Χωρίς τέλος το χάος στην Αϊτή

Όπως είχε αναφέρει και η κοινότητα κρατών της Καραϊβικής CARICOM, o Αριέλ Ανρί παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία της Αϊτής. Τώρα συστήνεται επταμελές προεδρικό συμβούλιο για τη μεταβατική περίοδο ως τις εκλογές, το οποίο και διόρισε νέο υπηρεσιακό πρωθυπουργό, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Γουιάνας Μοχάμεντ Ιρφάν Αλί κατόπιν συνάντησης των επικεφαλής των καραϊβικών κρατών στην Τζαμάικα. Την παραίτηση του Ανρί είχαν απαιτήσει οι ισχυρές εγκληματικές συμμορίες που ελέγχουν μεγάλο μέρος της Αϊτής και σχεδόν ολόκληρο το Πορτ-ο-Πρενς, την πρωτεύουσα της χώρας. Κι έτσι κατάφεραν να πετύχουν έναν από τους στόχους τους.

«Οι εγκληματίες έχουν καταλάβει τη χώρα. Δεν υπάρχει κυβέρνηση», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Μπαράτ Τζάγκντεο, αντιπρόεδρος της Γουιάνας, πριν την έκτακτη διάσκεψη της CARICOM.

Εδώ και μέρες, μέλη των συμμοριών επιτίθενται σε κρατικούς θεσμούς, όπως σε αστυνομικά τμήματα, κυβερνητικά κτίρια και φυλακές. Σύμφωνα με αναφορές, στους δρόμους υπάρχουν πτώματα – ενώ χιλιάδες άνθρωποι προσπαθούν να διαφύγουν προς άλλες περιοχές της χώρας. Η ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας είναι σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και έχει επιβληθεί απαγόρευση κυκλοφορίας τη νύχτα, τη στιγμή που η αστυνομία είναι απούσα. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το 80% της πρωτεύουσας βρισκόταν υπό τον έλεγχο των συμμοριών ήδη από πέρυσι. Φοβούμενες τις εξελίξεις, η Ε.Ε., οι ΗΠΑ και άλλα κράτη αποφάσισαν να αποσύρουν το διπλωματικό προσωπικό τους από τη χώρα.

Η κατάσταση έχει ξεφύγει από τον έλεγχο

Εδώ και καιρό διαφαινόταν πως η κατάσταση θα κλιμακωθεί – τουλάχιστον από τις 7 Φεβρουαρίου, την ημέρα που είχε επιλεγεί για την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης. Όμως ο Ανρί δεν διεξήγαγε εκλογές. Αντιθέτως, στα τέλη Φεβρουαρίου ανακοίνωσε απλώς την έναρξη μιας νέας μεταβατικής περιόδου για τη χώρα, που θα διαρκούσε ως τον Αύγουστο του 2025. Και μάλιστα το έκανε από τη Γουιάνα, από τη διάσκεψη της CARICOM, και όχι από το Πορτ-ο-Πρενς, προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερες αντιδράσεις. Από κει ακολούθως ταξίδεψε στην Κένυα και από τις 5 Μαρτίου βρίσκεται στο Πουέρτο Ρίκο.

Κατά την απουσία του Ανρί, η κατάσταση επιδεινώθηκε αισθητά: στις αρχές Μαρτίου μέλη των συμμοριών έκαναν επιδρομή σε δύο φυλακές, βοηθώντας 4.500 κρατούμενους να δραπετεύσουν.

Ταυτοχρόνως, συμμορίες που άλλοτε βρίσκονταν σε πόλεμο έχουν τώρα συνασπιστεί: εννέα διαφορετικές συμμορίες δημιούργησαν την ενιαία συμμαχία «G9 Family and Allies» με επικεφαλής τον Τζίμι Σεριζιέ, γνωστό και ως «Barbecue» – πρώην αστυνομικό που θεωρείται πλέον ως ένας από τους de facto ισχυρότερους ανθρώπους στην Αϊτή. Μιλώντας σε δημοσιογράφο του περιοδικού «New Yorker», ο Σεριζιέ δήλωσε πως πρότυπά του είναι μεταξύ άλλων ο Φιντέλ Κάστρο και ο Μάλκολμ Χ. «Μου αρέσει και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, όμως εκείνος δεν ήθελε να αγωνίζεται με όπλα, ενώ εγώ ναι».

Το ιστορικό υπόβαθρο

Πρώην γαλλική αποικία, η Αϊτή βρίσκεται στο δυτικό τρίτο του νησιού Ισπανιόλα της Καραϊβικής – στα ανατολικά βρίσκεται η Δομινικανή Δημοκρατία. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού των δύο νησιωτικών κρατών κατάγεται από τη δυτική ακτή της Αφρικής, απ’ όπου οι άποικοι απήγαγαν και υποδούλωσαν τους ανθρώπους που εν συνεχεία μετέφεραν στην Ισπανιόλα.

Στα τέλη του 18ου αιώνα οι σκλάβοι εξεγέρθηκαν και η επανάσταση οδήγησε τελικά στην ανεξαρτητοποίηση της Αϊτής από τη Γαλλία, το 1804. Έκτοτε όμως έχουν υπάρξει πολλές περίοδοι βιαιοπραγιών και αστάθειας, κατά τις οποίες οι διάφορες εθνοτικές ομάδες μάχονται για την υπεροχή στη χώρα.

Από τα μέσα του 20ού αιώνα ο δικτάτορας Φρανσουά Ντουβαλιέ προπαγάνδιζε υπέρ της αποδυνάμωσης της εθνοτικά μεικτής ελίτ της χώρας προς όφελος του πλειοψηφούντος μαύρου πληθυσμού. Κατά την περίοδο διακυβέρνησής του ενισχύθηκαν και οι συμμορίες που δρούσαν με τρόπο ανελέητο και βίαιο, καταφέρνοντας να εγκαθιδρυθούν ως ισχυρές οντότητες με μεγάλη εξουσία.

Ακόμη ένα γεγονός-κλειδί ήταν και ο καταστροφικός σεισμός του 2010, ο οποίος σκότωσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους: το αδύναμο κράτος δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις του – και ως αποτέλεσμα οι συμμορίες επέκτειναν τις δραστηριότητες και την εξουσία τους και σε άλλες περιοχές, πέραν όσων ήλεγχαν παραδοσιακά.

Η δυσαρέσκεια του πληθυσμού μεγάλωνε διαρκώς. Όταν το 2019 ο πρόεδρος Ζοβενέλ Μοΐζ κατηγορήθηκε για διαφθορά, οι αντιδράσεις ήταν έντονες. Εξαιτίας των διαδηλώσεων οι προγραμματισμένες εκλογές δεν διεξήχθησαν ποτέ και ο Μοΐζ κυβερνούσε ολοένα και περισσότερο μέσω διαταγμάτων – τον Ιούλιο του 2021 δολοφονήθηκε από αγνώστους.

Έκτοτε κυβερνά ο Ανρί ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός και πρόεδρος της Αϊτής. Από την ανεξιχνίαστη δολοφονία του Μοΐζ η δημόσια τάξη δέχεται ακόμη μεγαλύτερη πίεση και ο Ανρί στρέφεται στη διεθνή κοινότητα: τον Οκτώβριο του 2023 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αποφάσισε την αποστολή μοας διεθνούς δύναμης ασφαλείας υπό την ηγεσία της Κένυας.

Δυσκολίες στην επιχείρηση του ΟΗΕ

Ο Κενυάτης πρόεδρος Γουίλιαμ Ρούτο είχε προτείνει την αποστολή έως και 1.000 ανδρών ασφαλείας μήνες πριν την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ωστόσο δεν επρόκειτο για στρατιώτες, αλλά για αστυνομικούς – και οι παρατηρητές στο Ναϊρόμπι αμφιβάλλουν για το κατά πόσο η εκπαίδευση και ο εξοπλισμός τους επαρκούν για τη μάχη ενάντια στις εν μέρει βαριά οπλισμένες συμμορίες της Αϊτής.

Όπως αποφάνθηκε όμως δικαστήριο της Κένυας τον Ιανουάριο, το εθνικό συμβούλιο ασφαλείας επιτρέπεται να στείλει στο εξωτερικό μονάχα στρατιώτες – και όχι αστυνομικούς. Παρ’ όλα αυτά το δικαστήριο άφησε ανοιχτό ένα παραθυράκι, διευκρινίζοντας πως μια αστυνομική αποστολή μπορεί να επιτραπεί εάν υπάρχει ειδική σχετική συμφωνία αποστολής με το άλλο κράτος. Ο Ανρί ταξίδεψε στο Ναϊρόμπι με στόχο να υπογράψει ακριβώς μια τέτοια συμφωνία. Όμως, η κενυατική αντιπολίτευση κατέθεσε νέα αγωγή θίγοντας τη νομιμότητα της αστυνομικής αποστολής.

Επιπλέον, υπάρχουν προβλήματα και αναφορικά με τη χρηματοδότηση της αποστολής. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ ήθελε να εισφέρει έως και 200 εκατομμύρια δολάρια, όμως ενόψει των αμερικανικών προεδρικών εκλογών τον ερχόμενο Νοέμβριο δεν είναι βέβαιο ότι οι Ρεπουμπλικάνοι θα στηρίξουν την πρωτοβουλία στο Κογκρέσο. Και ως εκ τούτου είναι ακόμη ανοιχτό το πώς θα απαντήσει η διεθνής κοινότητα στην έκκληση της Αϊτής για βοήθεια.

ΠΗΓΗ: DEUTSCHE WELLE