ΙΕΝΕ: Ενεργειακή ασφάλεια με αστερίσκους στην Ευρώπη

Η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης ενώπιον των αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων παραμένει βασική προτεραιότητα παρά την πρόοδο που έχει σημειώσει η Ευρώπη όσον αφορά την μείωση της εξάρτησής της από τις εισαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας. Κατά τη διάρκεια του 2022 και του 2023, οι ευρωπαϊκές χώρες διεύρυναν σημαντικά τον κύκλο προμηθευτών τους, ενώ ενίσχυσαν και το μερίδιο συμμετοχής των ΑΠΕ, μειώνοντας την εξάρτησή τους από το ρωσικό φυσικό αέριο. Παράλληλα, το περασμένο καλοκαίρι προχώρησαν στην αναπλήρωση των επιπέδων αποθήκευσης του φυσικού αερίου τους, αναφέρει ανάλυση του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ).

Ταυτόχρονα, ο σχετικά ήπιος καιρός τον περασμένο χειμώνα είχε ως αποτέλεσμα να παραμείνει χαμηλή η ζήτηση για ορυκτά καύσιμα, βοηθώντας τις προσπάθειες ενεργειακής μετάβασης σε πολλές χώρες. Ωστόσο, παραμένουν ερωτηματικά για το εάν όλες αυτές οι προετοιμασίες θα είναι επαρκείς για να αντιμετωπίσουμε τους επόμενους μήνες και τα επόμενα χρόνια. Θα καταφέρει άραγε η Ευρώπη να αντιμετωπίσει τις πιθανές προκλήσεις που θα μπορούσε να θέσει η αγορά ενέργειας το 2024 και μετά;

Ύστερα από μια περίοδο κατά την οποία η Ευρώπη θα μπορούσε να ξεμείνει από φυσικό αέριο ως αποτέλεσμα της μείωσης των ρωσικών εισαγωγών φυσικού αερίου, σήμερα η ενεργειακή της θέση φαίνεται πολύ πιο σταθερή. Η Νορβηγία αντικατέστησε εν μέρει τη Ρωσία ως μεγαλύτερο προμηθευτή φυσικού αερίου μέσω αγωγών, ενώ ένας συνδυασμός ήπιων χειμερινών θερμοκρασιών, χαμηλότερων τιμών ενέργειας και ώθησης των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από διεθνείς προμηθευτές εξασφάλισε την επιβίωση της Ευρώπης τον περασμένο χειμώνα.

Αν και με υψηλή ενεργειακή εξάρτηση που φτάνει το 56%, φέτος η ΕΕ είναι καλύτερα προετοιμασμένη. Αλλά τώρα ένας δεύτερος πόλεμος απειλεί επίσης να αναστατώσει τις ενεργειακές της αγορές. Η σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς απειλεί να διαταράξει τις σχέσεις της Ευρώπης με τη Μέση Ανατολή ή ακόμη και να φέρει το Ιράν σε άμεση αντιπαράθεση με το Ισραήλ και τους δυτικούς εταίρους του. Ενώ οι αγορές είναι σχετικά ήρεμες προς το παρόν, οποιοδήποτε απ' αυτά τα σενάρια θα μπορούσε να προκαλέσει χάος. Ωστόσο, η Ευρώπη είναι «εξοπλισμένη για να αντιμετωπίσει τη στενότητα της παγκόσμιας αγοράς πετρελαίου και ντίζελ», είπε πρόσφατα η επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον. Οι αξιωματούχοι έχουν πάρει μαθήματα από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, επιχειρώντας να «κατανοήσουν όλα τα τρωτά μας σημεία για την καλύτερη αντιμετώπισή τους και πώς μπορούμε να είμαστε προετοιμασμένοι για οποιοδήποτε περιστατικό ή έκτακτη ανάγκη».

Η μηνιαία ανάλυση του ΙΕΝΕ Νοεμβρίου 2023 επιχειρεί να ρίξει φως στην ενεργειακή ασφάλεια της ΝΑ Ευρώπης και να τονίσει τον ζωτικό ρόλο που μπορεί να παίξει η Ελλάδα ως περιφερειακός ενεργειακός κόμβος τα επόμενα χρόνια εν μέσω ενός γεωπολιτικά κατακερματισμένου κόσμου, όπου δύο πόλεμοι βρίσκονται σε εξέλιξη, θέτοντας ευρύτερα ζητήματα ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού.

Καθώς πλησιάζουμε στο τέλος του έτους, οι προοπτικές της αγοράς για την επερχόμενη χειμερινή περίοδο στην ΕΕ παρουσιάζονται θετικές. Τα βήματα που έγιναν για τη διαφοροποίηση των εισαγωγών φυσικού αερίου, την επέκταση της δυνατότητας επαναεριοποίησης LNG και την ισχυρή ανάπτυξη ΑΠΕ έθεσαν την ΕΕ σε πολύ καλύτερη θέση ώστε να αντιμετωπίσει τους κραδασμούς στην αγορά φυσικού αερίου, απ' ό,τι το 2021 και πέρυσι. Ωστόσο, η διατήρηση της τρέχουσας μειωμένης ζήτησης φυσικού αερίου παραμένει κρίσιμος παράγοντας. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να είναι έτοιμες να δράσουν εάν υπάρξουν ανατροπές στις τάσεις κατανάλωσης (πολιτικές που αυξάνουν τη ζήτηση φυσικού αερίου, όπως οι επιδοτήσεις, θα πρέπει να αποφεύγονται).

Η ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης κατά τη διάρκεια του επερχόμενου χειμώνα εξαρτάται επίσης από την ακεραιότητα των αγωγών αερίου και των υποδομών LNG. Η δολιοφθορά ή οι διακοπές θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές συνέπειες. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να διατηρηθεί ένα υψηλό επίπεδο εγρήγορσης και ασφάλειας για την προστασία αυτών των κρίσιμων οδών ανεφοδιασμού. Τέλος, ο αντίκτυπος της αύξησης τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας στη βιομηχανία απαιτεί προσεκτική και μελετημένη προσέγγιση στη βεβιασμένη ενεργειακή μετάβαση που επιχειρεί η ΕΕ.