Ποιοι είναι οι νέοι βασιλιάδες του ρωσικού πετρελαίου

Έξι ελάχιστα γνωστές εταιρείες μέχρι σήμερα αναδείχθηκαν ως οι νέοι βασιλιάδες του ρωσικού πετρελαίου τον Δεκέμβριο, καθώς διαχειρίστηκαν το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών της χώρας, στον απόηχο των περιορισμών που έχουν επιβάλει στις διά θαλάσσης μεταφορές η ΕΕ και η G7.

Το ερώτημα του ποιος θα διαχειρίζεται τις ροές του ρωσικού πετρελαίου μετά την αποκοπή των δεσμών μεγάλων διεθνών traders με τη Μόσχα ήταν ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της αγοράς. Με βάση τα ρωσικά τελωνειακά στοιχεία για τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες του 2022 που επικαλείται το Bloomberg, έξι εταιρείες που εδρεύουν σε Χονγκ Κονγκ και Ντουμπάι συνολικά διακινούσαν περίπου 1,4 εκατ. βαρέλια ρωσικού αργού την ημέρα.

Αυτή η ποσότητα είναι αρκετή για να καλύψει το σύνολο των αναγκών της Βρετανίας ή της Ιταλίας και είναι μεγαλύτερη απ' ό,τι διαχειρίζονταν γενικά γίγαντες όπως η Trafigura ή η Vitol Group πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. 

Η αγορά ρωσικού πετρελαίου παραμένει νόμιμη, αλλά οι διαδοχικοί γύροι διεθνών κυρώσεων έχουν συσκοτίσει τα στοιχεία για το ποιος εμπλέκεται στο εμπόριο. Η Trafigura, ένας από τους κορυφαίους αγοραστές για πολλά χρόνια, διακινούσε 850.000 βαρέλια ρωσικού αργού ημερησίως στο απόγειό της, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος Jeremy Weir σε συνέδριο πέρυσι.

Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλαν τον Δεκέμβριο ένα πλαφόν στις τιμές ρωσικού πετρελαίου, εμποδίζοντας εταιρείες που χρησιμοποιούν δυτικές ασφάλειες και ναυτιλιακές υπηρεσίες να μεταφέρουν αργό πετρέλαιο, εάν αγοράζεται πάνω από 60 δολάρια το βαρέλι. Οι μεγάλοι αγοραστές Κίνα και Ινδία, όμως, δεν υπέγραψαν το μέτρο, ενώ ακόμη και οι ΗΠΑ αναγνώρισαν πρόσφατα ότι το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού πετρελαίου διαπραγματεύεται πέρα από το ανώτατο όριο τιμών.

Οι 6 τσάροι του trading 

Πολλοί από τους μεγαλύτερους αγοραστές του Δεκεμβρίου 2022, λοιπόν, ήταν μεγάλες κινεζικές και ινδικές κρατικές εταιρείες, καθώς και μονάδες ρωσικών πετρελαϊκών εταιρειών. Υπήρχαν όμως και έξι εταιρείες trading στο top 15.

Η μεγαλύτερη απ' αυτές ήταν η Nord Axis, η οποία αγόραζε 521.000 βαρέλια ρωσικού πετρελαίου την ημέρα τον Δεκέμβριο, όλα από τη Rosneft. Η εταιρεία, που ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2022 στο Χονγκ Κονγκ, ήταν άγνωστη στην αγορά πετρελαίου μέχρι τον Ιούλιο, όταν ανακοινώθηκε ως αγοραστής του μεριδίου της Trafigura στο εμβληματικό πετρελαϊκό έργο Vostok Oil της Rosneft.

Ετερος αγοραστής ήταν η Tejarinaft, εταιρεία του Ντουμπάι που αγόραζε 244.000 βαρέλια την ημέρα από τη Rosneft τον Δεκέμβριο. 

Τα τελωνειακά στοιχεία δεν δείχνουν απαραίτητα ποιες εταιρείες οργανώνουν τη μεταφορά του πετρελαίου ή ποιοι αποκομίζουν τα κέρδη. Δεν είναι σαφές επίσης πώς οι έξι traders κατάφεραν να χρηματοδοτήσουν τη ροή ρωσικού πετρελαίου, η αξία της οποίας ξεπέρασε τα 2 δισ. δολάρια τον Δεκέμβριο.

Κάποιοι απ' αυτούς δραστηριοποιούνταν και πριν από τον πόλεμο, όπως η Concept Oil Services, εταιρεία στο Χονγκ Κονγκ που ξεκίνησε το 2003 από τον Λετονό Michael Zeligmans για να εμπορεύεται πετρέλαιο στην Ευρώπη, τη Ρωσία και τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Διαχειριζόταν λίγο περισσότερα από 152.000 βαρέλια ρωσικού πετρελαίου την ημέρα κατά την υπό εξέταση περίοδο. 

Ομοίως, η Coral Energy αγόραζε ημερησίως 121.000 βαρέλια ρωσικού αργού τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες του Δεκεμβρίου από τη Surgutneftegas. Ανήκει στον Tahir Garayev και ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία στην εμπορική διαχείριση μαζούτ. Ο γενικός οικονομικός διευθυντής Ahmed Karimov δήλωσε ότι η εταιρεία του σταμάτησε τις συναλλαγές στο ρωσικό πετρέλαιο από την 1η Ιανουαρίου.

Άλλοι traders έχουν μικρότερο ιστορικό. Η τρίτη εταιρεία στη λίστα είναι η QR Trading με έδρα το Ντουμπάι, η οποία αγόραζε 199.000 βαρέλια την ημέρα από τη Surgutneftegas.

Η πέμπτη εταιρεία στη σειρά είναι η Bellatrix Energy, εταιρεία του Χονγκ Κονγκ που ήταν άγνωστη στην αγορά πετρελαίου πριν από τον πόλεμο. Ανήκει σ' έναν πολίτη του Αζερμπαϊτζάν που ονομάζεται Bilal Aliyev και αγόραζε 151.000 βαρέλια την ημέρα τον Δεκέμβριο από πολλές ρωσικές εταιρείες πετρελαίου, σύμφωνα με τα στοιχεία των τελωνείων.

Τα αρχεία του Χονγκ Κονγκ δείχνουν ότι τον Δεκέμβριο του 2022 δόθηκαν δανειακές διευκολύνσεις από ρωσικές τράπεζες, όπως από τη Ρωσική Αγροτική Τράπεζα και τη Ρωσική Τράπεζα Περιφερειακής Ανάπτυξης, που ανήκει στη Rosneft.

Η G7 και η ΕΕ σχεδίασαν τις κυρώσεις στη ρωσική ενέργεια με στόχο να διατηρήσουν μεν τη ροή του πετρελαίου, να περιορίσουν δε τα έσοδα της Μόσχας. Ο αν. υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Μπεν Χάρις τόνισε την περασμένη εβδομάδα πόσο το εμπόριο έχει γίνει πολύπλοκο και αδιαφανές.

Οι νέοι γίγαντες δεξαμενόπλοιων

Παράλληλα, γίγαντες δεξαμενόπλοιων φυτρώνουν από το πουθενά για να κρατήσουν το ρωσικό πετρέλαιο σε κίνηση, καθώς ορισμένοι συμβατικοί πλοιοκτήτες αποχώρησαν από το εμπόριο με τη Ρωσία, συνεχίζει το Bloomberg.

Δύο εταιρείες ξεχωρίζουν, με περιουσιακά στοιχεία και στόλο αξίας 2 δισ. δολαρίων συνολικά, σύμφωνα με διεθνή βάση ναυτιλιακών δεδομένων. Συγκέντρωσαν στόλους σε λιγότερο από έναν χρόνο και τώρα παραδίδουν εκατομμύρια βαρέλια ρωσικού πετρελαίου σε όλο τον κόσμο.

Η μία εδρεύει στο κέντρο της Βομβάης και ονομάζεται Gatik Ship Management. Η δεύτερη είναι η Fractal Shipping, που έχει μεταφέρει την έδρα της από τη Γενεύη στο Ντουμπάι. Αποτελούν μέρος ενός εκτεταμένου δικτύου θαλάσσιων επιχειρήσεων που έγινε γνωστό αμέσως μετά την εισβολή στην Ουκρανία, βοηθώντας τις εξαγωγές πετρελαίου της Ρωσίας να συνεχίσουν αλώβητες παρά τις κυρώσεις από τη Δύση.

«Αυτή η νέα γενιά παικτών της αγοράς δεξαμενόπλοιων βοήθησε το ρωσικό πετρέλαιο να συνεχίσει να ρέει σε όλο τον κόσμο», δήλωσε η Rebecca Galanopoulos Jones, αναλύτρια στη VesselsValue. «Οι κυρώσεις στο ρωσικό πετρέλαιο φαίνεται να είχαν πολύ μικρό αντίκτυπο στα συνολικά επίπεδα εξαγωγών».

Περίπου τα τρία τέταρτα του στόλου της Gatik καλύπτονται από τον ναυτασφαλιστικό οργανισμό International P&I Club στο Λονδίνο, ενώ για τη Fractal το ποσοστό είναι ακόμα υψηλότερο.

Και οι δύο εταιρείες διαθέτουν πολλά πλοία που καλύπτονται από το American Club, που εδρεύει στη Νέα Υόρκη.

Ο Daniel Tadros, επικεφαλής επιχειρησιακός διευθυντής του American Club, επιβεβαίωσε ότι ο οργανισμός του καλύπτει πλοία και στους στόλους των δύο εταιρειών, προσθέτοντας ότι και οι δύο έχουν παράσχει τις απαιτούμενες βεβαιώσεις που πιστοποιούν ότι οι αγορές πετρελαίου είναι σύμφωνες με το ανώτατο όριο τιμών της G7.

Ηδη, πριν από την έναρξη των μέτρων, ένας τεράστιος αριθμός δεξαμενόπλοιων άρχισε να πωλείται σε μια νέα ομάδα αγοραστών, των οποίων οι ταυτότητες και οι δραστηριότητες συχνά ήταν ασαφείς.

Ο στόλος της Gatik μπορεί να μεταφέρει περίπου 30 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και διυλισμένων προϊόντων, ενώ η Fractal έχει μεταφορική ικανότητα περίπου 15 εκατομμύρια βαρέλια.

Η Gatik άρχισε να αγοράζει πλοία το περασμένο καλοκαίρι, σύμφωνα με τη VesselsValue.

Ένα παράδειγμα είναι το δεξαμενόπλοιο Gatik Jumbο, το οποίο παρατηρήθηκε να καταπλέει στο ρωσικό λιμάνι Ust-Luga στη Βαλτική στις 11 Φεβρουαρίου, ενώ τώρα βρίσκεται στα ανοιχτά της Καλαμάτας, δημοφιλούς σημείου μεταφόρτωσης ρωσικού πετρελαίου, προσθέτει το Bloomberg. Το πλοίο τέθηκε υπό τη διαχείριση της Gatik στις 3 Φεβρουαρίου.

Η Ρωσία εξήγε περίπου 3,2 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου την ημέρα από τα λιμάνια της, τους δύο μήνες μετά την επιβολή του ανώτατου ορίου και της απαγόρευσης των εισαγωγών στην Ευρώπη, δηλαδή ελάχιστη η διαφορά σε σχέση με τους δύο προηγούμενους μήνες.

Ούτε η Gatik ούτε η Fractal αναφέρονται ως πλοιοκτήτες, πράγμα που σημαίνει ότι πιθανώς διαχειρίζονται πλοία για άλλους, των οποίων η ταυτότητα συχνά δεν δημοσιοποιείται, ως είθισται στη διεθνή ναυτιλιακή πρακτική.