«Mission impossible» η καταστροφή της Χαμάς από το Ισραήλ

Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει επανειλημμένα τονίσει ότι στόχος του Ισραήλ είναι να καταστρέψει τη Χαμάς. Ωστόσο τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και εκτός συνόρων έχει αμφισβητηθεί ανοικτά το εάν η προσπάθεια να καταστραφεί μια τόσο βαθιά εδραιωμένη οργάνωση είναι ρεαλιστική. Ένας πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ χαρακτήρισε το σχέδιο «ασαφές».

«Νομίζω ότι φτάσαμε σε μια στιγμή που οι ισραηλινές αρχές θα πρέπει να προσδιορίσουν με μεγαλύτερη σαφήνεια ποιος είναι ο τελικός τους στόχος», δήλωσε ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν αυτόν τον μήνα. «Η ολοκληρωτική καταστροφή της Χαμάς; Πιστεύει κανείς ότι είναι δυνατό; Αν είναι έτσι, ο πόλεμος θα διαρκέσει 10 χρόνια».

Από τότε που πρωτοεμφανίστηκε το 1987, η Χαμάς έχει επιβιώσει από επανειλημμένες προσπάθειες εξάλειψης της ηγεσίας της. Η ίδια η δομή της οργάνωσης σχεδιάστηκε για να απορροφά τέτοιους κινδύνους, σύμφωνα με πολιτικούς και στρατιωτικούς ειδικούς. Επιπλέον, οι καταστροφικές τακτικές του Ισραήλ στον πόλεμο της Γάζας απειλούν να ριζοσπαστικοποιήσουν ένα ευρύτερο τμήμα του πληθυσμού, οδηγώντας σε νέες στρατολογήσεις.

Οι αναλυτές βλέπουν ότι το βέλτιστο αποτέλεσμα για το Ισραήλ είναι πιθανώς η υποβάθμιση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της Χαμάς, για να αποτραπεί η επανάληψη μιας νέας καταστροφικής επίθεσης. Αλλά ακόμη και αυτός ο περιορισμένος στόχος θεωρείται τρομερά δύσκολη υπόθεση.

Η ιδεολογία της Χαμάς έχει τις ρίζες της στο ότι το Ισραήλ ελέγχει αυτό που θεωρεί εδάφη των Παλαιστινίων και γι' αυτό πρέπει να αντιταχθεί με τη βία, μια αρχή που είναι πιθανό να αντέξει, λένε ειδικοί που μίλησαν στους New York Times.

«Όσο υπάρχει αυτό το πλαίσιο, θα έχετε να κάνετε με κάποια μορφή της Χαμάς», είπε ο Ταχάνι Μουσταφά, αναλυτής για την Παλαιστίνη στο International Crisis Group. «Το να υποθέσουμε ότι μπορείτε απλά να ξεριζώσετε έναν οργανισμό σαν αυτόν είναι φαντασία».

Ο Michael Milshtein, πρώην ανώτερος αξιωματικός των πληροφοριών του Ισραήλ, επέκρινε τις δηλώσεις ορισμένων Ισραηλινών ηγετών που περιγράφουν τη Χαμάς να βρίσκεται σε οριακό σημείο, λέγοντας ότι μπορεί να δημιουργήσει ψευδείς προσδοκίες για τη διάρκεια του πολέμου. «Το λένε εδώ και λίγο καιρό, ότι η Χαμάς καταρρέει», είπε ο Milshtein. «Αλλά δεν είναι αλήθεια. Κάθε μέρα, αντιμετωπίζουμε σκληρές μάχες».

Η ηγεσία της ομάδας πιστεύεται ότι βρίσκει καταφύγιο, μαζί με τους περισσότερους μαχητές της και τους υπόλοιπους ομήρους, σε βαθιά τούνελ. Αν και ο ισραηλινός στρατός είπε ότι κατεδάφισε τουλάχιστον 1.500 φρεάτια, οι ειδικοί θεωρούν ότι η υπόγεια υποδομή είναι σε μεγάλο βαθμό άθικτη.

«Η Χαμάς στην πραγματικότητα αντιμετωπίζει αρκετά καλά αυτή την επίθεση», είπε ο Tareq Baconi, συγγραφέας που έγραψε ένα βιβλίο για την ομάδα. «Ακόμα δείχνει ότι έχει επιθετική στρατιωτική ικανότητα».

Ο Giora Eiland, ένας απόστρατος στρατηγός και πρώην επικεφαλής του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ, είπε ότι η Χαμάς είχε αποδείξει την ικανότητα να αντικαθιστά γρήγορα διοικητές που σκοτώνονται με άλλους εξίσου ικανούς και εξίσου αφοσιωμένους. «Από επαγγελματική άποψη, πρέπει να δώσω τα εύσημα στην ανθεκτικότητά τους», είπε. «Δεν μπορώ να δω κανένα σημάδι κατάρρευσης των στρατιωτικών ικανοτήτων της Χαμάς, ούτε της πολιτικής της δύναμης να συνεχίσουν να ηγούνται της Γάζας».

Η Χαμάς έχει τις ρίζες της στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία γεννήθηκε στην Αίγυπτο το 1928 ως θρησκευτικό κίνημα κοινωνικής μεταρρύθμισης, αλλά έχει κατηγορηθεί συχνά για υποκίνηση τζιχαντιστικής βίας τις τελευταίες δεκαετίες. Το Ισραήλ κάποτε επέτρεψε στην ομάδα να αναπτυχθεί ως ισλαμιστικό αντίβαρο στην πιο κυρίαρχη και κοσμική Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης.

Σε μία από τις πρώτες, διαβόητες προσπάθειες του Ισραήλ να διαλύσει τη Χαμάς, το 1992, απέλασε 415 από τους ηγέτες και τους συμμάχους της, ρίχνοντάς τους σε μια ουδέτερη ζώνη κατά μήκος των συνόρων Ισραήλ-Λιβάνου. Κατά τη διάρκεια των μηνών πριν από την επιστροφή τους, έχτισαν συμμαχία με τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου, την πιο ισχυρή πολιτοφυλακή που υποστηρίζεται από το Ιράν στην περιοχή.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ θεωρούν τόσο τη Χεζμπολάχ όσο και τη Χαμάς ως τρομοκρατικές οργανώσεις.

Μια σειρά από δολοφονίες πολιτικών, στρατιωτικών και θρησκευτικών ηγετών της Χαμάς απέτυχαν επίσης να αποδυναμώσουν την ομάδα. Κέρδισε τον έλεγχο της Γάζας στις ελεύθερες παλαιστινιακές εκλογές το 2006 και στη συνέχεια έδιωξε τον πιο μετριοπαθή αντίπαλό της, την Παλαιστινιακή Αρχή, σε μια αιματηρή σύγκρουση τον επόμενο χρόνο.

Το Ισραήλ πολέμησε άλλους τρεις πολέμους στη Γάζα με στόχο τη Χαμάς μεταξύ του 2008 και της τρέχουσας κρίσης.

Οι στρατιωτικές μονάδες της Χαμάς, οι ταξιαρχίες Qassam, σχεδιάστηκαν για να συνεχίσουν να λειτουργούν ακόμα κι αν το Ισραήλ κατέστρεφε τμήματα. Χωρισμένες γεωγραφικά, οι πέντε κύριες ταξιαρχίες της βρίσκονταν σε: Βόρεια Γάζα, Πόλη της Γάζας, Κεντρική Γάζα και δύο νότιες πόλεις, το Khan Younis και τη Rafah.

Για το Ισραήλ, ο στόχος είναι πρώτα να διαλύσει την κυβέρνηση, μετά να διαλύσει τους μαχητές και να εξαλείψει τους διοικητές και τους βασικούς υφισταμένους τους, είπε ο Ισραηλινός αξιωματούχος. Αλλά ο Azzam Tamimi, ένας Παλαιστίνιος δημοσιογράφος και μέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που έχει γράψει ένα βιβλίο για τη Χαμάς, είπε ότι η ομάδα είναι προετοιμασμένη για αυτό.

«Η ανώτατη ηγεσία μπορεί να εξαφανιστεί ανά πάσα στιγμή, γιατί μπορεί να σκοτωθεί, μπορεί να συλληφθεί, μπορεί να απελαθεί», είπε. «Έτσι ανέπτυξαν μηχανισμό εύκολης μεταφοράς της διοίκησης».

Η προσπάθεια εξάλειψης της Χαμάς ολοκληρωτικά θα απαιτούσε μάχη από δρόμο σε δρόμο και από σπίτι σε σπίτι, και το Ισραήλ δεν έχει ούτε τον χρόνο ούτε το προσωπικό, εκτιμούν αναλυτές. Όπως διαπίστωσαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην προσπάθειά τους να καταπνίξουν την Αλ Κάιντα ή τους Ταλιμπάν, οι οργανώσεις τείνουν να επανέλθουν μόλις αρθεί η ένοπλη πίεση.

Ο αγώνας στη Γάζα έχει συγκριθεί με την εκστρατεία για την απομάκρυνση της Μοσούλης του Ιράκ από το Ισλαμικό Κράτος πριν από λιγότερο από μια δεκαετία, αλλά υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Συγκεκριμένα, η Χαμάς είναι οργανική για τη Γάζα -αναπτύχθηκε από την απογοήτευση για τις κύριες φατρίες που εγκατέλειψαν τον ένοπλο αγώνα ενάντια στην ισραηλινή κατοχή. Η Χαμάς αρνείται να αναγνωρίσει το Ισραήλ και σύμφωνα με τον ιδρυτικό της χάρτη, δεσμεύεται για την καταστροφή του.

Η κλίμακα του πολέμου του Ισραήλ είναι πιθανό να ριζοσπαστικοποιήσει μια νέα γενιά: περισσότεροι από 20.000 κάτοικοι της Γάζας έχουν σκοτωθεί μέχρι στιγμής, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας.

Μερικοί κάτοικοι της Γάζας καταριούνται τη Χαμάς, ακόμη και στα ερτζιανά ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Άλλοι κάτοικοι της Γάζας, ωστόσο, λένε ότι εξακολουθούν να υποστηρίζουν «την αντίσταση», και η Χαμάς έχει εδώ και καιρό προσελκύσει υποστήριξη παρέχοντας υπηρεσίες, όπως σχολεία και κλινικές.

Μια πρόσφατη δημοσκόπηση από το Παλαιστινιακό Κέντρο Πολιτικής και Έρευνας έδειξε ότι οι περισσότεροι ερωτηθέντες υποστήριξαν την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ. Η υποστήριξη για τη Χαμάς στη Γάζα από την έναρξη του πολέμου έχει αυξηθεί στο 42%, από 38%, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση.

Στην καλύτερη περίπτωση, το Ισραήλ μπορεί πιθανώς να περιορίσει τη Χαμάς, είπαν οι ειδικοί.

Αλλά ακόμα κι αν το Ισραήλ κατάφερνε με κάποιο τρόπο να διαλύσει την ομάδα στη Γάζα, εξακολουθούν να υπάρχουν «υποκαταστήματα» στη Δυτική Όχθη και στο εξωτερικό, σε μέρη όπως ο Λίβανος και η Τουρκία, τα οποία θα μπορούσαν να την αναζωογονήσουν.

«Ο σωστός τρόπος για να το σκεφτεί κανείς είναι να υποβαθμίσει την οργάνωση σε σημείο που να μην αποτελεί πλέον βιώσιμη απειλή», είπε ο Μαρκ Πολυμερόπουλος, ένας συνταξιούχος αξιωματικός της CIA που ειδικεύτηκε στην αντιτρομοκρατία στη Μέση Ανατολή. «Δεν μπορείς να έχεις απλώς μια στρατηγική να σκοτώνεις τους πάντες», πρόσθεσε. «Πρέπει να έχεις αυτό το σενάριο της επόμενης μέρας».