Η ρωσική διαπραγματευτική μπλόφα με τα ουκρανικά σιτηρά

Ακόμη και αν συνεχιστούν οι συνομιλίες για τον τερματισμό του ναυτικού αποκλεισμού της Ουκρανίας από τη Ρωσία ώστε να επιτραπούν οι εξαγωγές σιτηρών μέσω της Μαύρης Θάλασσας, τα μεγάλα εμπόδια στην εφαρμογή της όποιας συμφωνίας υποδεικνύουν ότι οι εξαγωγές σιτηρών της Ουκρανίας θα παραμείνουν περιορισμένες, διατηρώντας την πίεση στις παγκόσμιες τιμές τροφίμων και μεταδίδοντας την «κόπωση» του πολέμου στη Δύση και σε όλο τον κόσμο.

Στις 8 Ιουνίου, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ και ο Τούρκος ομόλογός του Μεβλούτ Τσαβούσογλου συναντήθηκαν στην Άγκυρα όπου, μεταξύ άλλων, συζήτησαν μέτρα για τη δημιουργία θαλάσσιας οδού που θα επέτρεπε την επανέναρξη των εξαγωγών ουκρανικών σιτηρών μέσω Μαύρης Θάλασσας, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και με σκοπό την αντιμετώπιση της παγκόσμιας επισιτιστικής κρίσης.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η Τουρκία είναι δεκτική σε μια συμφωνία στο πλαίσιο της οποίας τουρκικά πολεμικά πλοία θα αποναρκοθετήσουν τα ουκρανικά λιμάνια παρέχοντας ασφαλή διέλευση σε πλοία που μεταφέρουν σιτάρι και άλλα προϊόντα από τα ουκρανικά ύδατα. Αν και οι δύο υπουργοί εξέφρασαν αισιοδοξία ότι το σχέδιο ήταν εφικτό, συμφωνία δεν επιτεύχθηκε. Και όσο οι συνομιλίες πραγματοποιούνται χωρίς τη συμμετοχή της Ουκρανίας και χωρίς ανταπόκριση στα αιτήματά της, μια συμφωνία πιθανότατα θα παραμένει ανέφικτη.

• Πριν από τον πόλεμο, η Ουκρανία εξήγε περίπου το 95% των δημητριακών και των ελαιούχων σπόρων της μέσω Μαύρης Θάλασσας, κατά μέσο όρο έως και 6 εκατ. τόνους τον μήνα. Όμως οι εξαγωγές ανήλθαν σε μόλις 800.000 τόνους τον Μάιο. Ο σιδηροδρομικός φορέας της χώρας δήλωσε ότι αναμένει  να αυξηθούν οι σιδηροδρομικές εξαγωγές έως και 1,5 εκατ. τόνους τον μήνα τις επόμενες εβδομάδες, αλλά ακόμη και σ' αυτό το αισιόδοξο σενάριο οι ουκρανικές εξαγωγές θα παραμείνουν κάτω από το ένα τρίτο των προπολεμικών επιπέδων τους και με πολύ υψηλότερο κόστος. Οι Ουκρανοί αγρότες κατάφεραν να σπείρουν σχεδόν το 70% των καλλιεργειών τους την άνοιξη του 2022, όμως η αδυναμία να πουλήσουν τα αγαθά τους εν μέσω μπλόκων και συμφόρησης σε αποθήκευση και εξαγωγές θα μπορούσε να τους εμποδίσει να ανανεώσουν τις καλλιέργειές τους το φθινόπωρο του 2022 και την άνοιξη του 2023.
• Η συνεργασία Άγκυρας-Μόσχας για την προώθηση του ζητήματος των ουκρανικών εξαγωγών υποκινείται εν μέρει από την εγχώρια οικονομική αστάθεια της Τουρκίας και την επιθυμία της να μετριαστεί η υπερβολική ακρίβεια στις τιμές των τροφίμων. Υποκινείται επίσης από την επιθυμία της Τουρκίας να παραμείνει κεντρικός παίκτης στις συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας για κατάπαυση του πυρός, καθώς η Άγκυρα, ως συνομιλητής και εταίρος της Μόσχας, αποβλέπει σε ακόμη μία πιθανή επίθεση σε περιοχές της Συρίας που προστατεύονται από τη Ρωσία.

Το Κίεβο θα επιμείνει ότι ο πιο βιώσιμος τρόπος να τερματιστεί ο ναυτικός αποκλεισμός και να επανεκκινήσουν οι εξαγορές σιτηρών είναι να εφοδιαστεί με όπλα από τη Δύση προκειμένου να προστατεύσει την ουκρανική ακτογραμμή. Σε σχετική δήλωση μετά την τουρκο-ρωσική συνάντηση, το Υπουργείο Εξωτερικών της Ουκρανίας ανέφερε ότι, ενώ το Κίεβο «τρέφει εκτίμηση προς τις προσπάθειες της Τουρκίας να ξεμπλοκάρει τα ουκρανικά λιμάνια», εντούτοις θα απέρριπτε οποιεσδήποτε συμφωνίες δεν λαμβάνουν υπόψη τα ουκρανικά συμφέροντα. Ως εκ τούτου, είναι απίθανο να πραγματοποιηθούν διαπραγματεύσεις στις οποίες η Ουκρανία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος και οι οποίες δεν περιλαμβάνουν την παροχή στρατιωτικών αποτρεπτικών μέσων στην Ουκρανία ενάντια στη Ρωσία, η οποία παραβιάζει τη συμφωνία. Η Ουκρανία έχει πολλές ανησυχίες σχετικά με την επανέναρξη των εξαγωγών σιτηρών, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας η αποναρκοθέτηση των λιμανιών και των παράκτιων υδάτων της να διευκολύνει τη Ρωσία να χρησιμοποιήσει τις εκκαθαρισμένες περιοχές ώστε να εξαπολύσει επίθεση από θαλάσσης και να καταφέρει πλήγματα στην Ουκρανία.

• Η ουκρανική δήλωση επικαλέστηκε τη ρωσική πυραυλική επίθεση που κατέστρεψε αποθήκες στο εμπορικό λιμάνι του Μικολάιβ στις 7 Ιουνίου, ως απόδειξη ότι η Ρωσία δεν το εννοεί ότι θα επιτρέψει στην Ουκρανία να ξαναρχίσει τις εξαγωγές τροφίμων.
• Η Ουκρανία θα διατηρήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να επιτευχθεί συμφωνία εφόσον τρίτες χώρες, πιθανώς χώρες του ΝΑΤΟ συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας και της Ρουμανίας, εγγυηθούν όλες τις πτυχές της συμφωνίας, όπως τη διαδικασία αποναρκοθέτησης και τα καθήκοντα περιπολίας και συνοδείας στην εν λόγω περιοχή.

Μια συμφωνία θα μπορούσε να πάρει μήνες για να εφαρμοστεί. Η Μόσχα έχει ελάχιστους λόγους να επισπεύσει την επανέναρξη των εξαγωγών σιτηρών, καθώς ο πληθωρισμός τροφίμων θα μπορούσε να ενισχύσει τις επιπτώσεις του πολέμου στη Δύση.

Εκπρόσωποι του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) δήλωσαν ότι, ακόμη κι αν η Ουκρανία ήθελε να ανοίξει ξανά τα λιμάνια της, θα χρειαστούν αρκετοί μήνες για να αφαιρεθούν πλήρως οι νάρκες στα ύδατα της Μαύρης Θάλασσας. Επιπλέον, η Μόσχα πιθανότατα πιστεύει ότι ο περιορισμός των ουκρανικών εξαγωγών σιτηρών μόνο σε οδικές, σιδηροδρομικές και ποτάμιες μεταφορές (που ουσιαστικά μειώνει τον όγκο που μπορεί να εξαχθεί) θα ασκήσει περαιτέρω πιέσεις στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο, συμβάλλοντας στην αύξηση των τιμών εν μέσω ισχυρών προϋπαρχουσών πληθωριστικών πιέσεων στα καύσιμα και άλλα εμπορεύματα. Η Μόσχα ίσως ελπίζει ότι αυτή η κόπωση θα ωθήσει τη Δύση να πιέσει το Κίεβο να αποδεχθεί τους ρωσικούς όρους για κατάπαυση του πυρός.

• Τα εμπορικά πλοία σταμάτησαν να δραστηριοποιούνται στα βορειοδυτικά της Μαύρης Θάλασσας, κοντά στην Ουκρανία. Τα έξοδα μεταφοράς και ασφάλισης αυξήθηκαν μετά το χτύπημα πολλών εμπορικών πλοίων τις πρώτες μέρες της ρωσικής εισβολής, ωθώντας ορισμένες ναυτιλιακές εταιρείες να αποχωρήσουν εντελώς από τη Μαύρη Θάλασσα. Τρεις νάρκες εντοπίστηκαν να επιπλέουν ελεύθερα τον Μάρτιο, δύο στα ανοιχτά των τουρκικών ακτών και μία στη Ρουμανία.