Το λάδι μετατρέπεται σε είδος πολυτελείας

Εδώ και μήνες στην επαρχία Χαέν της Ισπανίας οι βροχές έχουν σταματήσει και οι τοπικές καλλιέργειες πλήττονται σοβαρά. Πολλοί ελαιοπαραγωγοί συμμετέχουν ακόμη και σε λιτανείες, όπως εξάλλου και στη Γαλλία, υπό την καθοδήγηση του τοπικού επισκόπου, ικετεύοντας για περισσότερες βροχοπτώσεις. Πλέον, η μεγάλη ζημιά που υφίστανται οι αγρότες γίνεται αισθητή και στους καταναλωτές: η τιμή του ελαιόλαδου βρίσκεται στα ύψη και, εάν δεν βρέξει σύντομα, αναμένεται να αυξηθεί κι άλλο.

«Χωρίς νερό δεν υπάρχουν ελιές. Και χωρίς ελιές, η επαρχία υποφέρει», λέει ο επίσκοπος Τσίκο. «Η οικονομία μας εξαρτάται από την παραγωγή ελιάς». Στους λόφους της Χαέν υπάρχουν 66 εκατομμύρια ελαιόδεντρα. Η επαρχία είναι η σημαντικότερη ελαιοπαραγωγός περιοχή στον κόσμο, όπου παράγεται και σημαντικό μέρος του ελαιόλαδου που καταναλώνεται στην Ευρώπη.

Όμως οι μετεωρολογικές προβλέψεις είναι δυσοίωνες. Η έλλειψη νερού στην Ισπανία, η οποία έχει σοβαρές επιπτώσεις στο σύνολο της ισπανικής γεωργίας, είναι πιθανό να διαρκέσει μέχρι το φθινόπωρο. Επιπλέον, ερευνητές προειδοποιούν πως η Ισπανία θα πρέπει να προσαρμοστεί και μακροπρόθεσμα στις υψηλότερες θερμοκρασίες και τις μειωμένες βροχοπτώσεις.

Αυτήν την περίοδο, λόγω της ξηρασίας, οι δεξαμενές της ισπανικής ενδοχώρας είναι γεμάτες μόνο κατά 25%. Έτσι, τα αποθέματα νερού επαρκούν μεν για την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού με πόσιμο νερό, όμως οι αγρότες, που χρειάζονται απεγνωσμένα νερό για να σώσουν τους ελαιώνες τους, το προμηθεύονται με δελτίο, λαμβάνοντας μόνο το 1/4 της κανονικής ποσότητας.

Τα ελαιόδεντρα κινδυνεύουν

Ο Χουάν Λουίς Άβιλα, ελαιοπαραγωγός στη Χαέν, εξηγεί πως «φέτος δεν κινδυνεύει μόνο η συγκομιδή, αλλά και το μέλλον των ελαιώνων». Τα κύματα καύσωνα με θερμοκρασίες ακόμη και 40 βαθμών μπορούν κυριολεκτικά να κάψουν τα λευκά άνθη πολλών ελαιόδεντρων. Ένα μεγάλο μέρος της ελαιοσυγκομιδής, η οποία συνήθως γίνεται μεταξύ Νοεμβρίου και Φεβρουαρίου, έχει ήδη χαθεί. Ποτέ πριν δεν ήταν τόσο άσχημες οι συνθήκες.

«Η ελιά αντέχει πολύ υψηλές θερμοκρασίες - αλλά μόνο εάν έχει αρκετό νερό», εξηγεί ο Άβιλα, ο οποίος είναι επίσης εκπρόσωπος των ελαιοπαραγωγών στην ένωση αγροτών COAG. Ωστόσο, σε συνθήκες ακραίας λειψυδρίας, το δέντρο δεν μπορεί να βγάλει υγιείς καρπούς. Πέρυσι η Ισπανία ταλαιπωρήθηκε από τη θερμότερη χρονιά που έχει καταγραφεί ποτέ. Ο Άβιλα λέει ότι η συγκομιδή του «ήταν κατά 70% μικρότερη απ' ό,τι τα προηγούμενα χρόνια». Όμως, την επόμενη περίοδο οι αποδόσεις θα είναι πιθανώς ακόμη χαμηλότερες.

Η ξηρασία πλήττει και άλλες χώρες

Ακόμη και κατά την περίοδο 2021/22, η Ισπανία παρήγαγε σχεδόν 1,5 εκατ. τόνους ελαιόλαδο. Το 2022/23, η συγκομιδή ήταν μόνο 680.000 τόνοι, δηλαδή λιγότερο από το μισό. Εάν επαληθευτούν οι δυσοίωνες προβλέψεις, οι μεγάλες απώλειες είναι αναπόφευκτες και για την επόμενη σεζόν.

Όμως το φαινόμενο δεν πλήττει μονάχα την Ισπανία. Οι ελαιοπαραγωγοί της Πορτογαλίας και της Ιταλίας αντιμετωπίζουν αντίστοιχες δυσκολίες λόγω ξηρασίας. Και επομένως ασκείται ακόμη μεγαλύτερη πίεση στις τιμές του ελαιολάδου στην ευρωπαϊκή αγορά.

Σύμφωνα με τις στατιστικές της Ε.Ε., οι Ευρωπαίοι αγρότες παρήγαγαν σχεδόν 2,3 εκατομμύρια τόνους ελαιόλαδου το 2021/22, ενώ την επόμενη περίοδο μόλις 1,4 εκατομμύρια τόνους. Το γεγονός ότι οι απώλειες της ευρωπαϊκής ελαιοκομίας δεν ήταν ακόμη μεγαλύτερες οφείλεται στην Ελλάδα, όπου η έλλειψη νερού ήταν, μέχρι στιγμής, λιγότερο αισθητή. Μάλιστα, κατά την τελευταία περίοδο, η Ελλάδα αποτέλεσε τη μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που αύξησε την παραγωγή ελαιολάδου.

Η λειψυδρία ανεβάζει τις τιμές

Ο μαρασμός των ελαιοφυτειών ανεβάζει τις τιμές σε ύψη ρεκόρ: στην Ε.Ε. το ελαιόλαδο κοστίζει σήμερα κατά μέσο όρο 50% περισσότερο απ' ό,τι πριν από δώδεκα μήνες. Το λάδι, απαραίτητο συστατικό της μεσογειακής διατροφής, απειλεί να γίνει αγαθό πολυτελείας.

«Το αυξανόμενο κόστος του ελαιολάδου αποδεικνύει ότι η ξηρασία αυξάνει τις τιμές των τροφίμων», γράφει η ισπανική εφημερίδα «El País». Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (από τον Μάρτιο του 2023), οι τιμές των τροφίμων στην Ισπανία αυξήθηκαν κατά 16,5% σε δώδεκα μήνες - και κατά 19,2% σε ολόκληρη την Ε.Ε.. Θα μετατραπεί η κλιματική κρίση σύντομα σε επισιτιστική;

Ορισμένοι Ισπανοί παραγωγοί αποδεικνύονται εφευρετικοί, δημιουργώντας ένα νέο προϊόν: μια ανάμειξη του πολύτιμου ελαιόλαδου με πολύ φθηνότερο ηλιέλαιο, το οποίο πωλούν σε τιμή ευκαιρίας. Όμως, το ότι αυτό το προϊόν, που έχει πράσινες ελιές στην ετικέτα του, είναι μείγμα με ηλιέλαιο, γίνεται αντιληπτό μονάχα εάν διαβάσει κανείς τα ψιλά γράμματα της συσκευασίας.

ΠΗΓΗ: DEUTSCHE WELLE