Η Γερμανία και οι εκλογές στην Τουρκία

Οι πολιτικοί αντίπαλοι στην Τουρκία συμφωνούν σε δύο σημεία: οι εκλογές της 14ης Μαΐου είναι κομβικής σημασίας και το αποτέλεσμα θα είναι οριακό. Οι δημοσκοπήσεις δεν δείχνουν φαβορί. Σε αυτή την περίσταση, κάθε ψήφος μετράει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι Τούρκοι της διασποράς παίζουν καθοριστικό ρόλο στις στρατηγικές των δύο στρατοπέδων. Από το 2014 οι Τούρκοι του εξωτερικού με τουρκικό διαβατήριο έχουν δικαίωμα ψήφου στις εκλογές που διεξάγονται στην πατρίδα τους.

Εδώ η Γερμανία έχει ρόλο-κλειδί. Η χώρα αυτή είναι παραδοσιακά ο πλέον σημαντικός προορισμός για την τουρκική μετανάστευση. Ταυτόχρονα, είναι πολιτικό προπύργιο του προέδρου Ερντογάν και του κυβερνώντος κόμματός AKP.

Από τα περίπου τρία εκατομμύρια κατοίκους τουρκικής καταγωγής στη Γερμανία, οι μισοί- περίπου 1,4 εκατομμύρια- είναι Τούρκοι υπήκοοι και συνεπώς έχουν δικαίωμα ψήφου στην Τουρκία. Στις μέχρι τώρα εκλογές αυτοί οι άνθρωποι ψήφισαν δυσανάλογα υπέρ του Ερντογάν.

Στο δημοψήφισμα του 2017 για το Σύνταγμα της χώρας περίπου το 62% των Τούρκων στη Γερμανία ψήφισε "ΝΑΙ", ενώ στην Τουρκία το ποσοστό ανήλθε στο 51%. Στις προεδρικές εκλογές του 2018 το 65% από τους Τούρκους ψηφοφόρους της Γερμανίας που συμμετείχαν στην εκλογική διαδικασία ψήφισε τον Ερντογάν, ενώ στην Ανατολία το ποσοστό ήταν μόλις 53 %.

Η πάνω από τον μέσο όρο δημοτικότητα του Ερντογάν στους Τούρκους της Γερμανίας οφείλεται σε διάφορους λόγους και είναι καρπός μιας στρατηγικής της Άγκυρας για τη διασπορά, η οποία αποσκοπεί στον πολιτικό έλεγχο επί των μεταναστών.

»Ένα πυκνό δίκτυο οργανώσεων που ελέγχεται από την Άγκυρα, στον οποίο τα τζαμιά αποτελούν κεντρικό παράγοντα, φέρνει αποτελέσματα. Σημασία έχουν επίσης τα μέσα ενημέρωσης. Μελέτη του 2020 αποδεικνύει ότι οι Τούρκοι της Γερμανίας παρακολουθούν κυρίως τα τηλεοπτικά κανάλια της πατρίδας τους. Κατά συνέπεια, τα ελεγχόμενα από τον Ερντογάν ΜΜΕ διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό τη σκέψη αυτών των ανθρώπων.

Τέλος, υπάρχει ένας σημαντικός ψυχολογικός παράγοντας, ακόμη και στην τρίτη γενιά μεταναστών: Πολλοί Τούρκοι στη Γερμανία αισθάνονται ως «πολίτες δεύτερης κατηγορίας», διαμαρτύρονται για διακρίσεις και ρατσισμό. Για αυτούς τους ανθρώπους ο Ερντογάν, με την αντιδυτική ρητορική του και το όραμα μίας ισχυρής Τουρκίας, είναι ο ήρωας που εμπνέει εθνικές προσδοκίες.

Δεν σχολιάζονται δημοσίως οι εκλογές

Όπως κανένας άλλος Τούρκος πολιτικός, ο Ερντογάν έχει καταλάβει πώς να πάρει με το μέρος του τους Τούρκους της Γερμανίας. Σε προηγούμενες προεκλογικές εκστρατείες, το ΑΚΡ διοργάνωνε μαζικές εκδηλώσεις στη Γερμανία. Από το 2017, αυτό έλαβε τέλος, καθώς τη χρονιά εκείνη απαγορεύθηκε σε πολιτικούς από χώρες εκτός ΕΕ να διοργανώνουν προεκλογικές συγκεντρώσεις στη Γερμανία τρεις μήνες πριν από την κάλπη. Ο νέος κανονισμός οδήγησε τα τουρκικά κόμματα σε αλλαγή στρατηγικής.

Η προεκλογική εκστρατεία διεξάγεται πλέον σε στενό κύκλο, σε μεγάλο βαθμό μέσω διαδικτύου. Ως αποτέλεσμα, ο μέσος Γερμανός δεν βιώνει άμεσα την τουρκική προεκλογική εκστρατεία. Αυτή είναι μια εξήγηση για τη σχετικά μικρή κάλυψη του όλου θέματος από τα μέσα ενημέρωσης. Στα σχόλια, όλοι συμφωνούν: όλες ανεξαιρέτως οι εφημερίδες θέλουν να δουν το τέλος της εποχής Ερντογάν. Η επίσημη γερμανική πολιτική συμβάλλει στο να μην κυριαρχούν οι τουρκικές εκλογές στα πρωτοσέλιδα των Γερμανικών εφημερίδων.

«Υπάρχει συμφωνία μεταξύ των κομμάτων ότι δεν θα σχολιάσουμε δημοσίως την έκβαση των εκλογών», μου λέει βουλευτής του κυβερνητικού συνασπισμού στο Βερολίνο. Σύμφωνα με τον ίδιο, η εμπειρία έχει δείξει ότι ο Ερντογάν χρησιμοποιεί επικριτικές δηλώσεις εις βάρος του από το εξωτερικό για τους δικούς του σκοπούς. Αλλά ακόμη και αν κρατούν χαμηλό δημόσιο προφίλ για λόγους τακτικής, η γερμανική κυβέρνηση και ολόκληρη η πολιτική τάξη παρακολουθούν φυσικά πολύ στενά τα όσα συμβαίνουν στην Τουρκία.

Η ευρέως διαδεδομένη άποψη μεταξύ των ειδικών είναι ότι οι πιθανότητες για μια νίκη της αντιπολίτευσης δεν ήταν ποτέ τόσο καλές. Η συγκρατημένη αισιοδοξία - η οποία δεν διατυπώνεται δημοσίως - συμπορεύεται με σκέψεις για το πώς θα ενεργήσουν η Γερμανία και η Ευρώπη σε περίπτωση νίκης της αντιπολίτευσης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, Βερολίνο και Παρίσι συντονίζονται ήδη για την επόμενη ημέρα. Ένα εμπιστευτικό σενάριο προβλέπει σταδιακή αποκατάσταση των πολύπαθων σχέσεων της Τουρκίας με τη Γερμανία και την ΕΕ. Σε ένα πρώτο, άκρως συμβολικό βήμα, αναμένεται ότι η νέα ηγεσία θα απελευθερώσει από τη φυλακή τον φυλακισμένο πρώην ηγέτη του HDP Σελαχατίν Ντεμιρτάς και τον ακτιβιστή Οσμάν Καβάλα.

Στα βήματα για την αποκατάσταση του κράτους δικαίου η Δύση θα απαντήσει με την ανακοίνωση της διευκόλυνσης της έκδοσης βίζας. Σε ένα επόμενο βήμα- σύμφωνα πάντα με το αισιόδοξο σενάριο- οι μεταρρυθμίσεις στην τουρκική Δικσιοσύνη και τα ΜΜΕ μπορεί να οδηγήσουν στην επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων για την τελωνειακή ένωση. Μια νίκη της αντιπολίτευσης, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις στο Βερολίνο, θα δημιουργήσει τη βάση για μια ουσιαστική αναβάθμιση των σχέσεων. Ο Ερντογάν δεν έχει ακόμη ηττηθεί, αλλά στη Γερμανία ο σχεδιασμός σε υψηλό επίπεδο για ένα μέλλον χωρίς αυτόν βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.

Ο Ρόναλντ Μαινάρντους είναι πολιτικός αναλυτής και σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Στα μέσα της δεκαετίας του 90 διετέλεσε διευθυντής της ελληνικής σύνταξης της Deutsche Welle