Η Ευρώπη ψάχνει απεγνωσμένα για κεφάλαια

Στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου 2023, οι ηγέτες «διαπίστωσαν» ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει σημαντικές πολιτικές προκλήσεις, εάν συνεχίσει η χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία χωρίς ορατή λήξη.

Πολλαπλές πηγές της ΕΕ είχαν πει τότε στο Euro2day.gr ότι ο χρονικός ορίζοντας «αντοχής» ήταν το τέλος του 2024. Από τότε, η καθυστέρηση των ΗΠΑ στην απελευθέρωση του πακέτου για τη χώρα και οι συνεχείς δυσμενείς για την Ουκρανία εξελίξεις στο μέτωπο, έφεραν χρονικά πιο μπροστά τις ανάγκες να βρεθούν κεφάλαια.

Με τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ να διαμηνύει στους ηγέτες της ΕΕ ότι είναι «αδύνατον να διαπραγματευτείς ειρήνη με τον Βλαντιμίρ Πούτιν» και τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να ζητάει συνεχώς εξοπλισμό και φρέσκο χρήμα, τα μάτια όλων γύρισαν στο τελευταίο οχυρό, που δεν είναι άλλο από το «απείρακτο» χρήμα του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM).

Με πρόσχημα ότι τα 422 δισεκατομμύρια που έχει ο ESM δεν χρειάζονται πλέον, γιατί η ΕΕ έχει ξεπεράσει την κρίση του 2010, οι ηγέτες της ευρωζώνης έδωσαν εντολή τόσο στον νέο επικεφαλής του ESM και πρώην υπουργό του Λουξεμβούργου Π. Γκραμένια όσο και στην Κομισιόν να καταρτήσουν δέσμη προτάσεων για το πώς μπορούν αυτά τα 422 δισεκατομμύρια να αναδιανεμηθούν για να καλύψουν τις νέες χρηματοδοτικές ανάγκες της ΕΕ.

Το 2023 είχε ήδη γίνει μια προσπάθεια να εξεταστεί αν τα κονδύλια του ESM μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την «εξομάλυνση» του χρηματοπιστωτικού τομέα (διάσωση τραπεζών), όμως δεν υπήρξε η απαραίτητη ομοφωνία. Υπενθυμίζεται ότι για να αλλάξει το mandate του ESM θα πρέπει να υπάρξει ομοφωνία μεταξύ όλων των χωρών-μελών της ευρωζώνης.

Από το 2020 γίνονται προσπάθειες να βρεθεί η φόρμουλα χρησιμοποίησής τους καθώς «μαζεύτηκαν» μεν ώστε να ανταποκριθούν σε ασύμμετρες οικονομικές κρίσεις, όμως με αρχή τον κορωνοϊό, τα σοκ έγιναν συμμετρικά και επηρέαζαν όλα τα κράτη-μέλη.

Με την έκδοση ευρωομολόγου να βρίσκει πάλι τοίχο, η μόνη πτυχή στην οποία συμφωνούν όλοι είναι η «μαύρη τρύπα» που λέγεται Ουκρανία, παρότι μειώνονται οι προσδοκίες περί «νικηφόρου» πολέμου.

Η ιδέα που κυκλοφορεί στους διαδρόμους των Βρυξελλών είναι τα 422 δισεκατομμύρια να διατεθούν υπέρ της «Άμυνας και της Ασφάλειας» (security and defense). Πρόκειται για έναν «τίτλο» αρκετά ευρύ, ώστε να χωρέσουν πολλές ερμηνείες.

Τον Ιούνιο, τόσο στο Eurogroup όσο και στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών της ευρω-ομάδας, ο κ. Γκραμένια και η Κομισιόν αναμένεται να παρουσιάσουν τις επίσημες προτάσεις τους για την ανακατεύθυνση των κονδυλίων. Ήδη, σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες, συγκεντρώνεται μεγάλη πλειοψηφία, «φθάνει οι όροι να μην αφορούν μόνο τη διανομή φθηνών δανείων για αγορά όπλων».

«Η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας πρέπει πλέον να μπει στο προσκήνιο και για την Ευρώπη. Τα επερχόμενα συμβόλαια δεν πρέπει να αφορούν μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και ευρωπαϊκές εταιρείες. Με αυτό τον τρόπο, τα κονδύλια του ESM θα επιστρέψουν και πάλι σε εμάς», ανέφερε ο αξιωματούχος.

Δηλαδή, εάν λόγου χάρη η ΕΕ αποφασίσει να διαθέσει 200 δισεκατομμύρια για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, η διάθεση αυτή θα πρέπει να παρέχεται με τις ανάλογες εγγυήσεις ότι τα διάφορα projects θα τα αναλάβουν ευρωπαϊκές εταιρείες. Αυτή είναι μια τακτική που ακολουθεί εδώ και δεκαετίες η Αμερική.

«Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ έχουμε εκτίναξη χρέους. Σύμφωνα με τις πρόχειρες εκτιμήσεις της Κομισιόν, πολλές χώρες είναι αντιμέτωπες με αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος άνω του 3% που είναι το ανώτατο επιτρεπτό όριο. Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη καμπή, καθώς κινούμαστε στο 2024 που ονομάσαμε "gap year" και από του χρόνου η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί και να επιστρέψει στους σφικτούς της κανόνες», ανέφερε ο αξιωματούχος.

«Τώρα είναι η ώρα να δείξουμε αλληλεγγύη. Το ένα κράτος προς το άλλο. Πρέπει όμως να φανούμε και έξυπνοι ως προς τη χρησιμοποίηση των διαθεσίμων», πρόσθεσε, υπογραμμίζοντας ότι δεν πρέπει να χρηματοδοτείται ματαίως μια μαύρη τρύπα «που απλά παρατείνει τον πόλεμο».

Υπενθυμίζεται ότι οι δημοσιονομικοί κανόνες που είχαν ανασταλεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας αναμένεται να μπουν σε φουλ ισχύ από το 2025, με μία και μοναδική εξαίρεση: τις δαπάνες για την Άμυνα.

Ο γόρδιος δεσμός της κατανομής

Η πρόταση για την ανακατανομή των κονδυλίων του ESM δεν βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, όπως πολλοί νομίζουν. Αντιθέτως, είναι ψηλά στην ατζέντα των συζητήσεων εδώ και μήνες, γιατί υπάρχει επιτακτική ανάγκη. Απλά η Ευρώπη δεν θέλει να δείξει στη Ρωσία ότι έχει πληγεί τόσο από τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία, ώστε να «βάλει χέρι» στο Ταμείο Διάσωσής της.

Ο γαλλογερμανικός άξονας και οι χώρες τις Βαλτικής, όμως, πιέζουν ασφυκτικά.

Υπό τον γενικό όρο της Άμυνας, οι χώρες της Βαλτικής κυρίως θα μπορούν να βρουν πολύ φθηνή χρηματοδότηση και οι κύριες ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες θα μπορούν να λάβουν ένα boost χρηματοδότησης. Επιπλέον, βάζοντας το «τυράκι» της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας, όλες οι χώρες-μέλη θα μπορούν, μέσω εθνικών εταιρειών τους, να επωφεληθούν και κατά συνέπεια αυτό να μεταφραστεί και σε πολιτικό κεφάλαιο, σε μια χρονική στιγμή που οι νέοι ψηφοφόροι στην ΕΕ φαίνεται να πηγαίνουν προς τα άκρα.

Με αυτό το «τυράκι», ελπίζουν σε Λουξεμβούργο και Βρυξέλλες ότι οι 20 υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης θα πουν το «ναι», ώστε να υπάρξει η πολυπόθητη ομοφωνία.

Σημείο αντίδρασης αποτελεί η πρόταση η ΕΕ να χρησιμοποιήσει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία που ακινητοποιήθηκαν από την έναρξη του πολέμου. Πολλές χώρες δεν θέλουν περαιτέρω αντιπαραθέσεις με τον Β. Πούτιν και μάλλον αυτό το σκέλος θα διαφοροποιηθεί.

Προς το παρόν όμως, αυτός που φαίνεται ως πιο ικανοποιημένος από τις εξελίξεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού δεν είναι άλλος από τον Ρώσσο πρόεδρο. Ο Β. Πούτιν, από την Κίνα όπου βρισκόταν, δήλωσε ότι οι ρωσικές δυνάμεις προελαύνουν στη βορειοανατολική Ουκρανία (Χάρκοβο), ώστε να δημιουργήσουν ουδέτερη ζώνη.

Υπενθυμίζουμε ότι το σχέδιο για τριχοτόμηση της Ουκρανίας έχει αρχίσει πάλι να κυκλοφορεί και κατά τα φαινόμενα ο Πούτιν προχωρά μονομερώς στην υλοποίησή του, βάσει της ρωσικής φιλοσοφίας.

Ο Πούτιν είπε ότι συζήτησε πολλά ενδιαφέροντα ζητήματα με τον Κινέζο πρόεδρο συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας και ότι ο Σι αναφέρθηκε με λεπτομέρειες στις συζητήσεις που είχε κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στην Ευρώπη.

Δήλωσε δε στους δημοσιογράφους ότι οι αποτυχημένες διαπραγματεύσεις για κατάπαυση του πυρός το 2022 ήταν μια πιθανή βάση για ειρήνη, αν και πρόσθεσε ότι οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός τώρα πρέπει να λάβει υπόψη την πραγματικότητα στο πεδίο και το γεγονός ότι η Ρωσία ελέγχει το 18% του εδάφους της Ουκρανίας.

Την ώρα που ο Πούτιν ετοιμαζόταν να έχει τις διμερείς επαφές με τον Σι, ο Διευθύνων σύμβουλος της Gazprom Αλεξέι Μίλερ επισκεπτόταν το Ιράν. Μόσχα και Τεχεράνη έχουν συνεχείς συνομιλίες για την κατασκευή ενός αγωγού, του Power of Siberia-2, ο οποίος θα είναι ικανός να μεταφέρει 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως από Ρωσία προς Κίνα, μέσω Μογγολίας. Οι συνομιλίες υψηλού επιπέδου πραγματοποιούνται σε μια στιγμή που η Gazprom, η μεγαλύτερη εταιρεία φυσικού αερίου στον κόσμο, έχει υποστεί τις επιπτώσεις των δυτικών κυρώσεων.

Για το 2023, η Gazprom ανέφερε καθαρή ζημία σχεδόν 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που αντιπροσωπεύει την πρώτη της απώλεια σε περισσότερες από δύο δεκαετίες, λόγω της σοβαρής μείωσης του εμπορίου φυσικού αερίου με την Ευρώπη και της απώλειας των αγωγών Nord Stream.

Βέβαια το 2022, η Ρωσία εξακολουθούσε να προμηθεύει φυσικό αέριο στην Ευρώπη, αγοράζοντας σχεδόν 64 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου εκείνο το έτος, για να περιοριστεί το 2023 σε κάτι περισσότερο από 28 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.

Με αρκετούς ηγέτες να «παραπονιούνται» ότι οι κυρώσεις είναι διάτρητες, η ευρωζώνη τώρα καλείται να δείξει ενότητα ώστε να μπορέσει να λύσει τον γόρδιο δεσμό των κονδυλίων του ESM.