Πρώτες ρωγμές στο κοινό μέτωπο της Δύσης κατά Ρωσίας

Τρεις μήνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Αμερική και οι σύμμαχοί της συζητούν το αναπόφευκτο ερώτημα: Πώς θα τελειώσει;

Οπως σημειώνουν οι New York Times, τις τελευταίες ημέρες, πρόεδροι και πρωθυπουργοί, καθώς και ηγέτες του Δημοκρατικού και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος στις Ηνωμένες Πολιτείες ζητούν νίκη στην Ουκρανία. Ωστόσο, υπάρχουν πραγματικοί διαχωρισμοί σχετικά με το πώς θα έμοιαζε αυτή -και εάν η «νίκη» έχει τον ίδιο ορισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ευρώπη και, ίσως το πιο σημαντικό, στην Ουκρανία.

Μόνο τις τελευταίες ημέρες υπήρξε μια ιταλική πρόταση για κατάπαυση του πυρός, μια υπόσχεση από την ηγεσία της Ουκρανίας να οδηγήσει τη Ρωσία πίσω στα σύνορα που υπήρχαν πριν από την έναρξη της εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου, και εκ νέου συζήτηση από κυβερνητικούς αξιωματούχους για «στρατηγική ήττα» για τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν -μια ήττα που θα διασφάλιζε ότι είναι ανίκανος να πραγματοποιήσει ξανά παρόμοια επίθεση.

Μετά από τρεις μήνες αξιοσημείωτης ενότητας ως απάντηση στη ρωσική εισβολή -με αποτέλεσμα μια ροή θανατηφόρων όπλων στα χέρια της Ουκρανίας και ένα ευρύ φάσμα οικονομικών κυρώσεων που σχεδόν κανείς δεν περίμενε, τουλάχιστον ο Πούτιν-, οι αναδυόμενες ρωγμές για το τι θα κάνουμε μετά είναι αξιοσημείωτες.

Στην καρδιά τους βρίσκεται μια θεμελιώδης συζήτηση για το αν θα πρέπει να τελειώσει το τριών δεκαετιών σχέδιο για την ενσωμάτωση της Ρωσίας. Τη στιγμή που οι ΗΠΑ αναφέρονται στη Ρωσία ως ένα κράτος-παρία που πρέπει να αποκοπεί από την παγκόσμια οικονομία, άλλοι, κυρίως στην Ευρώπη, προειδοποιούν για τους κινδύνους της απομόνωσης και ταπείνωσης του κ. Πούτιν.

Οι αμερικανικές φιλοδοξίες και οι διαφορές για τον σκοπό του πολέμου

Αυτό το επιχείρημα εκτυλίσσεται καθώς διευρύνονται οι αμερικανικές φιλοδοξίες. Αυτό που ξεκίνησε ως προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι η Ρωσία δεν θα είχε μια εύκολη νίκη επί της Ουκρανίας, άλλαξε μόλις ο ρωσικός στρατός άρχισε να κάνει το ένα λάθος μετά το άλλο, αποτυγχάνοντας να καταλάβει το Κίεβο. Η κυβέρνηση (των ΗΠΑ) βλέπει τώρα μια ευκαιρία να τιμωρήσει τη ρωσική επιθετικότητα, να αποδυναμώσει τον κ. Πούτιν, να στηρίξει το ΝΑΤΟ και τη διατλαντική συμμαχία και να στείλει ένα μήνυμα και στην Κίνα. Στην πορεία, θέλει να αποδείξει ότι η επιθετικότητα δεν ανταμείβεται με εδαφικά κέρδη.

Οι διαφορές σχετικά με τους σκοπούς του πολέμου ξέσπασαν ανοιχτά στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός αυτή την εβδομάδα, καθώς ο Χένρι Κίσινγκερ, ο 99χρονος πρώην υπουργός Εξωτερικών, πρότεινε ότι η Ουκρανία πιθανότατα θα έπρεπε να εγκαταλείψει κάποιο έδαφος, σε μια διευθέτηση κατόπιν διαπραγματεύσεων. Πρόσθεσε ότι «ιδανικά η διαχωριστική γραμμή θα πρέπει να είναι η επιστροφή στο status quo» πριν από την εισβολή, η οποία περιελάμβανε τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και την κατάληψη τμημάτων του Ντονμπάς.

«Η συνέχιση του πολέμου πέρα από αυτό το σημείο δεν θα αφορούσε την ελευθερία της Ουκρανίας, αλλά έναν νέο πόλεμο εναντίον της ίδιας της Ρωσίας», κατέληξε ο κ. Κίσινγκερ.

Σχεδόν αμέσως, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι της Ουκρανίας απάντησε με θυμό ότι «έχω την αίσθηση ότι αντί για το έτος 2022, ο κ. Κίσινγκερ ζει στο 1938». Ο Ζελένσκι συνέκρινε τις απόψεις του Κίσινγκερ με τον κατευνασμό της ναζιστικής Γερμανίας το 1938. «Φαίνεται ότι το ημερολόγιο του κ. Κίσινγκερ δεν είναι το 2022 αλλά το 1938 και νόμιζε ότι μιλούσε σε κοινό όχι στο Νταβός αλλά στο τότε Μόναχο», είπε. 

Ωστόσο, ο κ. Ζελένσκι έχει εκφράσει σε διάφορες στιγμές αντιφατικές απόψεις σχετικά με το τι θα χρειαζόταν για να τερματιστεί ο πόλεμος, προσφέροντας ακόμη και δέσμευση της χώρας του στην «ουδετερότητα» αντί να φιλοδοξεί να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.

Οι διαφορετικοί στόχοι, φυσικά, καθιστούν ακόμη πιο δύσκολο να ορίσουμε πώς θα έμοιαζε η νίκη -ή ακόμα και μια μπερδεμένη ειρήνη. Και προμηνύουν μια επερχόμενη συζήτηση σχετικά με τη θέση που θα έπαιρναν ο κ. Ζελένσκι και οι δυτικοί σύμμαχοί του, εάν οι διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό της σύγκρουσης τελικά ξεκινήσουν. Εάν ο κ. Ζελένσκι συμφωνούσε σε ορισμένες παραχωρήσεις, θα άρουν οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πολλές από τις συντριπτικές κυρώσεις τους, συμπεριλαμβανομένων των ελέγχων στις εξαγωγές που ανάγκασαν τη Ρωσία να κλείσει ορισμένα από τα εργοστάσιά της για την κατασκευή τανκς; Ή μήπως κάτι τέτοιο θα καταδίκαζε τις ελπίδες τους να ακρωτηριάσουν τις μελλοντικές δυνατότητες της Ρωσίας;

Στο τέλος, λένε Αμερικανοί αξιωματούχοι, οι δύσκολες επιλογές θα πρέπει να γίνουν από τον κ. Ζελένσκι και την κυβέρνησή του.

Πριν από τρεις μήνες, ο στρατηγικός στόχος του ίδιου του κ. Πούτιν ήταν να καταλάβει ολόκληρη την Ουκρανία -ένα έργο που πίστευε ότι θα μπορούσε να το ολοκληρώσει σε λίγες μέρες. Όταν αυτό απέτυχε με θεαματικό τρόπο, υποχώρησε στο Σχέδιο Β, αποσύροντας τις δυνάμεις του στα ανατολικά και νότια της Ουκρανίας. Τότε έγινε σαφές ότι δεν μπορούσε να πάρει βασικές πόλεις όπως το Χάρκοβο και την Οδησσό.

Τώρα η μάχη έφτασε στο Ντονμπάς, τη βιομηχανική καρδιά της Ουκρανίας, μια σχετικά μικρή περιοχή όπου έχει ήδη κερδίσει, συμπεριλαμβανομένης της βάναυσης κατάληψης της Μαριούπολης και μιας χερσαίας γέφυρας προς την Κριμαία. Ο μεγαλύτερος μοχλός του είναι ο ναυτικός αποκλεισμός των λιμανιών που χρειάζεται η Ουκρανία για να εξάγει σιτάρι και άλλα αγροτικά προϊόντα, βασικός άξονας της ουκρανικής οικονομίας και σημαντική πηγή τροφίμων για τον κόσμο.

Μέχρι στιγμής, με τη Ρωσία να κερδίζει έδαφος, δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία ότι ο Πούτιν είναι πρόθυμος να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, η πίεση θα αυξηθεί καθώς οι κυρώσεις θα επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τις εξαγωγές ενέργειας και η αποκοπή βασικών εξαρτημάτων θα εμποδίζει την παραγωγή όπλων για τον εξαντλημένο στρατό του.

Η στάση του Μπάιντεν

Τους δύο πρώτους μήνες του πολέμου, ο πρόεδρος Μπάιντεν και οι κορυφαίοι βοηθοί του μίλησαν σε μεγάλο βαθμό για την παροχή στην Ουκρανία όποιας βοήθειας χρειαζόταν για να αμυνθεί -και για την τιμωρία της Ρωσίας με κυρώσεις σε πρωτοφανή κλίμακα.

Κάθε τόσο, υπήρξαν υπαινιγμοί ευρύτερων στόχων που ξεπερνούσαν την ώθηση της Ρωσίας πίσω στα σύνορά της. Ακόμη και πριν από την εισβολή, ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του προέδρου, προειδοποίησε ότι εάν η Ρωσία επιχειρήσει να καταλάβει την Ουκρανία με τη βία, «η μακροπρόθεσμη ισχύς και η επιρροή της θα μειωθούν».

Όμως, στις 25 Απριλίου, ο υπουργός Άμυνας Λόιντ Οστιν, μιλώντας με τρόπο που ξάφνιασε τους συναδέλφους του, αναγνώρισε ότι η Ουάσιγκτον ήθελε κάτι περισσότερο από μια ρωσική υποχώρηση. Ήθελε τη μόνιμη καταστροφή του στρατού. «Θέλουμε να δούμε τη Ρωσία αποδυναμωμένη, στον βαθμό που δεν μπορεί να κάνει τα πράγματα που έκανε όταν εισέβαλε στην Ουκρανία», είπε ο Οστιν.

Η ειλικρίνειά του έκανε τον Λευκό Οίκο να επιμείνει ότι δεν αλλάζει πολιτική -απλώς έδωσε φωνή στο τι είχαν σκοπό να κάνουν οι κυρώσεις και οι έλεγχοι των εξαγωγών. Όμως, με την πάροδο του χρόνου, οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι άλλαξαν σταδιακά τον τόνο τους, μιλώντας πιο ανοιχτά και αισιόδοξα για την πιθανότητα νίκης της Ουκρανίας στο Ντονμπάς.

Την περασμένη εβδομάδα στη Βαρσοβία, η πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ Τζούλιαν Σμιθ, πρώην βοηθός εθνικής ασφάλειας του κ. Μπάιντεν, είπε: «Θέλουμε να δούμε μια στρατηγική ήττα της Ρωσίας».

Τώρα, σε συναντήσεις με Ευρωπαίους και σε δημόσιες δηλώσεις, τα στελέχη της κυβέρνησης αρθρώνουν πιο συγκεκριμένους στόχους. Το πρώτο είναι ότι η Ουκρανία πρέπει να αναδειχθεί ως ένα ζωντανό, δημοκρατικό κράτος -ακριβώς αυτό που ο Πούτιν επιδίωκε να συντρίψει. Το δεύτερο είναι ο συχνά επαναλαμβανόμενος στόχος του Μπάιντεν να αποφύγει την άμεση σύγκρουση με τη Ρωσία. «Αυτό λέγεται Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος», έχει πει επανειλημμένα ο Αμερικανός πρόεδρος.

Στη συνέχεια έρχονται διάφορες εκδοχές του στόχου που διατύπωσε ο Όστιν: ότι η Ρωσία πρέπει να αναδειχθεί ως ένα αποδυναμωμένο κράτος. Σε κατάθεσή του νωρίτερα αυτόν τον μήνα, η Άβριλ Χέινς, η διευθύντρια της εθνικής υπηρεσίας πληροφοριών, εξήγησε την ανησυχία της Ουάσιγκτον. «Εκτιμούμε ότι ο πρόεδρος Πούτιν προετοιμάζεται για παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία, κατά τη διάρκεια της οποίας εξακολουθεί να σκοπεύει να επιτύχει στόχους πέρα από το Ντονμπάς», είπε.

Συζήτηση για το τέλος του πολέμου

Καθώς η σύγκρουση μαίνεται στα ανατολικά της Ουκρανίας, η παγκόσμια συζήτηση επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στο πώς θα μπορούσαν να τελειώσουν οι μάχες και στο πώς θα οριστεί η νίκη -και για ποιον. Ορισμένοι Δυτικοί ηγέτες προτείνουν έναν εδαφικό συμβιβασμό, στον οποίο η Ουκρανία αντιτίθεται.

Οι οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στη Ρωσία

Παγιδευμένη από βαριές κυρώσεις και όλο και πιο απομονωμένη από δυτικούς προμηθευτές, η Ρωσία εργάζεται για να διατηρήσει τα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις της σε λειτουργία και να αποτρέψει την επιστροφή στις στερήσεις της σοβιετικής εποχής. Εν τω μεταξύ, η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας μείωσε ξανά τα επιτόκια, σε μια προσπάθεια να στηρίξει την οικονομία.

Απαγόρευση του ρωσικού πετρελαίου

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει καθυστερήσει την προτεινόμενη απαγόρευση του ρωσικού πετρελαίου. Το μέτρο αναστέλλεται λόγω της άρνησης της Ουγγαρίας να υποστηρίξει το εμπάργκο, λέγοντας ότι θα καταστρέψει την οικονομία της χώρας.

Οι μάχες

Ο στρατός της Μόσχας έχει περιορίσει την εστίασή του σε ένα κομμάτι γης πλάτους 75 μιλίων στην καρδιά της ανατολικής περιοχής του Ντονμπάς. Ο κύριος άμεσος στόχος της Ρωσίας παραμένει το Sievierodonetsk, η πιο ανατολική πόλη που εξακολουθεί να βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Ουκρανίας.

Και όλο και περισσότερο, Αμερικανοί αξιωματούχοι μιλούν για χρήση της κρίσης για την ενίσχυση της διεθνούς ασφάλειας. «Ο πρόεδρος Ζελένσκι είναι ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος ενός κυρίαρχου έθνους και μόνο αυτός μπορεί να αποφασίσει πώς θα είναι η νίκη και πώς θέλει να την πετύχει», δήλωσε ο Τζον Κίρμπι, ο εκπρόσωπος Τύπου του Πενταγώνου, στις 29 Απριλίου.

Στην Ευρώπη, η ενότητα αρχίζει να σπάει

Το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν απροσδόκητα ενωθεί μέχρι στιγμής στην υποστήριξη της Ουκρανίας, τόσο με βαριές οικονομικές κυρώσεις που στοχεύουν στη Ρωσία όσο και με την παροχή αυξανόμενης ποσότητας όπλων στην Ουκρανία, αν και δεν περιλαμβάνονται μαχητικά τζετ ή προηγμένα τανκς.

Αλλά αυτή η ενότητα είναι υπό πίεση. Η Ουγγαρία, η οποία έχει υποστηρίξει πέντε προηγούμενα πακέτα κυρώσεων, έχει αρνηθεί το εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο, από το οποίο εξαρτάται. Και οι Ευρωπαίοι δεν προσπαθούν καν, τουλάχιστον προς το παρόν, να κόψουν τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου.

Οι διαιρέσεις είναι ορατές και για τον σκοπό του πολέμου

Οι ηγέτες στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, με τη μακρά εμπειρία της σοβιετικής κυριαρχίας, έχουν ισχυρές απόψεις για την ήττα της Ρωσίας -ακόμη και απορρίπτοντας την ιδέα να μιλήσουν στον Πούτιν. Η πρωθυπουργός της Εσθονίας Κάγια Κάλας και ο πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι τον αναφέρουν ως εγκληματία πολέμου, όπως έκανε ο Μπάιντεν.

«Όλα αυτά τα γεγονότα θα πρέπει να μας ξυπνήσουν από τον γεωπολιτικό μας λήθαργο και να μας κάνουν να αφήσουμε τις αυταπάτες μας, τις παλιές μας αυταπάτες, αλλά αρκεί αυτό;» είπε ο κ. Μοραβιέτσκι την περασμένη εβδομάδα. «Ακούω ότι γίνονται προσπάθειες να επιτραπεί στον Πούτιν να σώσει την υπόληψή του στη διεθνή σκηνή. Αλλά πώς μπορείς να σώσεις κάτι που έχει παραμορφωθεί τελείως;» αναρωτήθηκε.

Ωστόσο, η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία, οι μεγαλύτερες και πλουσιότερες χώρες του μπλοκ, αγωνιούν για έναν μακροχρόνιο πόλεμο ή έναν πόλεμο που θα τελειώσει σε αδιέξοδο και ανησυχούν για την πιθανή ζημιά στις δικές τους οικονομίες.

Αυτές οι χώρες θεωρούν επίσης τη Ρωσία ως έναν γείτονα που δεν μπορεί να απομονωθεί για πάντα. Μετά την επανεκλογή του, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν δήλωσε ότι μια μελλοντική ειρήνη στην Ανατολική Ευρώπη δεν πρέπει να περιλαμβάνει έναν περιττό εξευτελισμό της Ρωσίας και θα μπορούσε να περιλαμβάνει εδαφικές παραχωρήσεις στη Μόσχα.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι κάλεσε αυτό τον μήνα για κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία «το συντομότερο δυνατό», για να καταστεί δυνατή η διαπραγμάτευση τερματισμού του πολέμου. Ο Ντράγκι, ο οποίος έχει υιοθετήσει σκληρή γραμμή κατά της Ρωσίας στην παραδοσιακά φιλική προς τη Μόσχα Ιταλία, είπε ότι η οικονομική πίεση είναι σημαντική «επειδή πρέπει να φέρουμε τη Μόσχα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων».

Η επιλογή του Ζελένσκι: Εδαφική ακεραιότητα ή πόλεμος

Ο Ζελένσκι έχει πει επανειλημμένα ότι θέλει να απωθηθούν οι Ρώσοι εκεί που βρίσκονταν στις 23 Φεβρουαρίου, πριν ξεκινήσει η μεγάλης κλίμακας εισβολή.

Μόνο τότε, είπε, η Ουκρανία θα ήταν έτοιμη να διαπραγματευτεί ξανά σοβαρά με τη Ρωσία για μια κατάπαυση του πυρός και μια διευθέτηση. Είπε ξανά αυτή την εβδομάδα ότι ο πόλεμος θα πρέπει να τελειώσει με μια διπλωματική λύση, όχι με μια σαρωτική στρατιωτική νίκη.

Αλλά ακόμη και αυτοί οι στόχοι θεωρούνται από ορισμένους Ευρωπαίους αξιωματούχους και στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες φιλόδοξοι. Για να φτάσει εκεί, η Ουκρανία θα έπρεπε να πάρει πίσω τη Χερσώνα και τη ρημαγμένη πόλη της Μαριούπολης. Θα έπρεπε να απωθήσει τη Ρωσία από τη χερσαία γέφυρά της προς την Κριμαία και να εμποδίσει τη Ρωσία να προσαρτήσει μεγάλα τμήματα του Ντόνετσκ και του Λουγκάνσκ.

Πολλοί ειδικοί φοβούνται ότι αυτό είναι πέρα από τις δυνατότητες της Ουκρανίας.

Ενώ η Ουκρανία τα πήγε εξαιρετικά καλά στην πρώτη φάση του πολέμου, το Ντονμπάς είναι πολύ διαφορετικό. Για να προχωρήσει κάποιος σε επίθεση, συνήθως απαιτείται πλεονέκτημα ανθρώπινου δυναμικού 3 προς 1, εκτός από τον οπλισμό, τον οποίο η Ουκρανία δεν διαθέτει τώρα. Οι Ρώσοι σημειώνουν αργά αλλά σταδιακά κέρδη, αν και με υψηλό κόστος σε απώλειες.

«Τι είναι η νίκη για την Ουκρανία;» αναρωτήθηκε ο Ντάνιελ Φριντ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Πολωνία και επί μακρόν ανώτερος διπλωμάτης των ΗΠΑ. «Η ζώνη ασφαλείας της κυβέρνησης Μπάιντεν δεν είναι μια κακή θέση -ότι εναπόκειται στους Ουκρανούς να αποφασίσουν», είπε. «Συμφωνώ, γιατί δεν υπάρχει περίπτωση μια λεπτομερής συζήτηση τώρα για το τι είναι μια δίκαιη διευθέτηση να κάνει καλό, επειδή εξαρτάται από τα εδάφη που πρέπει να παραδώσει η Ουκρανία».