Γιατί ο Ερντογάν έκανε «κωλοτούμπα» στην οικονομία

Η απόφαση του προέδρου της Τουρκίας Recep Tayyip Erdogan να αποπέμψει τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας αυτό τον μήνα ελήφθη λίγες ώρες αφότου ενημερώθηκε για την εύθραυστη κατάσταση της οικονομίας, μια αιφνιδιαστική απόφαση που οδήγησε στην παραίτηση του γαμπρού του από τη θέση του υπουργού Οικονομικών, σύμφωνα με τέσσερις πηγές που επικαλείται το Reuters.

Κατά τις τέσσερις πηγές, που γνωρίζουν την αλληλουχία των γεγονότων, ο Naci Agbal προωθήθηκε στη θέση του διοικητή της κεντρικής τράπεζας, όταν ο ίδιος και άλλα ανώτατα μέλη του κόμματος AK προειδοποίησαν τον πρόεδρο για τη σοβαρή εξάντληση των ξένων αποθεματικών.

Οι αναφορές τους για τα γεγονότα προσφέρουν σημαντικά στοιχεία ως προς την ξαφνική οικονομική στροφή που έγινε το Σαββατοκύριακο της 6ης-9ης Νοεμβρίου. Οι επενδυτές εξακολουθούν να προσπαθούν να πλοηγηθούν σε αυτό που ο κ. Erdogan αποκαλεί μια «νέα οικονομική εποχή», με τη λίρα να καταγράφει άνοδο 10% μετά τον ανασχηματισμό, αλλά να ξανακαταγράφει πτώση 5% αυτή την εβδομάδα.

Μετά από τουλάχιστον δύο ημέρες ενημέρωσης που οδήγησαν στην απόφαση του Erdogan την Παρασκευή 6 Νοεμβρίου, ο πρόεδρος προειδοποιήθηκε επίσης για την αποτυχία εξασφάλισης περισσότερης ξένης χρηματοδότησης από το εξωτερικό, αλλά και για τα προβλήματα που δημιούργησαν η πτώση κατά 30% της λίρας από τον Ιανουάριο και η Covid-19, σύμφωνα με τις πηγές.

Θορυβημένος ο πρόεδρος συγκάλεσε τον τότε διοικητή της κεντρικής τράπεζας Murat Uysal εκείνη την Παρασκευή, για να ρωτήσει γιατί τα καθαρά αποθέματα ξένου συναλλάγματος είχαν μειωθεί κατά περισσότερο από το ήμισυ φέτος και ποιο ήταν το σχέδιό του για να αποκαταστήσει το «μαξιλάρι».

Η πτώση είναι καταγεγραμμένη στα δημόσια δεδομένα της κεντρικής τράπεζας, άρα δεν μπορεί να αποτελούσε έκπληξη, ωστόσο οι πηγές είπαν πως η συζήτηση έπεισε τον Erdogan πως ο Uysal έπρεπε να αντικατασταθεί.

«Η απομάκρυνση του Uysal και ο διορισμός του Agbal έγιναν μέσα σε λίγες ώρες», ανέφερε η μια πηγή, προσκείμενη στο κυβερνών κόμμα.

Η προεδρία αρνήθηκε να σχολιάσει τις συναντήσεις του Erdogan πριν την απομάκρυνση του Uysal, η οποία ανακοινώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου, με ελάχιστες εξηγήσεις. Ο Uysal δεν ήταν άμεσα διαθέσιμος για να προβεί σε σχολιασμό.

Την Κυριακή, ο γαμπρός του Erdogan, Berat Albayrak, παραιτήθηκε ξαφνικά από τη θέση του υπουργού Οικονομικών, προκαλώντας πολιτικό σεισμό, καθώς ήταν ένας ισχυρός άνδρας, που θεωρούνταν πιθανός διάδοχος του προέδρου. Δεν ήταν δυνατή η επικοινωνία με τον Albayrak για σχολιασμό. Μια δεύτερη πηγή είπε πως ο Erdogan ενημερώθηκε για τις ανησυχίες επιχειρηματικών ηγετών αναφορικά με ένα «μεγάλο κύμα ανεργίας», μόλις η κυβέρνηση άρει την απαγόρευση απολύσεων που επιβλήθηκε λόγω της πανδημίας.

Την περασμένη εβδομάδα, η κεντρική τράπεζα υπό τον Agbal προχώρησε σε αύξηση επιτοκίων κατά 475 μονάδες, τη μεγαλύτερη αύξηση των τελευταίων τουλάχιστον δύο ετών. Ωστόσο, η αδυναμία του τουρκικού νομίσματος αυτή την εβδομάδα υποδηλώνει πως ο Erdogan ίσως χρειαστεί να κάνει ακόμα περισσότερα για να δείξει πως εννοεί την υπόσχεση που έδωσε στις 11 Νοεμβρίου για φιλικές προς την αγορά οικονομικές μεταρρυθμίσεις.

Ο Erdogan, που για χρόνια κατηγορούσε τα υψηλά επιτόκια και τους ξένους επενδυτές για τα δεινά της οικονομίας, είπε τώρα πως θα «αγκαλιάσει» και τα δύο.

Οι οικονομολόγοι έχουν πει πως ήταν οι επανειλημμένες εκκλήσεις του Erdogan για χαμηλά επιτόκια που είχαν περιορίσει την ικανότητα της κεντρικής τράπεζας να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό και που την ανάγκασαν να αντλήσει ρευστό από τα δολαριακά αποθέματα για να στηρίξει το νόμισμα.

Τρεις από τις πηγές που μίλησαν στο Reuters είπαν πως ο πρόεδρος είχε παραπλανηθεί. «Ο Erdogan πραγματικά δεν ενημερωνόταν με συνέπεια για την οικονομία. Πάντα του έδιναν "λουστραρισμένες" πληροφορίες από μία μεριά», είπε η πρώτη πηγή. Μια τρίτη πηγή ανέφερε πως κατά το παρελθόν τού είχαν υποσχεθεί πως τα αποθεματικά θα ανέκαμπταν μαζί με τη λίρα.

Η παραίτηση του Albayrak, μέσω ανάρτησης στο Instagram, δεν επιβεβαιώθηκε από την προεδρία παρά μετά από περισσότερες από 24 ώρες. Ο ίδιος επικαλέστηκε λόγους υγείας, αλλά η αποχώρησή του ήρθε αφού δεν προσκλήθηκε σε δύο συνεδριάσεις των οποίων προήδρευσαν ο Erdogan και ο αντιπρόεδρος, σύμφωνα με δεύτερη πηγή με γνώση του θέματος. Το υπουργείο Οικονομικών αρνήθηκε να σχολιάσει τις γρήγορες ανατροπές, στο πλαίσιο των οποίων ο Lutfi Elvan αντικατέστησε τον Albayrak.

Η τέταρτη πηγή είπε στο Reuters πως ορισμένα μέλη του κόμματος που παλαιότερα είχαν επιρροή, τελευταία αισθάνονταν «δυσαρεστημένα και παραγκωνισμένα», αλλά τώρα έχουν «πιο ενεργούς ρόλους».

Οι αλλαγές ήρθαν ενόψει των νέων περιορισμών που επιβλήθηκαν το περασμένο Σαββατοκύριακο, για να τεθεί υπό έλεγχο ο κορωνοϊός, οι οποίοι εκτιμάται πως θα επιβραδύνουν την οικονομία, αλλά και μετά τη νίκη του Joe Biden στις αμερικανικές εκλογές, που προμηνύει δυσκολότερες σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας.

Σύμφωνα με τον αναλυτή της GlobalSourse Partners, Atilla Yesilada, φωνές με επιρροή έπεισαν τον Erdogan πως «πλησιάζει η καταστροφή» και «τον ανάγκασαν να επανεκτιμήσει τις συνθήκες και τις πιθανότητες να βγάλει τον χειμώνα το καθεστώς του».