O λογαριασμός της πανδημίας πληρώνεται μόνο με τύπωμα χρήματος

Η παγκόσμια κρίση που έχει προκαλέσει η πανδημία του κορωνοϊού και η ανάγκη που έχει δημιουργήσει στις χώρες να προβαίνουν σε δαπάνες ρεκόρ προκειμένου να αποσοβήσουν το ενδεχόμενου μιας ακόμα Μεγάλης Υφεσης, «θολώνει» τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ της νομισματικής και της δημοσιονομικής πολιτικής.

Όπως σημειώνει το Bloomberg, καθώς ολόκληροι κλάδοι έχουν κλείσει και η ανεργία έχει εκτιναχθεί, οι δαπάνες αυτές είναι το μόνο που κρατά εκατομμύρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις από το να «βουλιάξουν». Τα κράτη προβαίνουν σε τεράστιες δημόσιες δαπάνες, δημιουργώντας τεράστια ελλείμματα στους προϋπολογισμούς τους και πληρώνοντας μέρος των λογαριασμών αυτών ουσιαστικά με δάνεια από τις κεντρικές τους τράπεζες, χρέη που μπορούν να μετακυλιστούν επ’ αόριστον, κάτι που μοιάζει πολύ με τύπωμα χρήματος.

Στις ΗΠΑ, η Fed πρόκειται να αγοράσει ομόλογα ύψους 3,5 τρισ. δολαρίων φέτος, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Bloomberg Economics· τα περισσότερα θα είναι αμερικανικά ομόλογα που θα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του δημοσιονομικού ελλείμματος, που προβλέπεται να αγγίξει τουλάχιστον τα 3,7 τρισ. δολάρια. Κανείς δεν γνωρίζει πότε θα φύγει το χρέος αυτό από τον δημόσιο ισολογισμό και θα περάσει στα χέρια ιδιωτών επενδυτών, σχολιάζει το πρακτορείο.

Παρόμοιες κινήσεις γίνονται και σε άλλες αναπτυγμένες οικονομίες, στην Ευρώπη, στην Ιαπωνία και αλλού, αλλά και σε ορισμένες αναδυόμενες αγορές.

Όπως εξηγεί το Bloomberg, το «ταμπού» κατά της λεγόμενης «νομισματοποίησης του χρέους» έχει να κάνει με τον φόβο του πληθωρισμού, καθώς ιστορικά υπήρξαν πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες οι πολιτικοί πήραν τον έλεγχο των μηχανών τυπώματος χρήματος και έριξαν υπερβολικά πολύ χρήμα στην οικονομία, με αποτέλεσμα οι τιμές να βγουν εκτός ελέγχου και να διαβρωθεί η πραγματική αξία διαφόρων αποταμιεύσεων, όπως τραπεζικοί λογαριασμοί και χαρτοφυλάκια ομολόγων.

Ο διαχωρισμός μεταξύ των κεντρικών τραπεζών και των κυβερνήσεων είχε ακριβώς αυτόν τον σκοπό, δηλαδή να μπαίνει φρένο όταν οι πολιτικοί το παράκαναν. Αυτή η αυτονομία πιθανότατα θα ξαναχρειαστεί να εδραιωθεί μια μέρα, όχι όμως τώρα, καθώς στην πανδημία η απειλή φαίνεται πως έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση, αυτήν του αποπληθωρισμού.

Ο Stephen Roach, πρώην μη εκτελεστικός πρόεδρος της Morgan Stanley στην Ασία, θεωρεί πως η οικονομία τώρα βρίσκεται «στη μεγαλύτερη τρύπα από ποτέ, άρα χρειαζόμαστε τεράστια μέτρα δημοσιονομικής τόνωσης» και πως πρέπει να μπουν στο παιχνίδι οι κεντρικές τράπεζες για να τη χρηματοδοτήσουν. Τονίζει πάντως πως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν συνέπειες: στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, η αύξηση των δαπανών με τη στήριξη της Fed σημαίνει πως ο πληθωρισμός πιθανότατα θα αρχίσει να αυξάνεται μετά την πανδημία, δημιουργώντας πρόβλημα στους ομολογιούχους.

Οι αναπτυγμένες οικονομίες, βέβαια, έχουν δεκαετίες να «δουν» τέτοιο πρόβλημα. Ο πληθωρισμός είναι υποτονικός ή ακόμα και ανύπαρκτος όσο και αν δανείζονται οι κυβερνήσεις και όσα και αν δάνεισαν οι κεντρικές τράπεζες. Η απουσία του πληθωρισμού έχει πυροδοτήσει φωνές που ζητούν ακόμα πιο θαρραλέες πολιτικές για να βγουν οι οικονομίες από τον «βούρκο» του ιού, ακόμα και αν αυτό σημαίνει να θολώσουν ακόμα περισσότερο οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ χρέους και χρήματος.

Για παράδειγμα, στην ΕΕ ο George Soros προτείνει την έκδοση «αέναων ομολόγων» (perpetual bonds) , που δεν χρειάζεται να αποπληρωθούν ποτέ, με κουπόνι 0,5%. Αν αυτό μειωθεί κατά μισή μονάδα, τότε οι τίτλοι ουσιαστικά θα ισοδυναμούσαν με χρήμα, όπως σχολιάζει ο Alessandro Tendori της Axa Investment Managers. «Δεν θα υπήρχε διαφορά μεταξύ ενός αέναου ομολόγου 0% και ενός νομίσματος».

Μάλιστα, η κοπή νομισμάτων –πλατινένιων νομισμάτων αξίας 1 τρισ. δολαρίων το καθένα- είναι αυτό που πρότειναν σε νομοσχέδιό τους οι βουλευτές των Δημοκρατικών Rashida Tlaib και Ilhan Omar. Το μέτρο θα χρηματοδοτούσε τις επιταγές προς τα νοικοκυριά χωρίς να προστίθεται στο εθνικό χρέος και να οδηγεί αργότερα σε καυγά για το πώς θα αποπληρωθούν οι επιταγές αυτές.

Πάντως, οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τους τράπεζες πιθανότατα δεν θα καταλήξουν ανοικτά στο να μετατρέπουν το δημόσιο χρέος τους σε χρήμα, κρίνοντας πως οι κίνδυνοι για τη σταθερότητα είναι μεγαλύτεροι από τα οφέλη, όπως εκτιμά ο Nicola Mai, διαχειριστής χαρτοφυλακίου της Pimco.