Το παρασκήνιο στο παζάρι Πούτιν-Ερντογάν για τα σιτηρά

Πριν από ένα χρόνο ο Βλαντιμίρ Πούτιν έδωσε το πράσινο φως στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να ανακοινώσει τη συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας για την ασφαλή δίοδο των σιτηρών προς τον κόσμο.

Στις 17 Ιουλίου 2023, η Ρωσία αποσύρθηκε από τη συμφωνία προκαλώντας νέο πονοκέφαλο για τις κυβερνήσεις όλων των χωρών που βρίσκονται αντιμέτωπες με τον κίνδυνο ενός νέου ράλι στις τιμές.

Μέχρι και πριν από δύο εβδομάδες πάντως, όπως ενημερώθηκε το Euro2day.gr από διπλωμάτες που είχαν γνώση της νέας συμφωνίας, όλα έδειχναν ότι μια συνάντηση Ερντογάν-Πούτιν (που αυτή τη στιγμή βρίσκεται στον αέρα παρά τις διαρροές) θα έφερνε και την ανακοίνωση μιας νέας συμφωνίας. Όμως, «ξαφνικά» η στάση των Ηνωμένων Εθνών, που επιβλέπουν τη συμφωνία, άλλαξε και φαίνεται πως δεν θα δώσει τελικά τις εγγυήσεις που ζητούσε η Ρωσία.

Από την πλευρά της Μόσχας έπεσε ένα πέπλο σιωπής και μόνο τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης μιλούσαν για πιθανή συνάντηση και τη συμφωνία των δύο ηγετών. Πρώτα έγραψαν για τις 31 Αυγούστου στην Τουρκία, μετά έγραψαν για τις 4 Σεπτεμβρίου στο Σότσι της Ρωσίας.

Η Μόσχα μέχρι στιγμής δεν επιβεβαίωσε τίποτα. Αντιθέτως κάλεσε τον Τούρκο ΥΠΕΞ στη Μόσχα για συνομιλίες με τον Ρώσο ομόλογό του. Όπως αναφέρουν οι πληροφορίες, υπήρξε και τηλεδιάσκεψη με τον ΓΓ του ΟΗΕ Α. Γκουτιέρες, όπου εκεί διαπιστώθηκε και επισήμως η διάσταση απόψεων.

Υπενθυμίζουμε ότι η Ρωσία αποσύρθηκε από τη συμφωνία γιατί υποστηρίζει ότι η Δύση δεν σεβάστηκε τη διορία τριών μηνών που ζήτησε η Μόσχα, ώστε να διευκολυνθούν οι ρωσικές εξαγωγές ρωσικών σιτηρών και λιπασμάτων, παρά τις οικονομικές κυρώσεις που επέβαλε η Δύση. Επιπλέον, όπως αναφέρουν διπλωματικές πηγές, η Ρωσία ζήτησε και άλλες εγγυήσεις ώστε να «ανοίξουν» οι διαδικασίες και να απλοποιηθούν λογιστικά και ασφαλιστικά ζητήματα που αφορούν ρωσικά πλοία.

Η ρωσική αντιπρόταση

Όπως ανέφεραν πηγές από την Άγκυρα, η Ρωσία προσήλθε με μια δική της εναλλακτική πρόταση: Ενα νέο σχέδιο στο οποίο, σε μειωμένη τιμή, θα στείλει ένα εκατομμύριο τόνους σιτηρών για επεξεργασία στην Τουρκία και από εκεί να σταλούν στις χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, με οικονομική υποστήριξη από το Κατάρ.

Ακολούθησαν συσκέψεις όλων των πλευρών, και σύμφωνα με διασταυρωμένες πηγές, ο ΟΗΕ απάντησε ότι ΗΠΑ, Βρετανία και ΕΕ δεν δέχονται τις ρωσικές αιτιάσεις για τις απαραίτητες εγγυήσεις, ούτε την αντιπρόταση. Αυτό οδήγησε τη συνάντηση Λαβρόφ-Φιντάν να στραφεί σε άλλα θέματα όπως η Συρία, η κατάσταση στην Αφρική και μια πιθανή ανταλλαγή κρατουμένων, που θα βοηθούσε να καλυτερεύσει το κλίμα στο ουκρανικό μέτωπο.

Η Μόσχα υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ δεν θέλουν να υπάρξει συμφωνία και ότι εάν δοθούν οι απαραίτητες εγγυήσεις, η Ρωσία θα επιστρέψει το τραπέζι «αύριο» όπως τόνισε ο Λαβρόφ.

Πάντως από τη στιγμή που αποχώρησε από τη συμφωνία, η Μόσχα έχει επανειλημμένα επιτεθεί σε ουκρανικά λιμάνια και υποδομές σιτηρών, με αποτέλεσμα η Ουκρανία και η Δύση να την κατηγορήσουν ότι χρησιμοποιεί τα τρόφιμα ως «όπλο πολέμου».

Επισήμως το Κρεμλίνο υποστηρίζει ότι πολύ λίγα από τα σιτηρά πήγαιναν στις φτωχότερες χώρες και συνεχώς υπογραμμίζει ότι εξακολουθεί να αντιμετωπίζει εμπόδια στην εξαγωγή των δικών της σιτηρών και λιπασμάτων, δεδομένου ότι οι δυτικές κυρώσεις επηρεάζουν τις πληρωμές, την ασφάλιση και την πρόσβαση στα λιμάνια.

Μετά την κατάρρευση της συμφωνίας για τα σιτηρά, η Ρωσία υποσχέθηκε να προμηθεύσει δωρεάν ποσότητες σιτηρών σε έξι αφρικανικές χώρες. Επίσης, η ρωσική διπλωματία διέρρευσε ότι στη συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του, ο Λαβρόφ θα επαναδιατύπωνε τη θέση της Μόσχας ότι μετά την κατάρρευση της συμφωνίας για τα σιτηρά, θα θεωρεί ότι όλα τα πλοία που κατευθύνονται προς την Ουκρανία μεταφέρουν στρατιωτικό φορτίο.

Ο προσωρινός διάδρομος που δημιούργησε η κυβέρνηση της Ουκρανίας έκτοτε υποτίθεται ότι λειτουργεί «κάτω από το ραντάρ», με το δεύτερο πλοίο μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων να διέρχεται από τα στενά της Κωνσταντινούπολης της Τουρκίας το Σάββατο.

Η Τουρκία τώρα βρίσκεται σε δύσκολη θέση, με τον υπουργό Εξωτερικών της να υποστηρίζει ότι «ότι αυτοί οι τρόποι δεν μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτική λύση στην αρχική πρωτοβουλία και περιέχουν κινδύνους». Αυτό τουλάχιστον δήλωσε ο ίδιος ο Χ. Φιντάν, μετά από συνάντηση που είχε με τον Ουκρανό ομόλογό του την περασμένη εβδομάδα στο Κίεβο, δείχνοντας έτσι ότι γέρνει προσωρινά προς την πλευρά της Ρωσίας.

Η Άγκυρα επέμενε να συμπεριληφθεί η Ρωσία στην εξίσωση, καθώς ο αποκλεισμός της ενέχει τον κίνδυνο περαιτέρω επιθέσεων στα ουκρανικά λιμάνια. Ο Ερντογάν προσπαθεί επίσης να επιτύχει τη διαμεσολάβηση για μια, έστω και προσωρινή, εκεχειρία μεταξύ των δύο χωρών.

Χωρίς τη συμφωνία για τα σιτηρά, όμως, πώς θα μπει στο τραπέζι το θέμα της εκεχειρίας; Αναρωτιούνται αναλυτές.

Πλην της συμφωνίας, υποβόσκουν και άλλες διαφορές. Ο Ρώσος πρόεδρος παρουσιάζεται ενοχλημένος με την απόφαση της Δύσης να δώσει F-16 στην Ουκρανία. Θεωρεί επίσης ότι οι ΗΠΑ και το πανίσχυρο στρατιωτικό κατεστημένο δεν θα αφήσουν τον Λευκό Οίκο να πει «ναι» σε μια προσπάθεια συμβιβασμού αυτή τη στιγμή.

Ο Πούτιν επιχειρεί να διατηρήσει θέση ισχύος και ως απάντηση στις κινήσεις της Δύσης ανακοίνωσε το ταξίδι του στην Κίνα, τον Οκτώβριο. Αμέσως μετά ο Κινέζος πρόεδρος δήλωσε ότι δεν θα συμμετέχει στη Σύνοδο των G20.

Διπλωμάτες ανέφεραν στο Euro2day.gr ότι στη συνάντηση θα σφραγιστεί η απάντηση των δύο προς τη Δύση. Στο Πεκίνο αναμένεται να υπογραφούν διάφορες συμφωνίες με πρώτη την υπόγεια, αλλά δυνατή οικονομική στήριξη της Κίνας προς τη Ρωσία.

Εν τω μεταξύ θα μαίνεται ένας νέου τύπου πόλεμος στη Μαύρη Θάλασσα. Το μεγάλο τεστ είναι το Σάββατο, όταν ένα πλοίο με τα σιτηρά θα διαπλεύσει την περιοχή. Το πρώτο, λένε πηγές, πέρασε με προειδοποιητικές βολές από πλευράς του ρωσικού στρατού.

Τι θα γίνει με το επόμενο; Εάν χτυπηθεί, τότε η Ρωσία θα είναι ο «μεγάλος μπαμπούλας», με την παγκόσμια κοινή γνώμη εναντίον της. Εάν το κατασχέσει, θα πρέπει να πει τι θα κάνει τα σιτηρά. Εάν το αφήσει να περάσει για το καλό των φτωχότερων χωρών, τότε γιατί να μην αφήσει και το τρίτο και το τέταρτο πλοίο…