Πόσο κοντά είμαστε σε «ενεργειακά μπλόκα» στην Ευρώπη

Η Ευρώπη οδεύει προς τον χειμώνα αντιμετωπίζοντας μία άνευ προηγουμένου ενεργειακή πίεση, με τους πολιτικούς να προσπαθούν να βρουν πώς να μην παγώσουν οι πολίτες τους.

Οπως μεταδίδει το Bloomberg, εάν οι ελλείψεις επιδεινωθούν, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα μπορούσαν να καταφύγουν στον περιορισμό των πωλήσεων φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας προς άλλες περιοχές. Υπό ένα ακόμη πιο ακραίο σενάριο, θα μπορούσαν να σταματήσουν τις ροές μεταξύ τους, προκαλώντας πολιτική και οικονομική κρίση.

«Αν κάνει πολύ κρύο, ακόμη και εντός της Ευρώπης, θα δείτε χώρες να λένε: «Εχω το φυσικό αέριο εντός των συνόρων μου και πρόκειται να περάσω ένα επείγον μέτρο ασφαλείας υπό το οποίο κανείς δεν μπορεί να κάνει εξαγωγές τις επόμενες δύο εβδομάδες», δήλωσε ο Μάρκο Αλβέρα, διευθύνων σύμβουλος της ιταλικής εταιρείας ενεργειακών υποδομών Snam SpA. «Με έχουν απειλήσει σε πολλές χώρες τα τελευταία 20 χρόνια. Πολιτική προτεραιότητα είναι να κρατήσουν τους ψηφοφόρους τους».

Οι δεξαμενές φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι γεμάτες κατά περίπου 77%. Αυτό είναι πολύ κάτω από το φυσιολογικό για αυτή την εποχή του χρόνου και αφήνει τα μέλη ιδιαίτερα ευάλωτα, εάν ο χειμώνας είναι έντονος.

Απειλούν οι κυβερνήσεις να μπλοκάρουν τις εξαγωγές;

Αν και καμία κυβέρνηση στην Ευρώπη δεν έχει πει ακόμη ότι θα σταματήσει τις εξαγωγές, ο κίνδυνος αυξάνεται όσο αυξάνονται οι τιμές της ενέργειας.

Στη Νορβηγία, έναν από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς ενέργειας στην Ευρώπη, οι τιμές της ενέργειας έχουν αυξηθεί επτά φορές από πέρυσι. Ο ηγέτης του Κόμματος του Κέντρου, το οποίο ενδέχεται να αποτελέσει σύντομα μέρος μιας κυβέρνησης συνασπισμού, είπε ότι αξιολογεί εάν είναι νόμιμο να περικοπούν οι πωλήσεις προς την ΕΕ.

Η Σερβία ενδέχεται να απαγορεύσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας, για να διασφαλίσει ότι «οι άνθρωποι έχουν ζεστά σπίτια», δήλωσε ο πρόεδρος Αλεξάνταρ Βούτσιτς αυτό τον μήνα. Και η Γαλλία απείλησε να περιορίσει την ηλεκτροδότηση στα νησιά της Μάγχης του Ηνωμένου Βασιλείου, εν μέσω διαμάχης για την αλιεία.

Πάνω από μία φορά αυτό τον χειμώνα, ο ιρλανδικός φορέας εκμετάλλευσης δικτύου έκλεισε τις διασυνδέσεις που στέλνουν αιολική ενέργεια στην ηπειρωτική Βρετανία. Η Ιρλανδία είπε ότι οι ελλείψεις της είναι τόσο σοβαρές που θα μπορούσε να κινδυνεύσει από μπλακ άουτ.

Ποιες χώρες είναι ευάλωτες;

Οι εξωτερικές προμήθειες αντιπροσωπεύουν περίπου το 80% του φυσικού αερίου που καταναλώνει η ΕΕ, με το μεγαλύτερο μέρος να προέρχεται από τη Ρωσία, τη Νορβηγία και την Αλγερία.

Μερικές από τις μεγαλύτερες οικονομίες του μπλοκ είναι από τις πιο εκτεθειμένες. Η Γερμανία εισάγει το 90% των αναγκών της. Χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, η Ισπανία και η Πορτογαλία αντιμετωπίζουν το πρόσθετο πρόβλημα της χαμηλής χωρητικότητας αποθήκευσης αερίου, σύμφωνα με τον Fabrizio Farina, αναλυτή στη συμβουλευτική Verisk Maplecroft.

Συνδέσεις φυσικού αερίου

Οι σημαντικότεροι αγωγοί φυσικού αερίου της Ευρώπης διασχίζουν την ήπειρο, ενώ και το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας διασυνδέεται επίσης όλο και περισσότερο. Αν και αυτό είχε ως στόχο να επιτρέψει τη συγκέντρωση πόρων και να οικοδομήσει μια ενιαία αγορά ενέργειας, θα μπορούσε να αφήσει ορισμένες χώρες ευάλωτες. 

Η Ευρώπη έχει πολλούς αγωγούς και κάποιοι από αυτούς διασχίζουν πολλά σύνορα, δημιουργώντας πολλά πιθανά δύσκολα σημεία. Μερικά από αυτά είναι ο αγωγός Yamal, που περνά από τη Ρωσία μέσω της Λευκορωσίας και της Πολωνίας, πριν φτάσει στη Γερμανία και ο TAG, που μεταφέρει ρωσικό αέριο στην Αυστρία και την Ιταλία.

Πώς μπορούν οι χώρες να εμποδίσουν τις εξαγωγές;

Η ΕΕ έχει τις λεγόμενες «αρχές αλληλεγγύης» που υποτίθεται ότι εμποδίζουν οποιοδήποτε κράτος να μπλοκάρει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου και να αφήνει ένα άλλο μέλος σε έλλειψη, ειδικά όταν πρόκειται για προμήθειες για τα νοικοκυριά. 

Το σύστημα ωστόσο δεν έχει δοκιμαστεί ποτέ σε ενεργειακή κρίση. «Στην πράξη, θα είναι πολύ δύσκολο», είπε ο Thierry Bros, πρώην trader ενέργειας, που σήμερα είναι καθηγητής στο Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών του Παρισιού.

«Τα κράτη-μέλη θα αρχίσουν να διαφωνούν. Η Γερμανία αντιμετωπίζει τον χειρότερο κίνδυνο αναταραχής αυτό τον χειμώνα επειδή χρησιμοποιεί πολλή ενέργεια και η αποθήκευσή της είναι αρκετά μικρή. Δεν νομίζω ότι οι Ισπανοί, οι Γάλλοι, οι Πολωνοί θα χαρούν πολύ να τους βοηθήσουν». 

Οι φορείς εκμετάλλευσης δικτύων ισχυρίζονται ότι τους επιτρέπεται να σταματήσουν ή να αλλάξουν τις ροές ισχύος μέσω καλωδίων μεταξύ των χωρών, εάν δεν έχουν αρκετή ηλεκτρική ενέργεια για το δικό τους δίκτυο. Ή ότι η απόφαση θα μπορούσε να προέλθει από τις κυβερνήσεις.