Κόμβος για λαθρεμπόριο όπλων κινδυνεύει να γίνει η Ουκρανία

Πακέτο βοήθειας ύψους 40 δισ. δολαρίων προς την Ουκρανία αποφάσισαν οι ΗΠΑ, εμπλουτίζοντας την υφιστάμενη ροή πυραύλων, ρουκετών, πυροβόλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Αλλά παραμένει ασαφές, γράφει η Washington Post, κατά πόσο η Ουάσιγκτον είναι ικανή να παρακολουθεί την τύχη αυτών των ισχυρών όπλων, που εισέρχονται σε έναν από τους μεγαλύτερους κόμβους διακίνησης στην Ευρώπη.

Η παράνομη αγορά όπλων της Ουκρανίας έχει εκτοξευθεί από την αρχική εισβολή της Ρωσίας το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας.

Αυτή η δυσάρεστη πραγματικότητα έρχεται εν μέσω επειγουσών εκκλήσεων του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι για πυροβόλα προς αντιμετώπιση των ρωσικών δυνάμεων στα ανατολικά και νότια της χώρας. Ωστόσο, η άνευ προηγουμένου εισροή όπλων έχει προκαλέσει φόβους ότι κάποια από αυτά τα όπλα θα μπορούσε να πέσει στα χέρια αντιπάλων της Δύσης ή να ξαναεμφανιστεί σε μακρινές συγκρούσεις τις επόμενες δεκαετίες.

«Είναι αδύνατο να παρακολουθείτε πού πηγαίνουν, ποιος και πώς τα χρησιμοποιεί», δήλωσε η Rachel Stohl, εμπειρογνώμονας στον έλεγχο των όπλων και αντιπρόεδρος στο Stimson Center.

Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είπε ότι οι ΗΠΑ διεξήγαγαν ενδελεχή έλεγχο των ουκρανικών μονάδων που προμηθεύουν, αναγκάζοντας το Κίεβο να υπογράφει συμφωνίες που «δεν επιτρέπουν την εκ νέου μεταφορά εξοπλισμού σε τρίτους χωρίς προηγούμενη έγκριση της αμερικανικής κυβέρνησης».

Αλλά τα μέσα για την επιβολή τέτοιων συμβάσεων είναι μάλλον αδύναμα - και έγιναν ακόμη πιο αδύναμα από την στάση των ΗΠΑ μόλις τον περασμένο μήνα.

Στα μέσα Απριλίου, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν πως θα μεταφέρουν στόλο ελικοπτέρων Mi-17 στην Ουκρανία. Τα είχαν αγοράσει από τη Ρωσία πριν από περίπου μια δεκαετία. Το αρχικό συμβόλαιο απαιτούσε από τις ΗΠΑ να υπογράψουν σύμβαση που θα τις δέσμευε να μη μεταφέρει τα ελικόπτερα σε καμία τρίτη χώρα «χωρίς την έγκριση της Ρωσικής Ομοσπονδίας». Η Ρωσία κατήγγειλε τη μεταφορά, λέγοντας ότι «παραβιάζει κατάφωρα τα θεμέλια του διεθνούς δικαίου».

Το έργο της διασφάλισης της χρήσης των αμερικανικών όπλων γίνεται ακόμη πιο δύσκολο από τον τεράστιο όγκο τους. Το νομοσχέδιο για τις έκτακτες δαπάνες που αναμένεται να εγκριθεί στη Γερουσία θα εδραιώσει την Ουκρανία ως τον μεγαλύτερο αποδέκτη αμερικανικής βοήθειας στον κόσμο. Φέτος θα λάβει περισσότερα από όσα παρείχαν ποτέ οι ΗΠΑ σε Αφγανιστάν, Ιράκ ή Ισραήλ σε ένα έτος.

Θα διατεθούν, μεταξύ άλλων, 1.400 αντιαεροπορικά συστήματα Stinger, 5.500 αντιαρματικοί πύραυλοι, 700 μη επανδρωμένα αεροσκάφη Switchblade, 90 συστήματα πυροβολικού μεγάλης εμβέλειας Howitzers, 7.000 φορητά όπλα, 50.000.000 άλλα πυρομαχικά, εκρηκτικά και κατευθυνόμενα πυραυλικά συστήματα.

Άλλες χώρες του ΝΑΤΟ έχουν μεταφέρει επίσης όπλα και στρατιωτικό εξοπλισμό δισ. δολαρίων από την έναρξη των εχθροπραξιών.

Η ιστορία της Ουκρανίας ως κόμβου διακίνησης όπλων χρονολογείται από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, όταν ο σοβιετικός στρατός άφησε πίσω του μεγάλες ποσότητες φορητών όπλων και ελαφρού οπλισμού χωρίς επαρκή τήρηση αρχείων και έλεγχο αποθεμάτων. Σύμφωνα με το Small Arms Survey, ερευνητικό οργανισμό με έδρα τη Γενεύη, μέρος των 7,1 εκατ. φορητών όπλων του ουκρανικού στρατού το 1992 «εκτρεπόταν σε περιοχές συγκρούσεων», υπογραμμίζοντας «τον κίνδυνο διαρροής στην τοπική μαύρη αγορά».

Το πρόβλημα έγινε οξύτερο μετά τη ρωσική εισβολή το 2014, όπου οι μαχητές λεηλατούσαν όπλα και εγκαταστάσεις αποθήκευσης πυρομαχικών της Ουκρανίας. Σύμφωνα με έκθεση της Small Arms Survey το 2017, «οι αξιωματούχοι υπολόγισαν ότι τουλάχιστον 300.000 φορητά όπλα λεηλατήθηκαν ή χάθηκαν μεταξύ 2013 και 2015», παρέχοντας όφελος στη μαύρη αγορά της χώρας που διευθύνεται από ομάδες τύπου μαφίας στην περιοχή του Ντονμπάς και άλλα εγκληματικά δίκτυα.

«Δεν είναι σαφές τι μέτρα παρακολούθησης ή εγγυήσεις έχουν λάβει οι ΗΠΑ και άλλες χώρες για να εξασφαλίσουν την προστασία των αμάχων μέσω αυτών των πολύ μεγάλων μεταφορών», δήλωσε η Annie Shiel, ανώτερη σύμβουλος στο Centre for Civilians. 

Πρόσθετες ανησυχίες εγείρουν αναφορές ότι η Μόσχα έχει στρατολογήσει μισθοφόρους από τη Λιβύη, τη Συρία και την Τσετσενία, καθώς και την ομάδα Wagner.

Κατά τη διάρκεια συνεδρίασης του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας τον Μάρτιο, ο υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού είπε ότι 16.000 εθελοντές στη Μέση Ανατολή ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν δίπλα στις δυνάμεις που υποστηρίζονται από τη Ρωσία στην Ανατολική Ουκρανία.

Σε απάντηση, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προσέφερε την έγκρισή του, λέγοντας: «Πρέπει να τους δώσουμε αυτό που θέλουν και να τους βοηθήσουμε να φτάσουν στη ζώνη σύγκρουσης».

Στην ίδια συνάντηση, ο Σοϊγκού πρότεινε την παράδοση κατασχεμένων αμερικανικών πυραύλων Javelin και Stinger σε φιλορώσους αυτονομιστές στην περιοχή του Ντονμπάς. «Σας παρακαλώ να το κάνετε», του είχε απαντήσει είπε ο Πούτιν.