Πώς σχεδιάζει να μειώσει τη χρήση φυσικού αερίου η ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπονεί σχέδια για να βοηθήσει τις χώρες της ΕΕ να μειώσουν τη ζήτηση ορυκτών καυσίμων και, εάν χρειαστεί, να περιορίσουν την κατανάλωση ενόψει της «πιθανής επιδείνωσης των προοπτικών εφοδιασμού με φυσικό αέριο» αυτόν τον χειμώνα, σύμφωνα με πηγές που επικαλείται το Euractiv.

Τους τελευταίους μήνες, μειώθηκαν οι προμήθειες φυσικού αερίου από τη Ρωσία, αυξάνοντας κατακόρυφα τις τιμές της ενέργειας και εγείροντας ανησυχίες για το εάν η Ευρώπη θα έχει αρκετές προμήθειες για να περάσει τον επόμενο χειμώνα. Ήδη έχει σταματήσει ο εφοδιασμός προς τις χώρες της Βαλτικής, την Πολωνία, τη Βουλγαρία και τη Φινλανδία, και έχουν μειωθεί οι ροές προς Γερμανία, Δανία, Ολλανδία και Ιταλία.

«Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι αυτός ο σχεδιασμός θα αλλάξει. Μάλλον υπάρχουν ενδείξεις, όπως η τελευταία απόφαση για περαιτέρω μείωση της προμήθειας στην Ιταλία, που πιθανώς προοιωνίζονται επιδείνωση των προοπτικών για την προμήθεια φυσικού αερίου», αναφέρει η Επιτροπή σε έγγραφο που είδε το Euractiv.

Το έγγραφο πρόκειται να δημοσιευθεί την Τετάρτη, μ' έναν τίτλο που τα λέει όλα: «Εξοικονομήστε φυσικό αέριο για έναν ασφαλή χειμώνα».

Ενώ η ΕΕ επεξεργάστηκε σχέδια τον Μάιο για τη σταδιακή κατάργηση των ρωσικών ορυκτών καυσίμων και την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού της, η πλήρης ενεργειακή απεξάρτηση από τη Μόσχα φαντάζει αδύνατη πριν το 2027, στην καλύτερη περίπτωση. Τώρα, όμως, η ΕΕ πρέπει να προετοιμαστεί για τον μεγάλο κίνδυνο να διακοπούν πλήρως οι προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου από φέτος, προειδοποιεί η Επιτροπή.

Η διακοπή των προμηθειών ρωσικού φυσικού αερίου θα μπορούσε ενδεχομένως να μειώσει το ΑΕΠ της ΕΕ έως και 1,5%, εάν ο επόμενος χειμώνας είναι κρύος και η περιοχή δεν λάβει προληπτικά μέτρα για εξοικονόμηση ενέργειας, σύμφωνα με νέες εκτιμήσεις.

Σε περίπτωση μέτριου χειμώνα, προειδοποιεί η Επιτροπή, η διακοπή των αποστολών φυσικού αερίου από τη Μόσχα θα μειώσει το ΑΕΠ μεταξύ 0,6% και 1%, γράφει το Bloomberg.

Ένα βήμα πριν την έκτακτη ανάγκη

Ο κανονισμός της ΕΕ για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο που εγκρίθηκε το 2017 ορίζει τρία εθνικά επίπεδα κρίσης: «Έγκαιρη προειδοποίηση», «Επιφυλακή» και «Έκτακτη ανάγκη».

Η ΕΕ βρίσκεται επί του παρόντος στο στάδιο της έγκαιρης προειδοποίησης, αλλά στις 20 Ιουλίου θα περάσει σε κατάσταση επιφυλακής (συναγερμού), αναφέρει το έγγραφο. Αυτό σημαίνει ότι «υπάρχουν συγκεκριμένες, σοβαρές και αξιόπιστες πληροφορίες ότι μπορεί να συμβεί ένα γεγονός που ενδέχεται να οδηγήσει σε σημαντική επιδείνωση της κατάστασης εφοδιασμού με φυσικό αέριο και πιθανώς στην ενεργοποίηση του επιπέδου έκτακτης ανάγκης σε πολλά κράτη-μέλη».

Αυτή η κατάσταση απαιτεί μέσα που μειώνουν τη ζήτηση φυσικού αερίου, καθώς και αυξημένη καθημερινή παρακολούθηση και ενημέρωση, μετάβαση σε άλλα καύσιμα και υποχρεωτικό περιορισμό της θέρμανσης στους 19° C και της ψύξης στους 25° C στα δημόσια κτίρια.

Σύμφωνα με το επίμαχο έγγραφο, το σύστημα φυσικού αερίου της ΕΕ έχει να αντισταθμίσει τα 25 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) μειωμένων εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου, με 35 bcm επιπλέον φυσικού αερίου και LNG (υγροποιημένου φυσικού αερίου) από άλλες πηγές.

Ωστόσο, σύμφωνα με υπολογισμούς ευρωπαϊκών διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς φυσικού αερίου (ENTSOG), μια πλήρης διακοπή του ρωσικού εφοδιασμού θα είχε ως αποτέλεσμα η ΕΕ να πιάσει μόνο το 80% των στόχων αποθήκευσης, πιθανώς μάλιστα το 65% έως 71%, που συνεπάγεται ελλείψεις 20 bcm κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Αυτό σημαίνει ότι αρκετές χώρες της ΕΕ θα κινδύνευαν «να ξεμείνουν σε πολύ χαμηλά ποσοστά μέχρι το τέλος του χειμώνα», καθιστώντας δύσκολη την αναπλήρωση των προμηθειών για το επόμενο έτος.

Θα συνεισφέρουν και οι απλοί καταναλωτές

Για να αντιμετωπιστεί αυτός ο κίνδυνος, το σχέδιο της Επιτροπής εξετάζει τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου τόσο από «προστατευόμενες» ομάδες, όπως οι καταναλωτές και οι βασικές υπηρεσίες, όσο και από τη βιομηχανία. Εξετάζει επίσης πιο ακραία μέτρα, εάν η κατάσταση γίνει κρίσιμη.

«Η συντονισμένη δράση από τώρα θα είναι πιο αποδοτική από πλευράς κόστους και θα διαταράξει λιγότερο ενοχλητική για την καθημερινή ζωή και την οικονομία μας σε σχέση με μια αυθόρμητη δράση αργότερα, όταν τα αποθέματα φυσικού αερίου θα μπορούσαν να εξαντληθούν», αναφέρεται στο προσχέδιο που διέρρευσε.

Σύμφωνα με τον κανονισμό του 2017 για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο, οι ευάλωτοι καταναλωτές που «δεν έχουν τα μέσα να εξασφαλίσουν τον εφοδιασμό τους» προστατεύονται βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ. Αυτός ο ορισμός καλύπτει τα νοικοκυριά, τις βασικές κοινωνικές υπηρεσίες και τις μικρές επιχειρήσεις.

Ο κανονισμός εισήγαγε επίσης έναν μηχανισμό αλληλεγγύης σύμφωνα με τον οποίο οι χώρες της ΕΕ «πρέπει να βοηθούν η μία την άλλη, ώστε να εγγυώνται πάντα τον εφοδιασμό των πιο ευάλωτων καταναλωτών».

Ωστόσο, ενώ οι πολίτες προστατεύονται, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιγράφει μέτρα εξοικονόμησης που μπορούν να ληφθούν για να αποφευχθούν περικοπές σε άλλους τομείς.

Εδώ εντάσσεται η «μεγάλη εξοικονόμηση» στη θέρμανση, με εκστρατείες που καλούν τα νοικοκυριά στη μείωση των θερμοστατών κατά 1° C και με την επιβολή ορίου θέρμανσης 19° C στα δημόσια κτίρια, στα γραφεία και στις επιχειρήσεις.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλεί επίσης τις χώρες της ΕΕ να εξετάσουν το ενδεχόμενο αλλαγής του καυσίμου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και από το φυσικό αέριο να στραφούν, για παράδειγμα, στον άνθρακα και στην πυρηνική ενέργεια.

«Δείχνοντας» τη Γερμανία, καλεί τις χώρες της ΕΕ να αναβάλουν τα σχέδιά τους για τη σταδιακή κατάργηση των πυρηνικών υλικών, επισημαίνοντας πως πρόκειται για εθνικές αποφάσεις που «πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τον αντίκτυπο στην ασφάλεια του εφοδιασμού σε άλλα κράτη-μέλη».

Πράγματι, γράφει το Euractiv, στελέχη της ΕΕ παραδέχονται ότι η προσωρινή μετάβαση από το φυσικό αέριο στον άνθρακα «μπορεί να αυξήσει τις εκπομπές» και ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παραμένουν η κορυφαία προτεραιότητα. Ωστόσο, μια προσωρινή χαλάρωση των κανόνων για τις βιομηχανικές εκπομπές παραχωρεί μεγαλύτερη ευελιξία στη βιομηχανία.

Παράλληλα, η Επιτροπή προτείνει μέτρα, όπως δημοπρασίες ή διαγωνισμούς,  που μπορούν να δώσουν κίνητρα για τη μείωση της βιομηχανικής ζήτησης, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις ζημίες σε κοινωνία και οικονομία.

Άλλα ευέλικτα μέτρα περιλαμβάνουν «συμβόλαια διακοπής», με προκαθορισμένη αποζημίωση και πρόνοια, ώστε οι εταιρείες μέσω πιθανών ανταλλαγών να μεταφέρουν την παραγωγή σε περιοχές λιγότερο εκτεθειμένες σε ελλείψεις.

Το σενάριο επιβολής δελτίου

Αφού εξαντληθούν μέτρα όπως τα παραπάνω, οι χώρες «ίσως χρειαστεί να αρχίσουν να εφαρμόζουν περιορισμούς εν μέρει ή πλήρως και προς συγκεκριμένες ομάδες καταναλωτών», βάσει εθνικών σχεδίων κρίσης σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Η ιεράρχηση των τομέων είναι πιθανό να διαφέρει μεταξύ των χωρών της ΕΕ, αλλά «είναι σκόπιμο να ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις στην υγεία, τη διατροφή, την ασφάλεια και το περιβάλλον, την εθνική ασφάλεια και την άμυνα, ανάλογα με τις εθνικές προτεραιότητες», αναφέρει το έγγραφο που διέρρευσε.

Το σχέδιο παρέχει καθοδήγηση στις κυβερνήσεις σχετικά με τον τρόπο καθορισμού των τομέων όπου θα δοθεί προτεραιότητα, με βάση τέσσερις άξονες:

• «Κοινωνική κρισιμότητα»: πόσο σημαντικό είναι ο εκάστοτε τομέας ή το προϊόν για την κοινωνία, ιδιαίτερα όσον αφορά την υγεία, το περιβάλλον και την ασφάλεια.
• «Διασυνοριακές αλυσίδες εφοδιασμού»: σε ποιο βαθμό το προϊόν αποτελεί μέρος διασυνοριακών αλυσίδων εφοδιασμού και κατά πόσο θα διαταράξει την ομαλή παροχή βασικών κοινωνικών υπηρεσιών σε επίπεδο ΕΕ.
• «Δυνατότητες υποκατάστασης και μείωσης»: εάν το ορυκτό μπορεί να αντικατασταθεί ή μπορούν να χρησιμοποιηθούν μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας.
• «Ζημιά σε εγκαταστάσεις»: τι ζημιά μπορεί να προκληθεί στη βιομηχανική υποδομή σε περίπτωση προσωρινής διακοπής λειτουργίας και ποιο είναι το κόστος επισκευής. Αυτό αφορά ιδιαίτερα τους τομείς που πρέπει να λειτουργούν συνεχώς, όπως τμήματα της ιατρικής και φαρμακευτικής  βιομηχανίας, τα χημικά, το γυαλί και ο χάλυβας.

Το εν λόγω έγγραφο θα βοηθήσει στον συντονισμό των μέτρων που λαμβάνονται από τις χώρες της ΕΕ σε περίπτωση πλήρους και εκτεταμένης κρίσης στο φυσικό αέριο. Όπως επισημαίνεται, πρόκειται απλώς για οδηγίες. Η πραγματική δοκιμασία θα είναι εάν, εφαρμόζοντάς τες, οι κυβερνήσεις θα καταφέρουν να στηρίξουν την ενιαία αγορά της ΕΕ.