Bruegel: Το χάσμα Βορρά-Νότου απειλεί την ευρωπαϊκή συνοχή

Η ψαλίδα ανάμεσα στον πλούσιο Βορρά και τον φτωχότερο Νότο στην ΕΕ απειλεί να λάβει αβυσσαλέες διαστάσεις, έπειτα από τρεις δεκαετίες άκαρπων προσπαθειών για τη γεφύρωσή της. Κατά τη συζήτηση της στρατηγικής της Ένωσης για την επόμενη πενταετία, το προσεχές Σάββατο, οι 28 υπουργοί Οικονομικών θα επιχειρήσουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, που όπως αποκαλύπτει αναφορά της ΕΕ την τελευταία 15ετία έχει οδηγήσει στην «απόκλιση» μεταξύ των δύο περιοχών.

Η συζήτηση είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Ιταλία και την Ελλάδα, αλλά και για την Ισπανία που ατύπως βρίσκεται στο ίδιο άρμα, όσον αφορά την ανάπτυξη των κατά κεφαλήν εσόδων. Στην ευρωπαϊκή έκθεση κρούεται ο κώδωνας του κινδύνου για «αύξηση των πολιτικών και δημοσιονομικών πιέσεων» εάν συνεχισθεί η συγκεκριμένη τάση.

Οι υπουργοί Οικονομικών της ΕΕ στην άτυπη σύνοδό τους στο Βουκουρέστι θα εξετάσουν σε βάθος το περιεχόμενο της έκθεσης του Ινστιτούτου Bruegel των Βρυξελλών και σύμφωνα με τις πληροφορίες της εφημερίδας El Pais, σε αυτήν διατυπώνεται η προειδοποίηση πως η ΕΕ αποτυγχάνει ακριβώς στο σημείο εκείνο που στόχευε η νομισματική πολιτική του ευρώ: τη σύγκλιση των οικονομιών των κρατών εταίρων και μάλιστα από τη γέννησή του.

Η αναπτυξιακή κατιούσα των οικονομιών της ζώνης ευρώ και η ανησυχία που γεννά ένα Brexit χωρίς συμφωνία, είναι πιθανό να επιταχύνει τη διαδικασία αυτή. Η έκθεση επισημαίνει τα δύο μέτωπα που οφείλει το ταχύτερο να κλείσει η ΕΕ: πρώτον, τη μισή μονάδα στην αύξηση που κάθε χρόνο της αφαιρούν οι ΗΠΑ και, κατά δεύτερον, η «μη ικανοποιητική σύγκλιση» που μπορεί να φθάσει «να απειλήσει την κοινωνική συνοχή» μέσα στην ΕΕ.

Οι χώρες που ταχύτερα τείνουν προς τη σύγκλιση είναι τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης, με τα κατά κεφαλήν εισοδήματα στη Λιθουανία, Λετονία, Πολωνία και Βουλγαρία να έχουν αυξηθεί πάνω από το 4% στην περίοδο 2003-14, μία διαφορά έως και 3 μονάδες από τις πλουσιότερες οικονομίες της ΕΕ.

Στους αντίποδες βρίσκονται οι χώρες του Νότου. «Εκεί υπήρξαν αποκλίσεις, τουλάχιστον σε περιοχές της ζώνης αυτής που είναι σημαντικές», υποστηρίζεται στην έκθεση. Στην ουρά βρίσκεται η Ισπανία με αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος μόλις κατά 0,65%, αλλά και η Πορτογαλία (0,63%) και η Κύπρος (0,57%). Τα ετήσια κατά κεφαλήν έσοδα είναι αρνητικά για την Ελλάδα (-0,74%) και στην Ιταλία (-0,24%).

Την ίδια περίοδο το κατά κεφαλήν εισόδημα στη Γερμανία αυξήθηκε κατά 1,39%, στην Ολλανδία 1,08%. Μπορεί αυτή η μικρή διαφορά, πχ. του 0,74% της Γερμανία την Ισπανία να φαίνεται μικρή, μολαταύτα τούτο μεταφράζεται σε αύξηση της διαφοράς κατά 11,1% μέσα στη 15ετία αυτή.

Τα κενά που θα κληθούν να καλύψουν οι εταίροι είναι κυρίως αυτά που δημιουργούνται στο εσωτερικό τον χωρών τους, με πρώτο και καλλίτερο τις κοινωνικές ανισότητες, μεταξύ πλουσίων και φτωχών, που σε ορισμένες χώρες έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Η ομάδα Bruegel απαριθμεί τα «συστημικά αίτια» που εξηγούν τα κενά τούτα, όπως η έλλειψη μίας πλήρους αρχιτεκτονικής στον σχεδιασμό του ευρώ, την άνιση αύξηση της παραγωγικότητας, τη φυγή ανθρώπινου κεφαλαίου από τον Νότο κατά τη διάρκεια της ύφεσης, τις αδυναμίες στην καινοτομία, ή την απουσία διακεκριμένων κέντρων σπουδών.

Στην ίδια έκθεση, που υπογράφουν οι Γκίντραμ Βολφ, Αντρέ Σαπίρ και Μαρία Δεμερτζή, περιγράφονται τα μέτρα που θα πρέπει να εξετάσουν τα κράτη μέλη για να προσεγγίσουν οι οικονομίες τους. Το κείμενο θεωρεί πως το κόστος χρηματοδότησης των χωρών και των επιχειρήσεων αποτελεί μία πρώτη τροχοπέδη, για τον λόγο τούτο καλούν σε μία ολοκλήρωση του σχεδιασμού της ΕΚΤ για τη μείωση της χρηματοδότησης αυτής.

Ιδιαίτερη μνεία κάνουν οι συντάκτες της έκθεσης στην φορολογική επιβάρυνση. Κατά τη γνώμη τους, χάρη στην ενιαία αγορά οι μεγάλες εταιρείες και περιουσίες έχουν βρει πολλά «παράθυρα» για να μειώσουν τη φορολογία τους. Για τον λόγο αυτό, η έκθεση θεωρεί «κεφαλαιώδους σημασίας» να συνεχισθούν οι προσπάθειες για την φορολόγησή τους. «Η αύξηση της φορολογίας στην εργαζόμενη μεσαία τάξη θα ήταν ασύμβατη με την υπόσχεση μίας κοινωνικής οικονομίας και αγοράς στην Ευρώπη». Επίσης, η έκθεση προτείνει τη μεταβολή των περίπλοκων φορολογικών κανόνων στην ΕΕ.