ΕΕ: Ποιους τομείς αφορούν οι αναθεωρημένοι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σήμερα αναθεωρημένους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς της γεωργίας, της δασοκομίας, της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Οι αναθεωρημένοι κανόνες εναρμονίζουν τις κρατικές ενισχύσεις με τις στρατηγικές προτεραιότητες της ΕΕ, ιδίως την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ), την Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑΠ), καθώς και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση της Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε επίσης να παρατείνει για ένα έτος την ισχύ του λεγόμενου κανονισμού για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας στον τομέα της αλιείας.

Οι νέοι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις που περιλαμβάνονται στη δέσμη μέτρων που εγκρίθηκε σήμερα είναι οι εξής:

• Ο αναθεωρημένος κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορία στον γεωργικό τομέα (ΚΑΚΓ) και ο κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορία στον τομέα της αλιείας (FIBER) οι οποίοι ορίζουν συγκεκριμένες κατηγορίες ενισχύσεων συμβατές με τους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις και τις απαλλάσσουν από την υποχρέωση προηγούμενης κοινοποίησης στην Κομισιόν και έγκρισης από αυτήν, εφόσον πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις. Με τον τρόπο αυτό παρέχεται η δυνατότητα στα κράτη μέλη να χορηγούν γρήγορα ενισχύσεις, όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις που περιορίζουν τη στρέβλωση του ανταγωνισμού στην ενιαία αγορά. Οι κανόνες που προβλέπονται στον ΚΑΚΓ και στον FIBER είναι συμπληρωματικοί προς εκείνους που ορίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές που εφαρμόζονται στους τομείς της γεωργίας, της δασοκομίας και της αλιείας, οι οποίες καθορίζουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες η Κομισιόν αξιολογεί κατά πόσον τα μέτρα κρατικών ενισχύσεων που δεν απαλλάσσονται κατά κατηγορία συμβιβάζονται με την ενιαία αγορά.
• Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις στον γεωργικό και τον δασοκομικό τομέα και στις αγροτικές περιοχές (γεωργικές κατευθυντήριες γραμμές) και οι νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις στον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας (κατευθυντήριες γραμμές για την αλιεία), οι οποίες αντικατοπτρίζουν την πρόσφατη κτηθείσα εμπειρία από την Κομισιόν, καθώς και τις τρέχουσες στρατηγικές προτεραιότητες της ΕΕ, ιδίως την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ), το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας (ΕΤΘΑΥ) και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, καθώς και την στρατηγική «Aπό το αγρόκτημα στο πιάτο» και τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα.

Οι αναθεωρημένοι ΚΑΚΓ και FIBER, καθώς και οι γεωργικές κατευθυντήριες γραμμές, θα αρχίσουν να εφαρμόζονται από την 1η Ιανουαρίου 2023. Οι κατευθυντήριες γραμμές για την αλιεία, οι οποίες εγκρίθηκαν σήμερα από την Κομισιόν, θα εφαρμοστούν μόλις όλες οι γλωσσικές εκδόσεις θα είναι διαθέσιμες. Εν τω μεταξύ, εξακολουθούν να ισχύουν οι κατευθυντήριες γραμμές του 2015 για την αλιεία όπως τροποποιήθηκαν το 2018.

Η Κομισιόν αποφάσισε επίσης να παρατείνει έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023 τον κανονισμό για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (de minimis) στον τομέα της αλιείας (κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 717/2014), ο οποίος επί του παρόντος ισχύει έως τις 31 Δεκεμβρίου 2022. Μετά από αιτήματα ενδιαφερόμενων μερών και αρκετών κρατών μελών κατά τη διάρκεια των διαδικασιών διαβούλευσης, η παράταση αυτή θα επιτρέψει στην Επιτροπή να ολοκληρώσει τη διαδικασία επανεξέτασης, συμπεριλαμβανομένου του συνεχιζόμενου προβληματισμού της σχετικά με το κατά πόσον η μεταποίηση και η εμπορία προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας δεν θα πρέπει πλέον να περιλαμβάνονται στον κανονισμό για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας στον τομέα της αλιείας και θα πρέπει μάλλον να εμπίπτουν στον γενικό κανονισμό για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας. Ο κανονισμός αυτός προβλέπει υψηλότερα ανώτατα όρια από εκείνα που προβλέπει ο αντίστοιχος για την αλιεία. Η μεταποίηση και η εμπορία γεωργικών προϊόντων εμπίπτουν ήδη στον γενικό κανονισμό για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας.

Οι κανονισμοί για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας απαλλάσσουν τα μικρά ποσά ενισχύσεων από το πεδίο εφαρμογής του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων δεδομένου ότι θεωρείται ότι δεν επηρεάζουν τον ανταγωνισμό και τις συναλλαγές στην ενιαία αγορά. Κατά συνέπεια, μπορούν να χορηγούνται ενισχύσεις ήσσονος σημασίας χωρίς προηγούμενη κοινοποίηση στην Κομισιόν και έγκριση από αυτήν. Μια τελική τροποποίηση του κανονισμού για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας στον τομέα της αλιείας θα εγκριθεί κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους.

Οι αναθεωρημένοι κανόνες

Οι κύριες αλλαγές στους κανονισμούς ΚΑΚΓ και FIBER περιλαμβάνουν σημαντική επέκταση του πεδίου εφαρμογής των μέτρων που απαλλάσσονται κατά κατηγορία. Συγκεκριμένα:

• Νέες κατηγορίες μέτρων που απαλλάσσονται κατά κατηγορία, όπως οι ενισχύσεις για την πρόληψη ή την αντιστάθμιση ζημιών που προκαλούνται από προστατευόμενα ζώα, οι ενισχύσεις υπέρ δεσμεύσεων περιβαλλοντικής διαχείρισης και οι ενισχύσεις για συνεργασία στους τομείς της γεωργίας και της δασοκομίας ή οι ενισχύσεις για την πρόληψη ή την αποκατάσταση ζημιών που προκαλούνται από δυσμενή κλιματικά φαινόμενα στους τομείς της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας·
• Εξατομικευμένα μέτρα απαλλαγής κατά κατηγορία για έργα τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων που αποσκοπούν στην προώθηση της ανάπτυξης αγροτικών περιοχών σε τοπική κλίμακα·
• Ένα νέο ανώτατο όριο για τα έργα των επιχειρησιακών ομάδων της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας που στοχεύουν σε καινοτομίες στον γεωργικό τομέα και στις αγροτικές περιοχές. Τα έργα κάτω των 500 000 ευρώ ή έως 2 εκατ. ευρώ ανά εταιρεία απαλλάσσονται πλέον κατά κατηγορία.

Με βάση την πείρα που απέκτησε η Κομισιόν, οι νέοι κανόνες απαλλάσσουν έως και το 50 % των περιπτώσεων που προηγουμένως υπόκειντο σε κοινοποίηση.

Οι αναθεωρημένες γεωργικές κατευθυντήριες γραμμές εισάγουν τις ακόλουθες βασικές αλλαγές:

• Μια νέα, απλουστευμένη διαδικασία για την έγκριση κρατικών ενισχύσεων για μέτρα που συγχρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της ΚΓΠ·
• Διευρυμένο πεδίο εφαρμογής μέτρων που στοχεύουν στις ασθένειες των ζώων και στους επιβλαβείς για τα φυτά οργανισμούς, επιτρέποντας τη χορήγηση ενισχύσεων για αναδυόμενες νόσους των ζώων και ορισμένα χωροκατακτητικά ξένα είδη·
• Νέα κίνητρα για τους γεωργούς ώστε να δεσμευτούν σε καθεστώτα βάσει των οποίων τηρούν αυστηρότερα περιβαλλοντικά πρότυπα από αυτά που απαιτεί ο νόμος.

Οι αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για την αλιεία εισάγουν τις ακόλουθες βασικές αλλαγές:

• Ευρύτερο πεδίο εφαρμογής μέτρων που στοχεύουν στις ασθένειες των ζώων στον τομέα της υδατοκαλλιέργειας, επιτρέποντας τη χορήγηση ενισχύσεων για αναδυόμενες νόσους των ζώων και ορισμένα χωροκατακτητικά ξένα είδη·
• Εισαγωγή νέων κατηγοριών ενισχύσεων, όπως ενισχύσεις που αφορούν τον στόλο και μέτρα παύσης δραστηριοτήτων (σύμφωνα με το ΕΤΘΑΥ) και ενισχύσεις για επενδύσεις σε εξοπλισμό που συμβάλλει στην ασφάλεια των αλιευτικών σκαφών στις εξόχως απόκεντρες περιοχές της Ένωσης. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι απίθανο να εγκριθούν μέτρα ενίσχυσης της παραγωγικής ικανότητας.

Ιστορικό της διαδικασίας επανεξέτασης

Τον Μάιο του 2021, η Κομισιόν δημοσίευσε έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της, στο οποίο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς της γεωργίας και της δασοκομίας και στις αγροτικές περιοχές. Από την αξιολόγηση προέκυψε ότι ενώ οι κανόνες εξυπηρετούν τον επιδιωκόμενο σκοπό, απαιτούνταν ορισμένες στοχευμένες προσαρμογές προκειμένου να ευθυγραμμιστούν με τις τρέχουσες προτεραιότητες της ΕΕ, ιδίως την επικείμενη νέα Κοινή Γεωργική Πολιτική και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Ως εκ τούτου, η Κομισιόν δρομολόγησε εκτίμηση επιπτώσεων για να συγκεντρώσει περαιτέρω στοιχεία σχετικά με τους τομείς που επιδέχονται βελτίωση, μεταξύ άλλων μέσω ανοικτής δημόσιας διαβούλευσης που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2022 και στοχευμένων διαβουλεύσεων με τις αρχές των κρατών μελών. Τα αποτελέσματα της εκτίμησης επιπτώσεων δημοσιεύθηκαν επίσης σήμερα και είναι διαθέσιμα εδώ.

Όσον αφορά τον τομέα της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας, η Κομισιόν ξεκίνησε την επανεξέτασή της το 2019 με τη δημοσίευση ενός συνδυασμένου χάρτη πορείας αξιολόγησης. Η αξιολόγηση του ισχύοντος πλαισίου κρατικών ενισχύσεων για τον εν λόγω τομέα πραγματοποιήθηκε παράλληλα με την εκτίμηση επιπτώσεων. Η διαδικασία επανεξέτασης περιλάμβανε επίσης ανοικτή δημόσια διαβούλευση που ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2022, καθώς και συζητήσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη και τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού. Επίσης, η αξιολόγηση έδειξε ότι, ενώ οι κανόνες ήταν σε γενικές γραμμές κατάλληλοι για τον επιδιωκόμενο σκοπό, απαιτούνταν ορισμένες στοχευμένες προσαρμογές για την ευθυγράμμισή τους με τους νέους κανόνες στο πλαίσιο της κοινής αλιευτικής πολιτικής, ιδίως με τον νέο κανονισμό ΕΤΘΑΥ. Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών για την αξιολόγηση και η εκτίμηση επιπτώσεων δημοσιεύθηκαν επίσης σήμερα και είναι διαθέσιμα εδώ.

Η Κομισιόν κάλεσε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με τους προτεινόμενους αναθεωρημένους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις στους τομείς της γεωργίας, της δασοκομίας, της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας, και τους συζήτησε με τα κράτη μέλη σε συνεδριάσεις τον Μάρτιο και τον Σεπτέμβριο του 2022.