Κομισιόν: Νέα εργαλειοθήκη για «θωράκιση στις κρίσεις»

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει το νέο μέσο έκτακτης ανάγκης για την ενιαία αγορά. Σκοπός του πλαισίου διακυβέρνησης κρίσεων αποσκοπεί στο να διατηρηθεί η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, υπηρεσιών και προσώπων και η διαθεσιμότητα απαραίτητων εμπορευμάτων και υπηρεσιών σε περίπτωση μελλοντικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ενώ αποδείχθηκε ότι η ενιαία αγορά αποτελεί το καλύτερο πλεονέκτημά μας στη διαχείριση κρίσεων, η πανδημία COVID-19 ανέδειξε διαρθρωτικές ελλείψεις που εμποδίζουν την ικανότητα της ΕΕ να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης με συντονισμένο τρόπο. Τα μονομερή μέτρα προκάλεσαν κατακερματισμό, με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί η κρίση και να επηρεαστούν ιδίως οι ΜΜΕ, αναφέρει ανακοίνωση της Κομισιόν.

Η Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, Εκτελεστική Αντιπρόεδρος για μια Ευρώπη Έτοιμη για την Ψηφιακή Εποχή, δήλωσε σχετικά:

«Η κρίση της COVID-19 κατέστησε σαφές το εξής: πρέπει να φροντίσουμε ώστε η ενιαία αγορά μας να είναι λειτουργική ανά πάσα στιγμή, μεταξύ άλλων και σε περιόδους κρίσης. Πρέπει να την καταστήσουμε ισχυρότερη. Χρειαζόμαστε νέα εργαλεία που θα μας επιτρέπουν να αντιδρούμε γρήγορα και συλλογικά. Έτσι, κάθε φορά που θα έχουμε απέναντί μας μια νέα κρίση, θα μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η ενιαία αγορά μας θα παραμένει ανοικτή και ότι τα εμπορεύματα ζωτικής σημασίας θα παραμένουν διαθέσιμα για την προστασία των Ευρωπαίων πολιτών. Κι αυτό θα καταστεί εφικτό με το νέο μέσο έκτακτης ανάγκης για την ενιαία αγορά.»

Ο Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Τιερί Μπρετόν, δήλωσε σχετικά:

«Στην αλληλουχία κρίσεων των τελευταίων ετών, εργαστήκαμε σκληρά για να διατηρήσουμε την ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς, να διατηρήσουμε ανοικτά τα σύνορα και τις αλυσίδες εφοδιασμού μας και να διασφαλίσουμε τη διαθεσιμότητα των προϊόντων και των υπηρεσιών που χρειάζονται οι πολίτες μας. Αλλά πρέπει να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι να προβλέψουμε και να ανταποκριθούμε στην επόμενη κρίση.

Αντί να βασίζεται σε ad hoc αυτοσχέδιες δράσεις, το μέσο έκτακτης ανάγκης για την ενιαία αγορά θα αποτελέσει διαρθρωτική απάντηση για τη διατήρηση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, των προσώπων και των υπηρεσιών σε αντίξοες περιστάσεις. Το μέσο έκτακτης ανάγκης για την ενιαία αγορά θα εξασφαλίσει καλύτερο συντονισμό με τα κράτη μέλη, θα συμβάλει στην πρόληψη και τον περιορισμό των επιπτώσεων μιας πιθανής κρίσης στη βιομηχανία και την οικονομία μας, και θα εφοδιάσει την Ευρώπη με εργαλεία που διαθέτουν οι διεθνείς εταίροι μας ενώ εμείς όχι».

Το μέσο έκτακτης ανάγκης για την ενιαία αγορά συμπληρώνει άλλα νομοθετικά μέτρα της ΕΕ για τη διαχείριση κρίσεων, όπως ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας της Ένωσης, καθώς και τους κανόνες της ΕΕ για συγκεκριμένους τομείς, για τις αλυσίδες εφοδιασμού ή για προϊόντα όπως προϊόντα που σχετίζονται με την υγεία, τους ημιαγωγούς ή την επισιτιστική ασφάλεια, που προβλέπουν ήδη στοχευμένα μέτρα αντιμετώπισης κρίσεων. Θεσπίζει ισορροπημένο πλαίσιο διαχείρισης κρίσεων για τον εντοπισμό των διαφόρων απειλών για την ενιαία αγορά και για τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της με τους εξής τρόπους:

Δημιουργία αρχιτεκτονικής διαχείρισης κρίσεων για την ενιαία αγορά: Ένας νέος μηχανισμός για την παρακολούθηση της ενιαίας αγοράς, τον προσδιορισμό διαφορετικών επιπέδων κινδύνου και τον συντονισμό κατάλληλης απόκρισης που περιλαμβάνει διάφορα στάδια — καταστάσεις επείγοντος χαρακτήρα, επαγρύπνησης και λειτουργίας έκτακτης ανάγκης.

1. Πρώτον, το πλαίσιο σχεδιασμού για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης επιτρέπει στην Επιτροπή και τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ένα δίκτυο συντονισμού και επικοινωνίας για την αύξηση της ετοιμότητας.
2. Επιπλέον, όταν εντοπίζεται απειλή για την ενιαία αγορά, η Επιτροπή θα μπορεί να ενεργοποιεί την κατάσταση επαγρύπνησης.
3. Τέλος, σε περίπτωση κρίσης με ευρύ αντίκτυπο στην ενιαία αγορά, το Συμβούλιο θα μπορεί να ενεργοποιεί την κατάσταση λειτουργίας έκτακτης ανάγκης. Θα συσταθεί συμβουλευτική ομάδα, αποτελούμενη από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, για να αξιολογεί μια δεδομένη κατάσταση και να προτείνει τα καταλληλότερα μέτρα αντιμετώπισης. Θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

Πρόταση νέων δράσεων για την αντιμετώπιση των απειλών για την ενιαία αγορά: Στην κατάσταση επαγρύπνησης, τα κράτη μέλη, σε συνεργασία με την Επιτροπή, θα επικεντρωθούν στην παρακολούθηση των αλυσίδων εφοδιασμού στρατηγικά σημαντικών εμπορευμάτων και υπηρεσιών που έχουν προσδιοριστεί, καθώς και στη δημιουργία στρατηγικών αποθεμάτων σ' αυτούς τους τομείς. Όταν ενεργοποιηθεί η κατάσταση λειτουργίας έκτακτης ανάγκης, η ελεύθερη κυκλοφορία στην ενιαία αγορά θα διατηρείται με την κατάρτιση μαύρης λίστας απαγορευμένων περιορισμών και, γενικότερα, με τον ενισχυμένο και γρήγορο έλεγχο των μονομερών περιορισμών.

Η Επιτροπή μπορεί επίσης να συστήσει τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν τη διαθεσιμότητα των αναγκαίων για την αντιμετώπιση κρίσεων εμπορευμάτων, διευκολύνοντας την επέκταση ή την αναπροσαρμογή της χρήσης γραμμών παραγωγής ή επιταχύνοντας τη χορήγηση αδειών. Τέλος, μπορεί επίσης να συστήσει στα κράτη μέλη να κατανέμουν με στοχευμένο τρόπο τα στρατηγικά αποθέματα που δημιουργήθηκαν κατά τη φάση επαγρύπνησης. Θα εφαρμοστούν επίσης νέοι κανόνες για τη διευκόλυνση των δημόσιων συμβάσεων για τα σχετικά εμπορεύματα και υπηρεσίες από την Επιτροπή εξ ονόματος των κρατών μελών, τόσο στην κατάσταση επαγρύπνησης όσο και στην κατάσταση λειτουργίας έκτακτης ανάγκης.

Δυνατότητα λήψης εξαιρετικών μέτρων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης: Σε έκτακτες περιστάσεις, και μόνο εφόσον έχει ήδη ενεργοποιηθεί κατάσταση λειτουργίας έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή μπορεί να κάνει χρήση εργαλείων για τα οποία απαιτείται χωριστό βήμα ενεργοποίησης. Στην περίπτωση αυτή, η Επιτροπή μπορεί να απευθύνει στους οικονομικούς φορείς στοχευμένα αιτήματα παροχής πληροφοριών, τα οποία μπορούν να καταστούν δεσμευτικά. Μπορεί επίσης να τους ζητά να αποδέχονται παραγγελίες με προτεραιότητα για προϊόντα που είναι αναγκαία για την αντιμετώπιση κρίσεων.

Οι επιχειρήσεις πρέπει είτε να συμμορφώνονται με τα αιτήματα αυτά είτε να εξηγούν τους σοβαρούς λόγους που δικαιολογούν τυχόν άρνηση. Επιπλέον, η ταχύτερη διάθεση στην αγορά ορισμένων προϊόντων μέσω ταχύτερων δοκιμών και διαπίστευσης, μεταξύ άλλων μέσω της αξιολόγησης της συμμόρφωσης, θα εξασφαλίσει τη διαθεσιμότητά τους σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Οι κανόνες που επιτρέπουν τέτοιες παρεκκλίσεις καθορίζονται σε χωριστή πρόταση κανονισμού και πρόταση οδηγίας που συνοδεύουν τον κανονισμό για το SMEI και αφορούν την τροποποίηση των κανονιστικών καθεστώτων που καλύπτουν συγκεκριμένα προϊόντα.

Επόμενα βήματα

Οι προτάσεις θα συζητηθούν τώρα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μετά την έγκρισή τους από τους συννομοθέτες, οι κανονισμοί θα τεθούν σε ισχύ την εικοστή ημέρα από τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ιστορικό

Εδώ και 30 σχεδόν χρόνια, η ενιαία αγορά είναι το σημαντικότερο πλεονέκτημα της ΕΕ, καθώς προσφέρει βεβαιότητα, εύρος και ένα παγκόσμιο εφαλτήριο για τις εταιρείες μας, αλλά και ευρεία διαθεσιμότητα ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών για τους καταναλωτές. Ωστόσο, σε πρόσφατες κρίσεις, και ιδίως τις πρώτες ημέρες της πανδημίας COVID-19, οι επιχειρήσεις και οι πολίτες υπέστησαν περιορισμούς εισόδου, διαταραχές του εφοδιασμού και έλλειψη προβλεψιμότητας των κανόνων, που κατακερμάτισαν την ενιαία αγορά.

Οι ενδοενωσιακοί εξαγωγικοί περιορισμοί και οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί, που θεσπίστηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας αλλά, σε πολλές περιπτώσεις, ήταν πλημμελώς σχεδιασμένοι και δικαιολογημένοι για τον συγκεκριμένο σκοπό, διατάραξαν την ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, υπηρεσιών και προσώπων, προκαλώντας οικονομικό κόστος και καθυστερήσεις και παρεμποδίζοντας τη συνολική αντιμετώπιση της κρίσης.

Η δέσμη μέτρων για το μέσο έκτακτης ανάγκης για την ενιαία αγορά, που παρουσιάστηκε, ακολουθεί τις εκκλήσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το οποίο στα συμπεράσματά του της 1ης και 2ας Οκτωβρίου 2020 ανέφερε ότι η ΕΕ θα πρέπει να αντλήσει διδάγματα από την πανδημία COVID-19 και να αντιμετωπίσει τον εναπομείναντα κατακερματισμό, τους φραγμούς και τις αδυναμίες της ενιαίας αγοράς στην αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.

Σε απάντηση, η Επιτροπή ανακοίνωσε στην επικαιροποιημένη ανακοίνωση για τη βιομηχανική στρατηγική του Μαΐου 2021 ότι θα παρουσιάσει ένα ειδικό μέσο για τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών και των προσώπων, καθώς και για μεγαλύτερη διαφάνεια και συντονισμό σε περιόδους κρίσης.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε την ικανοποίησή του για το σχέδιο της Επιτροπής να παρουσιάσει ένα μέσο έκτακτης ανάγκης για την ενιαία αγορά και κάλεσε την Επιτροπή να το αναπτύξει ως νομικά δεσμευτικό διαρθρωτικό εργαλείο για τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, των εμπορευμάτων και των υπηρεσιών σε περίπτωση μελλοντικών κρίσεων. Πριν από την υποβολή της πρότασης, η Επιτροπή πραγματοποίησε εκτενείς διαβουλεύσεις, μεταξύ άλλων με τη δημοσίευση πρόσκλησης συγκέντρωσης στοιχείων και δημόσιας διαβούλευσης, καθώς και έρευνας των κρατών μελών, επιπλέον της διοργάνωσης μεγάλου εργαστηρίου με τα ενδιαφερόμενα μέρη και πολλών πιο στοχευμένων διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη.