Ευρω-κονδύλια στην Τουρκία από το «παράθυρο»

Την προηγούμενη εβδομάδα, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ συνεδρίαζαν στις Βρυξέλλες και για ακόμα μια φορά καταδίκασαν την απαράδεκτη στάση της Τουρκίας και τις πολεμικές ιαχές της Άγκυρας προς Ελλάδα και Κύπρο, σε περίπτωση που αυτές «τολμήσουν» να πραγματοποιήσουν γεωτρήσεις στην υφαλοκρηπίδα τους για φυσικό αέριο.

Ακούστηκαν πάλι οι συνήθεις δηλώσεις περί ετοιμότητας μέτρων και κυρώσεων κατά της Άγκυρας, με τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη να φεύγει ικανοποιημένος από τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής.

Η ΕΕ καταδίκασε και το άνοιγμα των Βαρωσίων. Όμως οι Κύπριοι γνωρίζουν καλά ότι από τη στιγμή που ο Ερντογάν συνέδεσε τα Βαρώσια με το φυσικό αέριο, δεν αναμένεται να υπάρξει «επιστροφή» ούτε να ξανακλείσουν.

Η Κομισιόν κλείνει το μάτι στην Τουρκία

Χθες ήρθε μια είδηση που πέρασε στα «ψιλά», όμως ρίχνει φως στα θολά νερά της μυστικής διπλωματίας μεταξύ Βρυξελλών και Τουρκίας. Η διπλωματία αυτή, σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες από την Κομισιόν, τρέχει παράλληλα με τις γνωστές εξελίξεις και δεν έχει σταματήσει «ούτε λεπτό».

Σύμφωνα λοιπόν με σχετική ανακοίνωση, η Κομισιόν «υπέγραψε συμφωνία με την Τουρκία για στενότερη συνεργασία στα προγράμματα έρευνας, καινοτομίας και εκπαίδευσης της ΕΕ».

«Για την περίοδο 2021-2027, παραχωρήθηκε στην Τουρκία καθεστώς σύνδεσης με το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ "Ορίζων Ευρώπη", το πρόγραμμα εκπαίδευσης, κατάρτισης νεολαίας και αθλητισμού Erasmus+ και το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης».

Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι απλά ένα «ανώδυνο» πρόγραμμα. Κάποιος άλλος, όμως, μπορεί να πει ότι αυτά τα προγράμματα αποτελούν μερικά από τα εναπομείναντα ανοιχτά κεφάλαια στη σύνδεση ΕΕ-Τουρκίας. Η οποία υποτίθεται ότι έχει παγώσει εδώ και χρόνια και δεν ανοίγει, αφού η Τουρκία απειλεί δύο κράτη-μέλη της ΕΕ (Ελλάδα και Κύπρο), συμπεριφέρεται με απολυταρχισμό και έχει προβλήματα με το κράτους δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη βία κατά των γυναικών.

Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι όταν ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σ. Μισέλ και η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μετέβησαν στην Τουρκία, είχε διαρρεύσει ότι ζήτησαν από τον Ερντογάν να κάνει απλά «κάτι», μια κίνηση, λίγη πρόοδο σε ανώδυνα κεφάλαια των διαπραγματεύσεων, ώστε να λυθούν τα χέρια της ΕΕ.

Τότε το θέμα επισκιάστηκε από το λεγόμενο sofagate, όμως για εμάς και την Κύπρο ήταν ένα χαστούκι, γιατί το ταξίδι πραγματοποιήθηκε εν μέσω πρωτοφανούς (στα πρόθυρα σύρραξης) έντασης με την Τουρκία. Μάλιστα πολλοί αξιωματούχοι είχαν τότε διερωτηθεί γιατί το ταξίδι των Ευρωπαίων αξιωματούχων δεν ακυρώθηκε ή δεν υποβαθμίστηκε με τεχνοκράτες μέσου βεληνεκούς.

Τότε ήταν που η Κύπρος άρχισε να αντιδρά για τη διπλοπροσωπία της Κομισιόν και του Συμβουλίου και απειλούσε με βέτο στα συμπεράσματα της μετέπειτα Συνόδου Κορυφής.

Βάσει της χθεσινής ανακοίνωσης, «ερευνητές, φορείς καινοτομίας, σπουδαστές, μαθητές, ασκούμενοι, εκπαιδευτικοί και νέοι που είναι εγκατεστημένοι στην Τουρκία μπορούν πλέον να συμμετέχουν υπό τους ίδιους όρους με τους συμμετέχοντες από τα κράτη-μέλη της ΕΕ».

Η επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας Μαρίγια Γκαμπριέλ δήλωσε σχετικά: «Καλωσορίζω την Τουρκία στα προγράμματα "Ορίζων Ευρώπη", Erasmus+ και στο Σώμα Αλληλεγγύης. Η συμμετοχή της Τουρκίας στη νέα γενιά προγραμμάτων της ΕΕ θα ενισχύσει περαιτέρω τις ικανότητές της και θα στηρίξει την ένταξή της στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας και στον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης».

Κατά ορισμένες πηγές, και ενώ το Κολέγιο των Επιτρόπων συνεδριάζει στις Βρυξέλλες ανενόχλητο, αφού οι δημοσιογράφοι «κρατιούνται» ακόμα μακριά από τα κέντρα τύπου και τις καθημερινές παρουσίες στην Κομισιόν λόγω Covid-19, αρκετοί αξιωματούχοι διερωτώνται πώς θα βρεθεί ο μηχανισμός να ελέγξει πού πάνε τα κονδύλια που διοχετεύονται σε προγράμματα της Τουρκίας, αφού ο κ. Ερντογάν αρνείται εξαρχής οποιαδήποτε τέτοια συνεργασία ή έλεγχο. Επίσης, πώς θα ενταχθούν Τούρκοι μαθητές, σπουδαστές και ερευνητές στον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης, αφού το ίδιο το καθεστώς της Τουρκίας έχει αυστηρές προδιαγραφές στην παιδεία. Δεν θα πρέπει να  ξεχνάμε ότι ο Ερντογάν έχει απολύσει έως και φυλακίσει χιλιάδες δασκάλους.

Κονδύλια στην Τουρκία και μέσω... Βαλκανίων

Η χθεσινή κίνηση δεν είναι η πρώτη. Τον Ιούνιο, το κατά τα άλλα «σκληρό» Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησε με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε προενταξιακή βοήθεια ύψους 14,2 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα Δυτικά Βαλκάνια και την Τουρκία για την περίοδο 2021-2027. Το εν λόγω χρηματοδοτικό εργαλείο προβλέπει «μεταρρυθμίσεις, αναστολή της στήριξης σε περίπτωση δημοκρατικής διολίσθησης και ισχυρότερη πολιτική καθοδήγηση από το Κοινοβούλιο».

«Η προενταξιακή βοήθεια («Instrument for Pre-accession Assistance, IPA ΙΙΙ») θα στηρίξει την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που ζητά η ΕΕ σε επτά χώρες-εταίρους: την Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Σερβία και την Τουρκία», σημειώνεται στην ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Η συνεισηγήτρια Ζελιάνα Ζόνκο (ΕΛΚ, Κροατία) τόνισε ότι «η συμφωνία διασφαλίζει τη συνέχιση της χρηματοδότησης της πολιτικής διεύρυνσης, του πλέον επιτυχημένου εργαλείου εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, το οποίο βασίζεται στη διεθνή συμφιλίωση, την περιφερειακή συνεργασία και τις σχέσεις καλής γειτονίας. Το εκσυγχρονισμένο προενταξιακό μέσο έχει την ικανότητα να διευκολύνει τις εις βάθος μεταρρυθμίσεις στις υπό ένταξη χώρες και να τις φέρει πιο κοντά στην ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω του φιλόδοξου οικονομικού και επενδυτικού σχεδίου και της πράσινης ατζέντας για τα Δυτικά Βαλκάνια».

«Το αναβαθμισμένο προενταξιακό μέσο ενισχύει τις προϋποθέσεις που συνδέονται με τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, προβλέποντας την αναστολή της βοήθειας σε περίπτωση οπισθοδρόμησης των κυβερνήσεων των υπό ένταξη χωρών στους εν λόγω τομείς», καταλήγει η ανακοίνωση.

Η απόφαση ισχύει αναδρομικά από 1η Ιανουαρίου 2021 και η Τουρκία υπολογίζεται να λάβει περί τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ. Στρατηγικοί αναλυτές θεωρούν ότι η προ-χρηματοδότηση σε χώρες όπως η Τουρκία αποδεδειγμένα δεν λειτουργεί. Ο Ερντογάν έχει δηλώσει πολλάκις δημόσια ότι δεν θα ανεχθεί αξιωματούχους των Βρυξελλών να του υπαγορεύσουν πώς θα «εκσυγχρονίσει» τη χώρα του.

Επίσης κάποιος μπορεί να διερωτηθεί, γιατί η Τουρκία μπαίνει σφήνα στα Δυτικά Βαλκάνια, ιδιαίτερα σε περιόδους που ο Ερντογάν απομακρύνεται από τη δημοκρατία όλο και περισσότερο. Μάλιστα πολλά από αυτά που διακηρύσσει η απόφαση (ότι πάρθηκε στο πλαίσιο καλής γειτονίας, δημοκρατίας, κράτος δικαίου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων), δεν μοιάζει να τα πληροί η Τουρκία. Και αυτό ήταν ανέκαθεν το μεγάλο ζητούμενο στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας.

Μπορεί στην Ελλάδα τέτοιες αποφάσεις να πέφτουν στα «χαμηλά». Όμως ο Ερντογάν λαμβάνει το «διφορούμενο» μήνυμα, γι’ αυτό και συνεχίζει να «παίζει» με την Α. Μεσόγειο, υποστηρίζουν κάποιοι αναλυτές. Η ΕΕ τον χρειάζεται όσο χρειάζεται αυτός την Ευρώπη.

Η ExxonMobil

Εν μέσω μιας ενεργειακής κρίσης και ενόψει των εξορύξεων από την αμερικανική ExxonMobil στα ανοικτά της Κύπρου μένει να δούμε τις αντιδράσεις Ερντογάν. Κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι η Τουρκία θα αφήσει την αμερικανική εταιρεία ήσυχη, αλλά θα αρχίσει τα «κόλπα» όταν η γαλλική TOTAL και η ιταλική ENI αρχίσουν τις δικές τους γεωτρήσεις. Εκεί πιθανώς θα φανούν και οι πραγματικές προθέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εάν θα κάνει επιτέλους πράξη όσα μέτρα «μελετά» εδώ και 8 περίπου μήνες. Θα δείξει επίσης εάν θα βάλει κατά μέρος το integration της ΕΕ (για το οποίο πάγωσαν οι προενταξιακές διαφόρων χωρών), γιατί κατάλαβε ότι ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία αλλά και Τουρκία διεκδικούν μερίδιο επιρροής στην Αλβανία, στο Κόσοβο, στα Σκόπια, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, στο Μαυροβούνιο και στη Σερβία.