Η τηλεργασία, τα αφεντικά παλαιού τύπου και τα νέα μοντέλα

Αυτό που ήταν αδιανόητο και αδύνατο, απλά συνέβη. «Διαπίστωσα ότι μπορεί να διοικήσει κανείς ένα κολοσσιαίο συγκρότημα από το σπίτι του, κάνοντας τηλεργασία» ομολόγησε ο επικεφαλής των Γερμανικών Ταχυδρομείων Φρανκ Άπελ σε τηλεδιάσκεψη. Είχε και άλλη επιλογή; Στην αρχή της πανδημίας όλα έγιναν αστραπιαία. Όποιος μπορούσε, τον έστειλε ο εργοδότης του σπίτι για να προσφέρει εργασία από εκεί. Κάτι που παλαιότερα μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις ήταν δυνατόν.

Έτσι, για εκατομμύρια εργαζόμενους το σπίτι έγινε τόπος εργασίας. Όποιος μπόρεσε να το κάνει, ανήκει στους προνομιούχους σε εποχές πανδημίας. Γιατί για άλλες κατηγορίες εργαζομένων, όπως πωλητές, αστυνομικοί, γιατροί, αυτό ήταν αδύνατον. Δεν μπορούσαν όλοι να δουλέψουν από το σπίτι. Τουλάχιστον όσοι έκαναν home office συνέβαλαν στη μείωση του αριθμού κρουσμάτων μένοντας σπίτι.

Επιχειρησιακή κουλτούρα

Όσο εκπληκτικά γρήγορα δούλεψε στην αρχή της κορωνοκρίσης το home office, άλλο τόσο δύσκολα και διαφοροποιημένα εξελίσσεται η επιστροφή στο γραφείο. Λόγω της χαλάρωσης των μέτρων σε πολλές πτυχές της ζωής, τίθεται όλο και πιο επιτακτικά η ερώτηση, πότε θα γίνει επιτέλους η επιστροφή στο γραφείο και κυρίως πώς.

Οι γίγαντες της τεχνολογίας Apple και Google εξήγγειλαν ότι μέχρι το τέλος του χρόνου θα διασφαλίσουν το home office, το twitter μάλιστα για πάντα. Σε πολλές γερμανικές επιχειρήσεις, οι επικεφαλής με τις ομάδες κρίσεων προετοιμάζουν σχέδια επιστροφής των εργαζομένων, μετρούν αποστάσεις γραφείων και μοιράζουν τους εργαζόμενους σε βάρδιες και ομάδες. Άλλοι πάλι θεωρούν ότι η πανδημία πέρασε και έχουν διατάξει παρουσία στο γραφείο.

Ενώ αρχές Απριλίου πάνω από το ¼ των εργαζομένων πρόσφερε τηλεργασία, αρχές Μαΐου το ποσοστό ήταν αισθητά χαμηλότερο, όπως προκύπτει από μελέτη του Πανεπιστήμιου Μανχάιμ για θέματα κορωνοϊού. Μέσα Μαΐου, μόνο ένα 9% δήλωσε ότι εργάζεται αποκλειστικά από το σπίτι, ένα 20% μάλιστα ότι επέστρεψε εν μέρει στο γραφείο. Η διαμετρικά αντίθετη αντιμετώπιση του θέματος οφείλεται στο ότι κάποιος που εργάζεται στον τομέα του μάρκετινγκ μπορεί να ασκήσει το επάγγελμά του ολοκληρωτικά από το σπίτι, ενώ κάποιος άλλος που χρειάζεται μεγάλες οθόνες και ισχυρούς υπολογιστές δεν μπορεί να αποδώσει από το σπίτι.

Όμως δεν εδράζονται και τόσο στη λογική όλες οι αποφάσεις. «Η επιχειρησιακή κουλτούρα διαδραματίζει μεγάλο ρόλο», υποστηρίζει ο Τόμας Κλάους, που κάνει έρευνες πάνω σε οικογενειακές επιχειρήσεις στο Πανεπιστήμιο Βίτεν-Χέρντεκε. «Υπάρχει το στερεότυπο του παλιάς κοπής πατριάρχη, που θέλει να έχει τους εργαζόμενους υπό το βλέμμα του και απορρίπτει μετά βδελυγμίας τέτοιες μορφές εργασίας». Ωστόσο, ο κορωνοϊός θέτει τους εργοδότες ενώπιον νέων προκλήσεων. Πότε θα αποφασίσουν ποιος, πότε και από πού θα κάνει την εκάστοτε εργασία, δεν μπορεί να αποφασιστεί μόνο με γνώμονα το οικονομικό συμφέρον. Το συνδικάτο Verdi υπενθυμίζει την υποχρέωση προστασίας και πρόνοιας για έναν εργαζόμενο, που προβλέπεται μάλιστα στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Σε περίπτωση πανδημίας, η ευθύνη διευρύνεται σε ένα μεγαλύτερο κύκλο ανθρώπων και όποιος επιβάλλει περισσότερες επαφές, μεγαλώνει και τον κίνδυνο αύξησης των κρουσμάτων. Και όποιος αυξάνει αυτόν τον κίνδυνο, συμβάλλει παράλληλα στο να συμβεί.

Υβριδικό μοντέλο εργασίας

Και επειδή η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης με τον νέο ιό συνεχίζει να υφίσταται, προστίθενται προκλήσεις και σε προσωπικό επίπεδο, που πρέπει να αντιμετωπίσει ο εργαζόμενος, είτε επειδή για παράδειγμα έχει υποκείμενες ασθένειες είτε επειδή δεν μπορεί να στείλει μέχρι νεωτέρας το παιδί του στο νηπιαγωγείο. «Οι άνθρωποι έχουν βγει από τις συνήθειές τους, είναι στιγμή που μπορεί να χαθεί μεγάλο απόθεμα εμπιστοσύνης» επισημαίνει η Χάνα Σάντε από το Ινστιτούτο Εργασιακών Ερευνών στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Ντόρτμουντ. «Και όταν οι άνθρωποι συνηθίζουν σε ελευθερίες, εντείνονται οι αντιστάσεις όταν τους ζητείται να τις επιστρέψουν».

Η εμπειρογνώμων συστήνει να γίνεται ψύχραιμη, σε εποικοδομητικό πνεύμα στάθμιση των υπέρ και κατά του home office. Μήπως τα τηλεφωνήματα γίνονται με μεγαλύτερη ησυχία από το σπίτι; Και οι λίστες excel καλύτερα στο γραφείο με σύντομες διακοπές; «Τα ηγετικά στελέχη θα πρέπει να υπολογίζουν σε άρνηση όταν προσπαθούν να εμμένουν σε άκαμπτους κανόνες, όταν δεν υπάρχει αναγκαιότητα», υπογραμμίζει η Χάνα Σάντε.

Στην Deutsche Telekom διαπιστώθηκε για παράδειγμα ότι στην υπηρεσία service η παραγωγικότητα των εργαζόμενων σε τηλεργασία αυξήθηκε κατά 8%. Αλλά και το ποσοστό υγείας βελτιώθηκε τον Απρίλιο σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, παρά την πανδημία. Παρ' όλα αυτά τηλεργασία κατά αποκλειστικότητα δεν θέλει ο επικεφαλής της Telekom Τιμ Χέτγκες, αλλά αποφάσεις με γνώμονα σε ποιους τομείς έχει νόημα και σε ποιους όχι. «Πιστεύω βαθιά στις υβριδικές δομές εργασίας», ομολογεί ο Χέτγκες.

Αλλά και η εργασιακή ψυχολόγος Σάντε θεωρεί την επιστροφή στο γραφείο, που γίνεται σε συννενόηση με τους συναδέλφους, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες τους, ως την καλύτερη επιλογή. «Από τη μια, είναι καλό λόγω κορωνοϊού, όταν δεν εργάζονται όλοι μαζί την ίδια ώρα στο ίδιο γραφείο και από την άλλη, πιο απλό για την ψυχολογική προσαρμογή στο γραφείο να γίνεται βαθμιαία».

Πηγή: Deutsche Welle