Ποια είναι τα πρωτοπαλίκαρα του Πούτιν

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν μοιάζει με μια μοναχική φιγούρα, οδηγώντας τον ρωσικό στρατό σε έναν πόλεμο που απειλεί να διαλύσει την οικονομία της χώρας του.

Σπάνια φαινόταν πιο απομονωμένος από ό,τι στις δύο πρόσφατες εμφανίσεις με τον στενό του κύκλο, όπου κάθεται σε πολύ μεγάλη απόσταση από τους στενότερους συμβούλους του. Η τελική ευθύνη για την εισβολή ανήκει σε αυτόν, αλλά πάντα στηριζόταν σε μια πιστή κουστωδία, πολλά μέλη της οποίας ξεκίνησαν επίσης τη σταδιοδρομία τους στις υπηρεσίες ασφαλείας της Ρωσίας.

Το ερώτημα είναι ποιος επηρεάζει τον Ρώσο πρόεδρο σε αυτή την πιο κρίσιμη στιγμή στην προεδρία του; Το BBC επιχειρεί να το απαντήσει παρουσιάζοντας τα πρόσωπα που βρίσκονται πιο κοντά του. 

Σεργκέι Σοϊγκού (υπουργός Άμυνας)

Αν κάποιος τον επηρεάζει, αυτός είναι ο επί μακρόν έμπιστός του Σεργκέι Σόιγκου, ο οποίος έχει παπαγαλίσει τη γραμμή Πούτιν για αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας και της προστασίας της Ρωσίας από τη λεγόμενη στρατιωτική απειλή της Δύσης. Είναι ένας άνθρωπος που πηγαίνει για κυνήγι και ταξίδια για ψάρεμα με τον πρόεδρο στη Σιβηρία, και στο παρελθόν τον θεωρούσαν πιθανό διάδοχο.

Του αναγνωρίστηκε η στρατιωτική κατάληψη της Κριμαίας το 2014. Ήταν επίσης υπεύθυνος της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών GRU, κατηγορούμενος για δύο δηλητηριάσεις από νευρικό παράγοντα - τη φονική επίθεση του 2018 στο Σόλσμπερι στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη σχεδόν θανατηφόρα επίθεση στον ηγέτη της αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνι στη Σιβηρία το 2020.

Ο Ρώσος ειδικός σε θέματα ασφάλειας και συγγραφέας Αντρέι Σολντάτοφ πιστεύει ότι ο υπουργός Άμυνας εξακολουθεί να αυτός που ασκεί τη μεγαλύτερη επιρροή στον Πούτιν. «Ο Σοϊγκού δεν είναι μόνο υπεύθυνος για τον στρατό, είναι επίσης εν μέρει υπεύθυνος για την ιδεολογία - και στη Ρωσία η ιδεολογία αφορά κυρίως την ιστορία και έχει τον έλεγχο της αφήγησης».

Βαλερί Γκερασίμοφ (αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων)

Ως αρχηγός του επιτελείου, ήταν δική του δουλειά να εισβάλει στην Ουκρανία και να ολοκληρώσει τη δουλειά γρήγορα, και με βάση το αποτέλεσμα κρίνεται ανεπαρκής. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις στρατιωτικές εκστρατείες του Πούτιν από τότε που διοικούσε τον στρατό στον πόλεμο της Τσετσενίας το 1999 και ήταν στην πρώτη γραμμή του στρατιωτικού σχεδιασμού για την Ουκρανία, επιβλέποντας στρατιωτικές ασκήσεις στη Λευκορωσία τον περασμένο μήνα.

Ο στρατηγός Γκερασίμοφ, που περιγράφεται ως «αγέλαστος» από τον Ρώσο ειδικό, Μαρκ Γκαλεότι, έπαιξε επίσης βασικό ρόλο στη στρατιωτική εκστρατεία για την προσάρτηση της Κριμαίας. Ορισμένες αναφορές υποδηλώνουν ότι έχει πλέον παραγκωνιστεί λόγω των δυσκολιών που έχει αντιμετωπίσει ως τώρα η εισβολή στην Ουκρανία και των αναφορών για κακό ηθικό μεταξύ των στρατευμάτων.

Αλλά ο Αντρέι Σολντάτοφ πιστεύει ότι αυτό είναι μάλλον ένας ευσεβής πόθος κάποιων: «Ο Πούτιν δεν μπορεί να ελέγξει κάθε δρόμο και κάθε τάγμα, και αυτός είναι ο ρόλος του». Και ενώ ο υπουργός Άμυνας μπορεί να λατρεύει τις στολές του, δεν έχει στρατιωτική εκπαίδευση και πρέπει να βασίζεται στους επαγγελματίες, προσθέτει.

Νικολάι Πατρούσεφ (Γραμματέας Συμβουλίου Ασφαλείας)

«Ο Πατρούσεφ είναι το πιο γεράκι από τα γεράκια, πιστεύοντας ότι η Δύση προσπαθεί να στριμώξει τη Ρωσία εδώ και χρόνια», λέει ο Μπεν Νομπλ, Αναπληρωτής Καθηγητής Ρωσικής Πολιτικής στο University College του Λονδίνου.

Είναι ένας από τους τρεις πιστούς του Πούτιν που υπηρέτησαν μαζί του από τη δεκαετία του 1970 στην Αγία Πετρούπολη, όταν η δεύτερη πόλη της Ρωσίας ήταν ακόμα γνωστή ως Λένινγκραντ. Οι άλλοι δύο είναι ο αρχηγός της υπηρεσίας ασφαλείας Αλεξάντερ Μπόρτνικοφ και ο επικεφαλής των ξένων υπηρεσιών πληροφοριών Σεργκέι Ναρίσκιν.

Λίγοι έχουν τόση επιρροή στον πρόεδρο όσο ο Νικολάι Πατρούσεφ. Όχι μόνο δούλεψε μαζί του στην παλιά KGB κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής εποχής, αλλά τον αντικατέστησε ως επικεφαλής της οργάνωσης που τη διαδέχτηκε, της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), από το 1999 έως το 2008.

Κατά τη διάρκεια μιας παράξενης συνεδρίασης του συμβουλίου ασφαλείας της Ρωσίας, τρεις ημέρες πριν από την εισβολή, ο κ. Πατρούσεφ παρουσίασε την άποψή του ότι ο «συγκεκριμένος στόχος» των ΗΠΑ ήταν η διάλυση της Ρωσίας.

Αλεξάντρ Μπόρτνικοφ (Διευθυντής της FSB)

Οι παρατηρητές του Κρεμλίνου λένε ότι ο πρόεδρος εμπιστεύεται τις πληροφορίες που λαμβάνει από τις υπηρεσίες ασφαλείας περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πηγή και ο Αλεξάντερ Μπόρτνικοφ θεωρείται μέρος του στενού κύκλου του Πούτιν.

Ένα άλλο παλιό στέλεχος της KGB του Λένινγκραντ, ανέλαβε την ηγεσία της FSB όταν αποχώρησε ο Νικολάι Πατρούσεφ. Και οι δύο άνδρες είναι γνωστό ότι είναι κοντά στον πρόεδρο, αλλά όπως τονίζει ο Μπεν Νόμπλ: «Δεν μπορούμε να πούμε με απόλυτη σιγουριά ποιος είναι αυτός που έχει το γενικό πρόσταγμα και ποιος παίρνει τις αποφάσεις».

Η FSB έχει σημαντική επιρροή σε άλλες υπηρεσίες επιβολής του νόμου και έχει ακόμη και τις δικές της ειδικές δυνάμεις. Είναι σημαντική, αλλά δεν είναι εκεί για να αμφισβητήσει τον Ρώσο ηγέτη ή να δώσει συμβουλές με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν άλλοι, πιστεύει ο Αντρέι Σολντάτοφ.

Σεργκέι Ναρίσκιν (Διευθυντής της Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφορίων)

Την τριάδα των παλιών πρακτόρων του Λένινγκραντ κλείνει ο Σεργκέι Ναρίσκιν, ο οποίος παρέμεινε δίπλα στον πρόεδρο για μεγάλο μέρος της καριέρας του. Πως πρέπει, λοιπόν, να κρίνουμε την επίπληξη που δέχτηκε κατά τη διάρκεια του Συμβουλίου Ασφαλείας;

Όταν ρωτήθηκε για την εκτίμησή του για την κατάσταση, ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών ταράχτηκε και έχασε τα λόγια του, για να του πει ο Πούτιν:  «Δεν είναι αυτό το οποίο συζητάμε». Η μακροσκελής συνεδρία μονταρίστηκε οπότε είναι βέβαιο ότι το Κρεμλίνο είχε αποφασίσει να δείξει τη δυσφορία του μπροστά σε ένα μεγάλο τηλεοπτικό κοινό. «Ήταν σοκαριστικό. Είναι απίστευτα ψύχραιμος και μαζεμένος, οπότε ο κόσμος θα πρέπει να αναρωτήθηκε τι συνέβη», είπε ο Μπεν Νομπλ στο BBC. 

Ο Αντρέι Σολντάτοφ πιστεύει ότι ο Πούτιν απλώς απολάμβανε τη στιγμή: «Ο Πούτιν λατρεύει να παίζει παιχνίδια με τον στενό του κύκλο, κάνοντας τον Ναρίσκιν να φαίνεται ανόητος».

Ο Ναρίσκιν βρίσκεται εδώ και καιρό στο πλευρό του κ. Πούτιν. Στην Αγία Πετρούπολη τη δεκαετία του 1990, μετά στο γραφείο του κ. Πούτιν το 2004 και τελικά ως πρόεδρος του κοινοβουλίου. Αλλά είναι επίσης επικεφαλής της Ρωσικής Ιστορικής Εταιρείας και, κατά την άποψη του Σολντάτοφ, παρείχε στον πρόεδρο ιδεολογικά ερείσματα για τις ενέργειές του.

Πέρυσι έδωσε μια συνέντευξη στον ανταποκριτή του BBC στη Μόσχα, Στιβ Ρόζενμπεργκ, στην οποία αρνήθηκε ότι η Ρωσία είχε πραγματοποιήσει δηλητηριάσεις και επιθέσεις στον κυβερνοχώρο ή ότι είχε παρέμβει σε εκλογές άλλων χωρών.

Σεργκέι Λαβρόφ (υπουργός Εξωτερικών)

Για 18 χρόνια είναι ο πιο υψηλόβαθμος διπλωμάτης της χώρας, παρουσιάζοντας τις θέσεις της Ρωσίας στον κόσμο, ακόμη κι αν δεν θεωρείται ότι έχει μεγάλο ρόλο στη λήψη αποφάσεων.

Ο Σεργκέι Λαβρόφ, 71 ετών, είναι μια ακόμη απόδειξη ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε πρόσωπα από το παρελθόν του. Είναι πονηρός: τον περασμένο μήνα προσπάθησε να γελοιοποιήσει τη Βρετανίδα Υπουργό Εξωτερικών Λιζ Τρας για τις γνώσεις της για τη ρωσική γεωγραφία και τον προηγούμενο χρόνο προσπάθησε να ταπεινώσει τον επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, Zόζεπ Μπορέλ.

Αλλά εδώ και καιρό έχει παραγκωνιστεί για οτιδήποτε έχει να κάνει με την Ουκρανία, καθώς τάχθηκε υπέρ της διενέργειας περαιτέρω διπλωματικών συνομιλιών και ο Ρώσος πρόεδρος επέλεξε να τον αγνοήσει. Είναι απίθανο να τον πείραξε που το μεγαλύτερο μέρος του συμβουλίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ αποχώρησε τη στιγμή που ο ίδιος προσπαθούσε να υπερασπιστεί την εισβολή της Ρωσίας μέσω βίντεο.

Βαλεντίνα Ματβιένκο (πρόεδρος του Ομοσπονδιακού Συμβουλίου)

Ένα σπάνιο γυναικείο πρόσωπο στην κουστωδία του Πούτιν, επέβλεψε την ψηφοφορία της Άνω Βουλής για την έγκριση της ανάπτυξης των ρωσικών δυνάμεων στο εξωτερικό, ανοίγοντας το δρόμο για την εισβολή.

 Είναι μια έμπιστη του Πούτιν από την Αγία Πετρούπολη που βοήθησε στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Δεν θεωρείται, όμως, ότι έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων. Τούτου λεχθέντος, λίγοι άνθρωποι μπορούν να πουν με απόλυτη βεβαιότητα ποιος είναι αυτός που έχει το γενικό πρόσταγμα και παίρνει τις μεγάλες αποφάσεις.

Όπως κάθε άλλο μέλος του συμβουλίου ασφαλείας της Ρωσίας, ο ρόλος της ήταν να δώσει την εντύπωση ότι διεξήχθη μια συλλογική συζήτηση, όταν στην πραγματικότητα είναι περισσότερο από πιθανό ότι ο Ρώσος ηγέτης είχε ήδη αποφασίσει.

Βίκτορ Ζολότοφ (Διοικητής της Εθνικής Φρουράς)

Πρώην σωματοφύλακας του προέδρου, τώρα διευθύνει τη ρωσική εθνική φρουρά, Rosgvardia, που σχηματίστηκε από τον πρόεδρο Πούτιν πριν από μόλις έξι χρόνια ως ένα είδος προσωπικού στρατού σε στυλ πραιτοριανής φρουράς της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Η Βέρα Μιρόνοβα πιστεύει ότι το αρχικό ρωσικό σχέδιο ήταν να ολοκληρωθεί η εισβολή εντός ημερών και όταν ο στρατός φαινόταν να αποτυγχάνει, η εθνική φρουρά της Ρωσίας ανέλαβε τα ηνία. Το πρόβλημα είναι ότι ο αρχηγός της εθνοφρουράς δεν έχει στρατιωτική εκπαίδευση, και καθώς η δύναμή του δεν έχει άρματα μάχης, είναι επίσης ευάλωτη σε επιθέσεις.

Ποιον άλλον ακούει ο Πούτιν;

Ο πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούτιν έχει αναλάβει το ακατόρθωτο εγχείρημα της διάσωσης της ρωσικής οικονομίας αλλά δεν έχει λόγο όσον αφορά τον πόλεμο. Ο δήμαρχος της Μόσχας, Σεργκέι Σομπιάνιν και ο επικεφαλής του κρατικού πετρελαϊκού κολοσσού Rosneft, Ιγκόρ Σέτσιν, βρίσκονται επίσης κοντά στον πρόεδρο σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή Γιεβγιένη Μινχένκο.

Τα δισεκατομμυριούχα αδέρφια Μπόρις και Αρκάντι Ρότενμπεργκ, που ήταν παιδικοί φίλοι του προέδρου, ανήκουν επίσης στο κύκλο των έμπιστων του Πούτιν. Το 2020 το περιοδικό Forbes τους ονόμασε την πλουσιότερη οικογένεια της Ρωσίας.