την εφαρμογή του "14ου πενταετούς πλάνου" και να κάνουμε καλή δουλειά στον πρώιμο σχεδιασμό του "15ου πενταετούς πλάνου"».

Η Κίνα αναπτύσσει γρήγορα μια «νέα οικονομία» που βασίζεται σε κλάδους τεχνολογίας υψηλής προστιθέμενης αξίας. Αυτοί οι τομείς έχουν ξεπεράσει σημαντικά την αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια.

Μεταξύ 2017 και 2023, η νέα οικονομία αναπτύχθηκε κατά μέσο όρο 10,2% ετησίως, πολύ ταχύτερα από τη μέση αύξηση του ΑΕΠ κατά 5,5%.

Όπως το έθεσε άρθρο από την πλευρά των Asian Times, ως ένα είδος απάντησης στην κριτική της Δύσης:

«Ένα κοινό αφήγημα που κυκλοφορεί ο δυτικός επιχειρηματικός Τύπος είναι ότι οι επιδοτούμενες βιομηχανίες της Κίνας καταστρέφουν την αξία των μετόχων επειδή δεν είναι κερδοφόρες – από κατοικίες μέχρι σιδηροδρομικές γραμμές υψηλής ταχύτητας έως ηλεκτρικά οχήματα και ηλιακούς συλλέκτες (το θέμα της πιο πρόσφατης «κατάρρευσης» του Economist). Αλλά αυτό που θέλει η Κίνα από την BYD και την Jinko Solar (και οι ΗΠΑ από την Tesla και την First Solar) θα πρέπει να είναι προσιτά EV και ηλιακά πάνελ, όχι μετοχές χρηματιστηριακής αξίας κεφαλαιοποίησης τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Στην πραγματικότητα, οι αποτιμήσεις mega-cap με αιχμή τις τεχνολογικές εταιρείες δείχνουν ότι κάτι έχει πάει σοβαρά στραβά. Θέλουμε πραγματικά δισεκατομμυριούχους της τεχνολογίας ή θέλουμε πραγματικά τεχνολογία; Η αξία δεν καταστρέφεται. αποδίδεται στους καταναλωτές σε χαμηλότερες τιμές, υψηλότερη ποιότητα ή/και πιο καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες».

Όπως αναφέρει ο αρθρογράφος των Asian Times:

«Τι είναι οικονομική επιτυχία, τι είναι η δημιουργία αξίας; Ίσως, απλώς ίσως, είναι η προσέγγιση που προσφέρει τις πιο απτές βελτιώσεις στις ζωές των ανθρώπων, αντί για εταιρείες τρισεκατομμυρίων δολαρίων και δισεκατομμυριούχους CEO».

Ο Σι Τζινπίνγκ ως «επικεφαλής οικονομολόγος» της Κίνας

«Ο Σι Τζινπίνγκ είναι τώρα ο επικεφαλής οικονομολόγος της Κίνας», σχολιάζει με νόημα ο Στέφεν Ρόατς, πρώην πρόεδρος της Morgan Stanley Asia. Ο ισχυρότερος ηγέτης της Κίνας από τα χρόνια του Μάο Τσε Τουνγκ επιβεβαίωσε τη δέσμευσή του στην καινοτομία υψηλής τεχνολογίας ως κεντρικό μοχλό ανάπτυξης της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη, σχολιάζει.

Παράλληλα, όμως, ο Σι εξετάζει και την εθνική ασφάλεια εν μέσω αυξανόμενων πολιτικών και εμπορικών τριβών με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το να γίνεις υπερδύναμη στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή την τεχνητή νοημοσύνη έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα της δημιουργίας αυτάρκειας, καθώς οι ΗΠΑ προσπαθούν να εμποδίσουν την πρόσβαση της Κίνας σε μικροτσίπ αιχμής.

Με τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές μπροστά -είτε κερδίσει ο Ντόναλντ Τραμπ είτε η Κάμαλα Χάρις- και με πιθανότερο σενάριο η νέα ηγεσία στις ΗΠΑ να παραμείνει σκληρή απέναντι στην Κίνα, όλα δείχνουν ότι η κεντρική προτεραιότητα του Σι Τζινπίνγκ δεν πρόκειται να αλλάξει.