Νέο σχέδιο ΕΕ για τις μεταναστευτικές οδούς της Δυτικής Μεσογείου

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει σήμερα σχέδιο δράσης της ΕΕ για τις μεταναστευτικές οδούς της Δυτικής Μεσογείου και του Ατλαντικού.

H πρόεδρος, κ. φον ντερ Λάιεν στην επιστολή της προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 20ής Μαρτίου 2023, υπενθύμισε τη συνεχιζόμενη συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και των πλέον ενδιαφερόμενων κρατών μελών όσον αφορά τα σχέδια δράσης για τη Δυτική Μεσόγειο και τον Ατλαντικό.

Το παρόν σχέδιο δράσης αποτελεί επίσης άμεση συνέχεια του έκτακτου Συμβουλίου Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Νοεμβρίου 2022, όπου οι υπουργοί δεσμεύτηκαν να εφαρμόσουν το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την Κεντρική Μεσόγειο, το οποίο θα ακολουθήσει το σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια, και ενέκριναν την ανάπτυξη παρόμοιων σχεδίων δράσης για τις κύριες μεταναστευτικές οδούς, αναφέρει ανακοίνωση της Κομισιόν.

Η ΕΕ ενισχύει την εταιρική σχέση της με βασικές χώρες καταγωγής και διέλευσης κατά μήκος της οδού, σε πλήρη συντονισμό με τα κράτη μέλη της ως «Ομάδα Ευρώπη». Τα μέτρα που έλαβαν η ΕΕ, τα κράτη μέλη και οι διεθνείς εταίροι συνέβαλαν στη σημαντική μείωση των αντικανονικών αφίξεων. Ωστόσο, οι μεταναστευτικές ροές παραμένουν έντονες. Γι' αυτό απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση και συγκεκριμένες επιχειρησιακές αντιδράσεις, βασισμένες στην τρέχουσα αποτελεσματική συνεργασία.

Το παρόν σχέδιο δράσης παρουσιάζει 18 στοχευμένα επιχειρησιακά μέτρα που διαρθρώνονται σε δύο πυλώνες. Στόχος είναι η παροχή στήριξης στα κράτη μέλη ώστε να ενισχύσουν τη διαχείριση της μετανάστευσης κατά μήκος αυτής της οδού, αποτρέποντας τις αντικανονικές αναχωρήσεις και σώζοντας ζωές, σε στενή συνεργασία με τις βασικές χώρες εταίρους.

Πρώτος πυλώνας: Ενίσχυση της συνεργασίας με τις χώρες εταίρους

Η ενισχυμένη συνεργασία με τις χώρες εταίρους είναι καίριας σημασίας για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προκλήσεων και την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης. Μέσω μιας προσέγγισης η οποία θα λαμβάνει υπόψη το σύνολο της διαδρομής, δίνεται έμφαση στην πρόληψη της αντικανονικής μετανάστευσης μέσω της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων, καθώς και μέσω της ενίσχυσης της διαχείρισης των συνόρων. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ θα εντείνει τις εργασίες της σχετικά με:

• Τον προσδιορισμό βραχυπρόθεσμων επιχειρησιακών προτεραιοτήτων και μέτρων συντονισμού μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης με μια προσέγγιση η οποία θα λαμβάνει υπόψη το σύνολο της διαδρομής, στο πλαίσιο της «Ομάδας Ευρώπη».
• Την πρόληψη της αντικανονικής μετανάστευσης με την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων: με την εφαρμογή της επιχειρησιακής εταιρικής σχέσης κατά της παράνομης διακίνησης με το Μαρόκο, τη δρομολόγηση περιφερειακού προγράμματος χρηματοδοτούμενου από το «ΜΓΑΔΣ — Η Ευρώπη στον κόσμο» και τη συνολική εδραίωση των δραστηριοτήτων καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης με χώρες εταίρους στην Αφρική σε όλο το μήκος της διαδρομής, με παράλληλη διατήρηση των προσπαθειών για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων.
• Τη διαχείριση των συνόρων με την ενίσχυση των δυνατοτήτων του Μαρόκου, της Μαυριτανίας, της Σενεγάλης και της Γκάμπιας για την ανάπτυξη στοχευμένων δράσεων για την πρόληψη των αντικανονικών αναχωρήσεων και την προώθηση της αυξημένης διμερούς συνεργασίας μεταξύ του Frontex και του Μαρόκου, της Μαυριτανίας και της Σενεγάλης.
• Την επιστροφή, επανεισδοχή και επανένταξη με την στήριξη επιχειρήσεων προστασίας και οικειοθελούς επιστροφής στη Βόρεια Αφρική και στις χώρες του Σαχέλ, και την ενίσχυση της συνεχιζόμενης δέσμευσης για τη βελτίωση της πρακτικής συνεργασίας για την επανεισδοχή και τη βιώσιμη επανένταξη των επιστρεφόντων στις χώρες καταγωγής τους.
• Την προστασία και τις νόμιμες οδούς με την διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των μηχανισμών προστασίας στις χώρες εταίρους, με παράλληλη προώθηση και στήριξη νόμιμων οδών προστασίας στην ΕΕ μέσω επανεγκατάστασης, εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους και συμπληρωματικών οδών.
• Τη μετανάστευση εργατικού δυναμικού και τις εταιρικές σχέσεις προσέλκυσης ταλέντων. Η επιχειρησιακή εφαρμογή της εταιρικής σχέσης προσέλκυσης ταλέντων με το Μαρόκο αποτελεί προτεραιότητα. Επί του παρόντος, η Επιτροπή αξιολογεί επίσης τη σκοπιμότητα έναρξης προγραμμάτων νόμιμης μετανάστευσης και κινητικότητας με τη Νιγηρία και τη Σενεγάλη.

Δεύτερος πυλώνας: Ενίσχυση των επιχειρησιακών μέτρων για την έρευνα και διάσωση, τις διαδικασίες επιστροφής, καθώς και για την ομαλότερη και ταχύτερη εθελοντική αλληλεγγύη

Η ενίσχυση της αποτελεσματικής διαχείρισης των συνόρων και των επιστροφών από την ΕΕ σε χώρες εταίρους είναι ουσιαστικής σημασίας για ένα λειτουργικό σύστημα διαχείρισης της μετανάστευσης. Η ΕΕ θα επιταχύνει τις εργασίες της με στόχο:

• Τη στοχευμένη αξιολόγηση της κατάστασης στη Δυτική Μεσόγειο και στον Ατλαντικό από τον Frontex, σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη.
• Την ενίσχυση της συνεργασίας όσον αφορά τις επιστροφές σε χώρες εταίρους μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ (παροχή συμβουλών σε θέματα επιστροφής, παροχή βοήθειας σε ζητήματα έκδοσης εγγράφων ταυτοποίησης και ταξιδιωτικών εγγράφων, συντονισμός πτήσεων επιστροφής, κ.λπ.), καθώς και βιώσιμη επανένταξη των επιστρεφόντων, με τη στήριξη του συντονιστή επιστροφής της ΕΕ και του δικτύου υψηλού επιπέδου για τις επιστροφές.
• Τη σύνδεση της επανένταξης των οικειοθελώς επιστρεφόντων με επενδύσεις των κρατών μελών και των ευρωπαϊκών εταιριών σε χώρες καταγωγής και διέλευσης, ιδίως όσον αφορά την προώθηση της δημιουργίας θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη δεξιοτήτων.
• Πιο αποτελεσματικές και ταχύτερες αντιδράσεις στο πλαίσιο του εθελοντικού μηχανισμού αλληλεγγύης, με την υποστήριξη της Επιτροπής και του Οργανισμού της ΕΕ για το Άσυλο. Καθώς ο μηχανισμός εξακολουθεί να εφαρμόζεται, τα κράτη που αναλαμβάνουν δεσμεύσεις ενθαρρύνονται επίσης να επιδείξουν ευελιξία, μετριάζοντας την πίεση στα συστήματα υποδοχής των κρατών μελών πρώτης εισόδου.

Εργαλειοθήκη για να αντιμετωπιστεί η κατάχρηση εμπορικών μεταφορών

Επίσης η Κομισιόν προτείνει νέα μέτρα για να αντιμετωπιστεί η αυξανόμενη κατάχρηση των εμπορικών μεταφορών από εγκληματικά δίκτυα που διευκολύνουν την παράτυπη μετανάστευση στην ΕΕ.

Η πρόεδρος, κ. φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε, ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Φεβρουάριο, ότι η Επιτροπή θα ολοκληρώσει στο πρώτο εξάμηνο του 2023 τις εργασίες της σχετικά με μια στοχευμένη εργαλειοθήκη μέτρων για να διασφαλιστεί ότι οι μεταφορείς δεν διευκολύνουν την παράτυπη μετανάστευση· στα μέτρα αυτά θα περιλαμβάνεται στοχευμένη προσέγγιση των μεταφορέων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε επίσης την Επιτροπή και το Συμβούλιο να προωθήσουν τα σχετικά εργαλεία για να αντιμετωπιστεί το θέμα των μεταφορέων που εμπλέκονται ή διευκολύνουν την εμπορία ανθρώπων ή την παράνομη διακίνηση μεταναστών.

Με την εργαλειοθήκη αυτή, η Επιτροπή στηρίζει τα κράτη μέλη με στρατηγικά μέτρα, που εμπίπτουν σε τρεις πυλώνες: νομοθετικό, επιχειρησιακό και διπλωματικό. Σκοπός είναι να αντιμετωπιστούν περιπτώσεις όπου γίνεται κατάχρηση των μεταφορικών μέσων για να διευκολυνθεί η παράτυπη μετανάστευση προς την ΕΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στις αεροπορικές οδούς.

Οι βασικές δράσεις διαρθρώνονται σε τρεις πυλώνες:

Πρώτος πυλώνας: Το νομικό πλαίσιο της ΕΕ

Στην εργαλειοθήκη που παρουσίασε σήμερα, η Επιτροπή ζητά την επανέναρξη και την ταχεία ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για τον κανονισμό σχετικά με μέτρα κατά των μεταφορέων που διευκολύνουν ή επιδίδονται σε εμπορία ανθρώπων ή παράνομη διακίνηση μεταναστών σε σχέση με την παράνομη είσοδο στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτοί οι νέοι κανόνες θα είναι καίριας σημασίας για την ενίσχυση του νομικού πλαισίου της ΕΕ στον τομέα αυτόν.

Επίσης, η Επιτροπή θα διερευνήσει, μαζί με τα κράτη μέλη, πώς μπορεί η δέσμη μέτρων της ΕΕ κατά των υποβοηθητών της παράνομης μετανάστευσης, η οποία ανακοινώθηκε στο ανανεωμένο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών (2021-2025), να εφαρμοστεί καλύτερα στους μεταφορείς που διευκολύνουν την παράνομη είσοδο και διέλευση στην ΕΕ.

Επιπλέον, τα νομικά μέτρα περιλαμβάνουν, αφενός, τη δυνατότητα αναστολής ή ανάκλησης της άδειας εκμετάλλευσης αερομεταφορέα της ΕΕ ο οποίος δεν διαθέτει τα εχέγγυα εντιμότητας που απαιτούνται βάσει της σχετικής ενωσιακής νομοθεσίας για τις μεταφορές και, αφετέρου, τη δυνατότητα χρήσης των υφιστάμενων περιοριστικών μέτρων της κοινής εξωτερικής πολιτικής ασφαλείας της ΕΕ για τη στόχευση των μεταφορέων που διευκολύνουν την παράτυπη μετανάστευση στην ΕΕ.

Δεύτερος πυλώνας: Επίγνωση της κατάστασης και έγκαιρη προειδοποίηση

Η αυξημένη χρήση του δικτύου Blueprint και η ενίσχυση της ικανότητάς του αποτελεί προτεραιότητα προκειμένου να βελτιωθεί η επίγνωση της κατάστασης όσον αφορά τη χρήση των μεταφορέων για τη διευκόλυνση της παράτυπης μετανάστευσης στην ΕΕ. Η συνεργασία και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ της Επιτροπής, του Frontex και του Eurocontrol έχει επίσης καίρια σημασία για την εποπτεία των πτήσεων και τη συγκέντρωση στοιχείων σχετικά με νεοεμφανιζόμενες διαδρομές.

Όταν θα εγκριθούν νέοι κανόνες για τη διαχείριση των συνόρων, η ανταλλαγή πληροφοριών θα συμπληρωθεί με τη χρήση των στοιχείων που προέρχονται από το σύστημα των εκ των προτέρων διαβιβαζόμενων πληροφοριών για τους επιβάτες. Η επίγνωση της κατάστασης θα αυξηθεί επίσης αν στηριχθούν οι γειτονικές χώρες της ΕΕ και οι χώρες διέλευσης, ώστε να αναπτύξουν συστήματα πληροφοριών για τους ταξιδιώτες.

Τρίτος πυλώνας: Συνεργασία με τις χώρες-εταίρους και με τους μεταφορείς

Δεδομένης της σημασίας και της ελκυστικότητας της ενωσιακής αγοράς μεταφορών, η ΕΕ έχει σημαντική επιρροή όσον αφορά τις αρχές και τους επιχειρηματικούς παράγοντες του τομέα των μεταφορών στις τρίτες χώρες και μπορεί έτσι να διαδραματίσει καίριο ρόλο στον καθορισμό υψηλών προτύπων για τις μεταφορές σε παγκόσμιο επίπεδο· αυτό περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη λήψη μέτρων για να αντιμετωπιστεί η κατάχρηση των εμπορικών μεταφορών από εγκληματικά δίκτυα που διευκολύνουν την παράτυπη μετανάστευση.

Η ΕΕ θα εντείνει τη συνεργασία της με τους μεταφορείς και τις αρχές στις τρίτες χώρες, ιδίως στον τομέα των αερομεταφορών. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει επίσης με την έναρξη ενημερωτικών εκστρατειών σχετικά με συγκεκριμένες διαδρομές, με την καθιέρωση δικτύων και ανταλλαγών πληροφοριών που θα έχουν ως αντικείμενο τον εντοπισμό και την γνωστοποίηση, μαζί με τους μεταφορείς, των μεθόδων με τις οποίες διευκολύνεται η παράτυπη μετανάστευση.

Μια από τις σημαντικές ενέργειες είναι επίσης η παροχή κατάρτισης και καθοδήγησης, με τη στήριξη της ΕΕ, στις αρχές και στο προσωπικό των αερομεταφορέων των τρίτων χωρών. Η ΕΕ μπορεί, σε συνεργασία με τις χώρες-εταίρους, να εξετάσει την πιθανότητα απόσπασης αξιωματικών-συνδέσμων σε καίριους αερολιμένες και την πιθανότητα της πλήρους χρήσης άλλων αξιωματικών-συνδέσμων, συμπεριλαμβανομένων των Ευρωπαίων αξιωματικών-συνδέσμων μετανάστευσης.

Η συνεργασία με τον κλάδο της αεροπορίας, τις πολιτικές αρχές και τους οργανισμούς —όπως ο Διεθνής Οργανισμός Πολιτικής Αεροπορίας και η Διεθνή Ένωση Αεροπορικών Μεταφορών— αποτελεί μια ακόμη σημαντική δράση για την ευαισθητοποίηση και την ανάπτυξη διεθνών κατευθυντήριων γραμμών, συμβάλλοντας έτσι σ' έναν σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης.