Πόσο κοντά στο ευρώ είναι πέντε ευρωπαϊκές χώρες

Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) που δεν συμμετέχουν στη ζώνη του ευρώ έχουν σημειώσει περιορισμένη πρόοδο ως προς την οικονομική σύγκλιση με τη ζώνη του ευρώ από το 2022 και μετά, σύμφωνα με την Έκθεση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) για τη Σύγκλιση (2024). Αυτό οφείλεται κυρίως στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες.

Την τελευταία διετία, οι υπό εξέταση χώρες επλήγησαν από τις επιπτώσεις της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, με αποτέλεσμα τη σημαντική εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας και την έξαρση του πληθωρισμού. Οι χώρες με ιστορικό μεγαλύτερης ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία αλλά και ισχυρότερων εμπορικών δεσμών με τη χώρα αυτή ήταν αυτές που επηρεάστηκαν περισσότερο. Σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να ενισχυθεί σε όλες τις υπό εξέταση χώρες, αλλά οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι κίνδυνοι καθιστούν τις οικονομικές προοπτικές ασαφείς.

Όσον αφορά το κριτήριο της σταθερότητας των τιμών, πέντε από τις υπό εξέταση χώρες –η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία– κατέγραψαν μέσους ρυθμούς πληθωρισμού πολύ υψηλότερους από την τιμή αναφοράς του 3,3%, ενώ ο πληθωρισμός ήταν ελαφρώς υψηλότερος από την τιμή αναφοράς στη Σουηδία (Διάγραμμα 1). Η τιμή αναφοράς βασίζεται στα τρία κράτη μέλη με τις καλύτερες επιδόσεις κατά τους τελευταίους 12 μήνες, δηλαδή τη Δανία (1,1%), το Βέλγιο (1,9%) και τις Κάτω Χώρες (2,5%), και υπολογίζεται με βάση τους μέσους ρυθμούς πληθωρισμού τους κατά τους τελευταίους 12 μήνες συν 1½ ποσοστιαίες μονάδες. Μια χώρα με ακραίες επιδόσεις, η Φινλανδία, δεν συμπεριλήφθηκε σε αυτόν τον υπολογισμό.

Το δημοσιονομικό έλλειμμα το 2023 βελτιώθηκε σε σχέση με το επίπεδο του 2021 σε τέσσερις από τις χώρες που καλύπτονται στην παρούσα έκθεση, λόγω της οικονομικής ανάκαμψης μετά την πανδημία και της σταδιακής κατάργησης των μέτρων δημοσιονομικής στήριξης. Ωστόσο, αυτή η βελτίωση αντισταθμίστηκε εν μέρει από τις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της ασθενέστερης οικονομικής δραστηριότητας, και από τα μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής που λήφθηκαν για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών της ενέργειας. Το 2023 η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία υπερέβησαν την τιμή αναφοράς του 3% του ΑΕΠ για το έλλειμμα. Ο λόγος του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ το 2023 ήταν χαμηλότερος από την τιμή αναφοράς του 60% σε όλες τις υπό εξέταση χώρες εκτός από την Ουγγαρία. Το 2024 και το 2025 το δημοσιονομικό αποτέλεσμα αναμένεται να συνεχίσει να υπερβαίνει την τιμή αναφοράς στην Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Ρουμανία.

Η Ρουμανία εξακολουθεί να υπόκειται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή το 2020. Στις 19 Ιουνίου 2024 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε ότι η Ρουμανία δεν είχε λάβει αποτελεσματικά μέτρα για τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματός της. Η Επιτροπή συμπέρανε επίσης πρόσφατα ότι η Ουγγαρία και η Πολωνία δεν πληρούν το κριτήριο του δημοσιονομικού ελλείμματος στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η Επιτροπή θα συστήσει στο Συμβούλιο της ΕΕ να κινήσει διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος για τις χώρες αυτές.

Όσον αφορά το κριτήριο της συναλλαγματικής ισοτιμίας, μόνο το λεβ Βουλγαρίας συμμετέχει στον μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών (ΜΣΙ ΙΙ). Η Βουλγαρία εντάχθηκε στον ΜΣΙ ΙΙ με το ισχύον καθεστώς επιτροπής συναλλάγματος στο πλαίσιο μονομερούς δέσμευσης τον Ιούλιο του 2020. Αυτή η συμφωνία συμμετοχής στον ΜΣΙ ΙΙ βασίστηκε σε μια σειρά δεσμεύσεων πολιτικής τις οποίες ανέλαβαν οι βουλγαρικές αρχές. Η Βουλγαρία εργάζεται επί του παρόντος για την εκπλήρωση αυτών των δεσμεύσεων πολιτικής, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση του πλαισίου της για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Όσον αφορά τη σύγκλιση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων, τρεις από τις έξι υπό εξέταση χώρες (Πολωνία, Ρουμανία και Ουγγαρία) κατέγραψαν μακροπρόθεσμα επιτόκια πάνω από την τιμή αναφοράς του 4,8%.

Η ευρωστία των δημόσιων και οικονομικών θεσμών αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη διατηρησιμότητα της σύγκλισης με την πάροδο του χρόνου. Με εξαίρεση τη Σουηδία, οι δείκτες που δημοσιεύονται από διεθνείς οργανισμούς υποδηλώνουν ότι η ποιότητα των θεσμών και της διακυβέρνησης στις υπό εξέταση χώρες παραμένει χαμηλότερη από ό,τι σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Όσον αφορά τη συμβατότητα της εθνικής νομοθεσίας με τις Συνθήκες και το Καταστατικό του ΕΣΚΤ και της ΕΚΤ, πέντε από τις έξι υπό εξέταση χώρες δεν ήταν πλήρως συμβατές με τις απαιτήσεις για την υιοθέτηση του ευρώ. Όσον αφορά τη νομοθεσία της Βουλγαρίας, η έκθεση συμπεραίνει ότι η εθνική νομοθεσία αυτής της χώρας είναι συμβατή με τη Συνθήκη και το Καταστατικό, με την επιφύλαξη των όρων και ερμηνειών που αναφέρονται στην αξιολόγηση που την αφορά.