Τι σημαίνει η ρωσική προσάρτηση ουκρανικών εδαφών

Πώς θα προσαρτήσει η Ρωσία τέσσερις περιοχές που έχει καταλάβει μόνο εν μέρει, και που μάλιστα βρίσκονται εντός εμπόλεμης ζώνης; Αναρωτιέται εύλογα το BBC και προσθέτει: Ο Βλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε συμφωνία για την προσάρτηση των κατεχόμενων περιοχών, δηλώνοντας ότι η Ρωσία δεν θα τα παρατούσε ποτέ και θα τα υπερασπιζόταν με όλα τα διαθέσιμα μέσα. Αλλά γιατί τώρα;

Ο Ρώσος πρόεδρος ξεγελάστηκε, συμπληρώνει το βρετανικό δημοσίευμα. Χάνει τον πόλεμο που μετρά ήδη επτά μήνες, καθώς η αντεπίθεση της Ουκρανίας εξουδετερώνει την αρχική του αξίωση για τις δύο ανατολικές επαρχίες Λουχάνσκ και Ντονέτσκ.

Και στις τέσσερις περιοχές που βρίσκονται υπό ρωσική κατοχή οργάνωσε ψευδο-δημοψηφίσματα, που καταδικάστηκαν από τη διεθνή κοινότητα και που σε ορισμένες περιπτώσεις ένοπλοι στρατιώτες πήγαιναν από πόρτα σε πόρτα για να συγκεντρώσουν ψήφους.

Προσαρτώντας τις ανατολικές περιοχές, καθώς και τη Ζαπορίζια και τη Χερσώνα στο νότο, ο Πούτιν θα είναι σε θέση να στείλει δυνάμεις από την πρόσφατη μερική επιστράτευση σ' ένα μέτωπο που ξεπερνά τα 1.000 χιλιόμετρα, σύμφωνα με τη Μόσχα. Επίσης, μπορεί και να απειλήσει τη Δύση εάν συνεχίσει να εξοπλίζει την Ουκρανία.

Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες καταδίκασε τις προσαρτήσεις ως επικίνδυνη κλιμάκωση: «Οποιαδήποτε απόφαση δεν θα έχει νομική ισχύ και πρέπει να καταδικαστεί. Δεν μπορεί να συμβιβαστεί με το διεθνές δίκαιο και αντιτίθεται στις αξίες της διεθνούς κοινότητας, στους σκοπούς και τις αρχές των Ηνωμένων Εθνών».

Ριμέικ της Κριμαίας

Μοιάζει καρμπόν όσων έκανε ο Πούτιν τον Μάρτιο του 2014: άρπαξε την περιοχή της Κριμαίας από την Ουκρανία, προκήρυξε δημοψήφισμα που καταδικάστηκε από τη διεθνή κοινότητα, και στη συνέχεια την προσάρτησε μέσω ακριβώς της ίδιας συνταγματικής διαδικασίας, που ολοκληρώθηκε με ψηφοφορία στο ρωσικό κοινοβούλιο.

Αλλά δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Η Κριμαία καταλήφθηκε με λίγη αιματοχυσία και τέθηκε υπό πλήρη ρωσικό έλεγχο. Οι τέσσερις περιοχές που τώρα προσαρτώνται, όμως, εξακολουθούν σε διαφορετικό βαθμό να βρίσκονται λίγο πολύ στα χέρια της Ουκρανίας. Αθροιστικά αποτελούν το 15% της ουκρανικής επικράτειας.

Οι δύο ανατολικές επαρχίες κατέχονται μερικώς από αυτονομιστές που υποστηρίζονται από τη Ρωσία από το 2014, ωστόσο μετά από επτά μήνες πολέμου μόνο το 60% του Ντονέτσκ μπορεί να διεκδικηθεί από τη Ρωσία, ενώ το Λουχάνσκ βρίσκεται στο μάτι μεγάλης ουκρανικής επίθεσης. Οι ρωσικές δυνάμεις κινδυνεύουν από στιγμή σε στιγμή να χάσουν τη στρατηγικής σημασίας πόλη Λίμαν.

Η περιφερειακή πρωτεύουσα της Ζαπορίζια βρίσκεται υπό ουκρανική διοίκηση και θα μπορούσε να απειληθεί μόνο από ρωσικούς πυραύλους, ενώ και από την πόλη της Χερσώνας οι ουκρανικές δυνάμεις απέχουν μόλις λίγα μίλια.

Χάρτης των κατεχόμενων περιοχών της Ουκρανίας

Πώς γίνεται να προσαρτηθούν τέσσερις περιοχές που δεν ελέγχονται; Όποια κι αν είναι η απάντηση, ο Ρώσος ηγέτης είναι σαφές ότι βιάστηκε. Ανακοινώνοντας την προσάρτηση, κάλεσε την Ουκρανία να παύσει πυρ και να επιστρέψει στις συνομιλίες, ενώ παράλληλα ήταν ξεκάθαρος ότι δεν θα επιστραφούν στην Ουκρανία τα κατεχόμενα εδάφη. Μεγάλο μέρος της ομιλίας του αναλώθηκε σε ένα «κατηγορώ» τη Δύση.

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε την Παρασκευή ότι οποιοδήποτε χτύπημα σε προσαρτημένο έδαφος θα θεωρηθεί πράξη επίθεσης.

Τι θα αλλάξει στην πράξη;

Αυτό δεν είναι ακόμη σαφές. Ακόμη και ο Πεσκόφ δεν ήταν σε θέση να προσδιορίσει πού ακριβώς θα χαράξει τα νέα της σύνορα η Ρωσία. Ωστόσο, είπε ότι θα αντιμετωπίσει όλη την περιοχή του Ντονέτσκ ως ρωσικό έδαφος. Τα μέρη που δεν βρίσκονται υπό κατοχή, είπε, θα πρέπει να «απελευθερωθούν».

«Κάνει έναν αντιπερισπασμό για τον ρωσικό λαό και το ρωσικό κράτος», λέει ο Πολ Στρόνσκι του Carnegie Endowment for International Peace, δεξαμενής σκέψης με έδρα την Ουάσιγκτον, ο οποίος πιστεύει ότι λίγα θα αλλάξουν στην πράξη.

Πριν από την εισβολή του Φεβρουαρίου, η Ρωσία αναγνώριζε το σύνολο των δύο ανατολικών επαρχιών ως ανεξάρτητες «λαϊκές δημοκρατίες», ενώ τώρα η Μόσχα τις ονομάζει ρωσικό έδαφος. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε το ίδιο με τις δύο νότιες περιοχές, πριν από την τελετή στην περίτεχνη αίθουσα του Αγίου Γεωργίου στο Μεγάλο Παλάτι του Κρεμλίνου.

Στη συνέχεια θα υποβάλει τις συνθήκες προσάρτησης στα δύο σώματα του ρωσικού κοινοβουλίου, όπου θα εκφωνήσει λόγο την επόμενη εβδομάδα, πριν από τα 70ά του γενέθλια την επόμενη Παρασκευή. Και θα ακολουθήσει η συνταγματική κατοχύρωση.

Έτσι, η Ρωσία θα εισέλθει σε μια νέα φάση της ιστορίας της, λέει η εξόριστη πολιτική αναλύτρια Εκατερίνα Σούλμαν: θα μετατραπεί σε «κράτος με απονομιμοποιημένα σύνορα». Θα περιλαμβάνει κομμάτια που όχι μόνο δεν είναι αναγνωρισμένα από οποιοδήποτε άλλο κράτος ή διεθνή οργανισμό, αλλά επίσης δεν έχουν κεντρική διοίκηση, υποστηρίζει.

Πώς αντιδρά η Ουκρανία;

Ο πρόεδρος Βολονίμιρ Ζελένσκι ανταπέδωσε τις κινήσεις προσάρτησης υποβάλλοντας αίτημα για άμεση ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Είναι μια αξιοσημείωτη αλλαγή από την αρχή του πολέμου, όταν είχε ανακοινώσει ότι θα σταματήσει να πιέζει για ένταξη στην 30μελή αμυντική συμμαχία της Δύσης, λόγω ανησυχιών του ΝΑΤΟ για αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Γνωρίζει, ωστόσο, ότι θα πρέπει να πείσει κάθε κράτος μέλος να συμφωνήσει, και η Τουρκία είναι απίθανο να το κάνει.

Κατέστησε επίσης σαφές ότι η προσάρτηση δεν θα φέρει στο Κρεμλίνο αυτό που ελπίζει: «Η Ουκρανία δεν μπορεί και δεν πρόκειται να ανεχτεί οποιεσδήποτε προσπάθειες της Ρωσίας να καταλάβει οποιοδήποτε μέρος της γης μας».

Πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η στιγμή;

Κανείς δεν ξέρει πραγματικά τι έχει τώρα στο μυαλό του ο Ρώσος ηγέτης, ωστόσο  η αντιδυτική ρητορική του έχει φτάσει σε νέο επίπεδο. Σαφώς θέλει να δώσει στη Δύση να καταλάβει ότι η Μόσχα θεωρεί τις επιθέσεις σε κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας ως επιθέσεις στην ίδια τη Ρωσία.

Αλλά πόσο μεγάλη κλιμάκωση είναι αυτή, στο πεδίο της μάχης και όχι μόνο;

Ο πρόεδρος Πούτιν έχει ήδη απειλήσει ότι θα χρησιμοποιήσει κάθε μέσο που έχει στη διάθεσή του, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών όπλων, προκειμένου να προστατεύσει τη ρωσική επικράτεια. «Αυτό δεν είναι μπλόφα», είπε. Και ο υπουργός Άμυνας λέει ότι η Ρωσία πολεμά τη Δύση περισσότερο απ' ό,τι την Ουκρανία.

Ο Ουκρανός ηγέτης αγνόησε την πυρηνική απειλή ως «συνήθη ρωσική προπαγάνδα». Και ο Πολ Στρόνσκι πιστεύει ότι η «αποσταθεροποιητική ρητορική» της Ρωσίας έχει στόχο να κόψει τα φτερά της Δύσης.

Την Παρασκευή, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ σχολίασε σχετικά: «Προτρέπουμε τους πάντες να συμπεριφέρονται με υπευθυνότητα».