Βαρύ πλήγμα για τον Τραμπ η παραίτηση Μάτις

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη Συρία και τα ρεπορτάζ που φέρουν τον ίδιο να εξετάζει το ενδεχόμενο απόσυρσης περίπου 7.000 στρατιωτών από το Αφγανιστάν, έχουν προκαλέσει έντονη δυσαρέσκεια στην αμερικανική κυβέρνηση, οδηγώντας μάλιστα και σε παραίτηση του υπουργού Άμυνας της χώρας Τζιμ Μάτις, ενώ προκαλούν ανησυχία και στους συμμάχους των ΗΠΑ ανά τον κόσμο.

Ο Μάτις, στην επιστολή παραίτησής του, ξεκαθαρίζει πως αποχωρεί διότι διαφωνεί με τον Τραμπ για τις πολιτικές του για τη Συρία, την Κίνα και τη Ρωσία, ενώ αφήνει να εννοηθεί πως ο πρόεδρος θέτει σε κίνδυνο το αμερικανικό έθνος.

Ο Λευκός Οίκος αρνήθηκε να σχολιάσει «μελλοντικές στρατηγικές εξελίξεις», ωστόσο, όπως αναφέρουν οι FT, στο 24ωρο που πέρασε από το αρχικό tweet του Τραμπ για τη Συρία, ο πρόεδρος έχει δεχθεί έντονα πυρά από τους Ρεπουμπλικάνους.

Ο Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας Μπομπ Κόρκερ δήλωσε πως ήταν «δύσκολο να φανταστεί πως οποιοσδήποτε πρόεδρος θα ξυπνούσε και θα λάμβανε αυτή την απόφαση», ενώ ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκρέιαμ είπε πως ο ισχυρισμός Τραμπ περί ήττας του Ισλαμικού Κράτους ήταν «υπερβολική δήλωση και fake news», προσθέτοντας: «Αυτό είναι ένας λεκές στην τιμή των ΗΠΑ».

Σε επιστολή τους προς τον κ. Τραμπ, οι Ρεπουμπλικάνοι γερουσιαστές, περιλαμβανομένων των Λ. Γκρέιαμ, Τζόνι Ερνστ, Τομ Κότον, Μάρκο Ρούμπιο, ένωσαν τη φωνή τους με τη γερουσιαστή των Δημοκρατικών Τζιάν Σαχίν και τον ανεξάρτητο γερουσιαστή Άνγκους Κινγκ, προειδοποιώντας τον πως «η κυβέρνησή σας δεν πρέπει να επαναλάβει τα ίδια λάθη που έκαναν προηγούμενες κυβερνήσεις» (αναφερόμενοι στην απόφαση που έλαβε το 2003 ο Τζορτζ Μπους για απόσυρση αμερικανικών δυνάμεων από το Ιράκ).

Όπως επισήμανε ο Ουίλιαμ Κόεν, ο οποίος είχε διατελέσει υπουργός Άμυνας επί κυβερνήσεως Κλίντον, ο Τζιμ Μάτις «βγήκε εκτός εαυτού» με την απόφαση Τραμπ για τη Συρία. «Αισθάνθηκε πως πρόκειται για προδοσία των συμμάχων μας… που έχουν στηρίξει αυτή τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους. Ανησυχούσε για την αξιοπιστία μας», σημείωσε ο κ. Κόεν, που μίλησε με τον κ. Μάτις την Τετάρτη.

Οι παγκόσμιες επιπτώσεις και οι ανησυχίες των συμμάχων

Η απόφαση για την απόσυρση Αμερικανών στρατιωτών από τη Συρία –και ενδεχομένως και το Αφγανιστάν- δείχνει πως ο Τραμπ δεν ακούει πολύπειρα στελέχη του στον τομέα της άμυνας, της ασφάλειας και της εξωτερικής πολιτικής, προκαλώντας ανησυχία για την πορεία που θα ακολουθήσει ο Αμερικανός πρόεδρος, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που λένε πως οι μεγάλοι κερδισμένοι από την αποχώρηση Μάτις θα είναι η Ρωσία, το Ιράν, η Συρία και η Βόρεια Κορέα, όπως σημειώνουν τα διεθνή ΜΜΕ.  Σύμφωνα, δε, με το Stratfor, αυξάνεται η πιθανότητα το κενό ασφαλείας που ενδεχομένως θα δημιουργηθεί από την αποχώρηση των ΗΠΑ από Συρία και Αφγανιστάν να επιτρέψει σε πολυεθνικές τζιχαντιστικές ομάδες, όπως το Ισλαμικό Κράτος, να ανασυγκροτηθούν.

Όπως σημειώνουν οι FT, ο πρώην εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Τζον Κέρμπι προειδοποίησε πως η απόφαση Τραμπ καθιστά «οπωσδήποτε λιγότερο ασφαλείς» αυτούς που ζουν σε αμερικανικό έδαφος, επιτρέποντας στο Ισλαμικό Κράτος να ανακαταλάβει τη Συρία ως βάση. προκειμένου να εξαπολύσει «παγκόσμιες επιχειρήσεις».

Οι αποφάσεις Τραμπ και η παραίτηση του Μάτις εγείρει φόβους στους συμμάχους των ΗΠΑ, ιδιαίτερα στην περιοχή Ασίας/Ειρηνικού -κυρίως σε Ιαπωνία, Νότια Κορέα και Αυστραλία-. όπου υπάρχουν ορισμένα από τα πιο ασταθή σημεία ανάφλεξης του κόσμου, καθώς οι εξελίξεις στην Κορεατική χερσόνησο και η στρατιωτικοποίηση της Νότιας Σινικής Θάλασσας από την Κίνα προκαλούν εντάσεις.

Ο Τζιμ Μάτις υπήρξε ιδιαίτερα επικριτικός για την αυξανόμενη παρουσία της Κίνας στη Νότια Σινική Θάλασσα, ωστόσο εργάστηκε ώστε να διασφαλίσει πως οι εντάσεις δεν θα κλιμακωθούν.

Παράλληλα, η αποχώρηση Μάτις στερεί από την Αυστραλία -η οποία από το 2016 δεν έχει Αμερικανό πρέσβη- έναν βασικό σύμμαχο στην κυβέρνηση Τραμπ, όπως αναφέρει το Reuters. Η Αυστραλία από το 2014 διαθέτει περίπου 800 στρατιώτες στη Μέση Ανατολή, κυρίως στο Ιράκ, στο πλαίσιο των συμμαχικών προσπαθειών για καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους, ενώ περίπου 300 στρατιώτες βρίσκονται στο Αφγανιστάν εδώ και 17 χρόνια.

Το Bloomberg, σε ανάλυσή του, εξετάζει τις επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν σε διάφορα σημεία έντασης ανά τον κόσμο από την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων και την παραίτηση Μάτις.

Σύμφωνα με το πρακτορείο, στην Κορεατική Χερσόνησο, η αποχώρηση του υπουργού Άμυνας -ιδιαίτερα μετά τη σύγκρουσή του με τον πρόεδρο ως προς την αποχώρηση αμερικανικών στρατευμάτων από αλλού- θα μπορούσε να ενθαρρύνει τις προσπάθειες του Κιμ Γιονγκ Ουν να διαπραγματευτεί απευθείας με τον Τραμπ. Χθες, τα βορειοκορεατικά ΜΜΕ σχολίαζαν πως η απομάκρυνση των αμερικανικών πυρηνικών όπλων από την περιοχή ήταν όρος για τον βορειοκορεατικό αφοπλισμό. Εξάλλου, καθώς Νότια Κορέα και ΗΠΑ δεν έχουν καταφέρει να καταλήξουν σε νέα συμφωνία για διαμοιρασμό του κόστους της διατήρησης της αμερικανικής παρουσίας στη Ν. Κορέα, «αν ο Τραμπ δεν πάρει αυτό που θέλει και καθώς οι νομικοί και πολιτικοί κίνδυνοι που αντιμετωπίζει θα επιδεινώνονται τις επόμενες εβδομάδες, δεν είναι αδιανόητο ο Αμερικανός πρόεδρος να διατάξει απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από την Κορέα», σύμφωνα με τον λέκτορα διεθνών σχέσεων του Πανεπιστημίου Troy στη Σεούλ, Ντάνιελ Πίνκστον.

Στο Αφγανιστάν, η παραίτηση Μάτις και η μερική αποχώρηση των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων θα υπονομεύσουν σοβαρά τις όποιες προσπάθειες τερματισμού του 17ετούς πολέμου. Η απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων θα πλήξει το ηθικό του Αφγανιστάν και των δυνάμεων ασφαλείας τους, όπως εκτιμά ο Μάικλ Κούγκελμαν του Woodrow Wilson Center, λέγοντας πως «για τους Ταλιμπάν, πρόκειται για το καλύτερο σενάριο», καθώς «οι Ταλιμπάν καταφέρνουν να κάνουν τον αμερικανικό στρατό να αποχωρήσει χωρίς να δώσουν τίποτα».

Στη Μέση Ανατολή, η παραίτηση του Μάτις θα προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερες αναταράξεις, σε μια περιοχή που έχει ήδη αναστατωθεί από την απόφαση Τραμπ να αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από τη Συρία και την πρότασή του για πώληση πυραυλικού αμυντικού συστήματος Patriot στην Τουρκία. Ενώ ο Τραμπ κήρυξε «ιστορικές νίκες» έναντι του Ισλαμικού Κράτους, η κίνηση για έξοδο από τη Συρία επικρίνεται και από τα δύο κόμματα στις ΗΠΑ, που προειδοποιούν πως αφήνει το μέλλον της χώρας στα χέρια της Ρωσίας και του Ιράν, που είναι σύμμαχοι του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ. Ήδη ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν χαρακτήρισε «σωστή» την απόφαση για απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία, με το Κρεμλίνο να ζητά σήμερα περισσότερες πληροφορίες, ενώ σχολίασε πως «η χαοτική και απρόβλεπτη λήψη αποφάσεων προκαλεί δυσφορία στις διεθνείς σχέσεις». Νωρίτερα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε απειλήσει να ξεκινήσει στρατιωτική επιχείρηση με στόχο τους Κούρδους συμμάχους των ΗΠΑ, το YPG, στη βορειοανατολική Συρία. Το YPG θεωρείται η πιο αποτελεσματική ομάδα στην αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους και αν αποσυρθούν οι αμερικανικές δυνάμεις, θα πρέπει να υπερασπιστούν μόνοι τους τα βορειοανατολικά σύνορα της χώρας. Χθες, όπως μετέδωσε το Reuters, οι Κούρδοι προειδοποίησαν πως ενώ θα συνεχίσουν για την ώρα τον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, ωστόσο εάν μετά την απόφαση των ΗΠΑ για απόσυρση δυνάμεων από τη Συρία -που υποστηρίζουν τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις-, η Τουρκία αποφασίσει να επιτεθεί εναντίον τους, τότε και αυτοί θα διακόψουν την αντιτρομοκρατική μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους. Στο μεταξύ, το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε πως η Γαλλία και οι σύμμαχοί της που πολεμούν εναντίον του ΙΚ συνομιλούν με τις ΗΠΑ για το χρονοδιάγραμμα και τους όρους της αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία, αλλά η Ουάσινγκτον πρέπει να λάβει υπόψη τη σταθερότητα της περιοχής, προκειμένου να αποφευχθεί μια νέα ανθρωπιστική κρίση. «Εμείς και τα κράτη εταίροι μας στον διεθνή συνασπισμό συνομιλούμε με την Ουάσινγκτον για τον χρόνο και τους όρους της εφαρμογής της απόφασης των ΗΠΑ να αποχωρήσουν», αναφέρεται στην ανακοίνωση του γαλλικού υπουργείου Εξωτερικών, μεταδίδει το ΑΠΕ. «Τις ερχόμενες εβδομάδες, η Γαλλία θα είναι προσεκτική, ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια όλων των εταίρων των ΗΠΑ, περιλαμβανομένων των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων. Η προστασία των πληθυσμών της βορειοανατολικής Συρίας και η σταθερότητα αυτής της περιοχής πρέπει να ληφθεί υπόψη από τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να αποφευχθεί μια νέα ανθρωπιστική τραγωδία και οποιαδήποτε επιστροφή των τρομοκρατών», προστίθεται στην ανακοίνωση. Η Γερμανία, σε μια πρώτη της αντίδραση διαμέσου της υπουργού Άμυνας, αναφέρει πως είναι σημαντικό να υπάρξει σαφήνεια από τις ΗΠΑ ως προς τη διαδοχή του Μάτις και τη μελλοντική στρατηγική, ενώ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος σχολίασε πως η Γερμανία θα θεωρούσε χρήσιμη μια διαβούλευση για την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία. Πάντως, εκπρόσωπος του υπουργείου Άμυνας σημείωσε πως η γερμανική εντολή στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους δεν επηρεάζεται άμεσα από την απόφαση των ΗΠΑ.

Στην Ευρώπη, ο ανασχηματισμός στο Πεντάγωνο θα εντείνει τις ανησυχίες στο ΝΑΤΟ, που εξελίχθηκε από οργάνωση αντίστασης στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, σε υποστηρικτή των αμερικανικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν. Μετά την αρχική αποτυχία του Τραμπ για επαναδέσμευση των ΗΠΑ στο σύμφωνο αμοιβαίας άμυνας του ΝΑΤΟ και την απόσυρση των ΗΠΑ από τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, ο Μάτις ήταν αυτός που προσπάθησε να καθησυχάσει τους συμμάχους: «Είμαστε ακόμα εκεί, θα είμαστε εκεί για εσάς», είχε πει. Τώρα που φεύγει όμως, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι δύσκολα βλέπουν πως θα υπάρξει αντίσταση εντός της κυβέρνησης Τραμπ στις πολιτικές του, που δίνουν προτεραιότητα στις ΗΠΑ. Σε μια πρώτη αντίδραση του ΝΑΤΟ, που μεταδίδει το Reuters, ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού δήλωσε πως το ΝΑΤΟ θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με τον υπουργό Μάτις μέχρι το τέλος της θητείας του, αλλά και με τον διάδοχό του, ενώ τονίζει πως η αμερικανική ηγεσία είναι αυτή που κρατά δυνατή τη Διατλαντική Συμμαχία. Τόνισε, δε, πως ο Μάτις συνέβαλε στη διατήρηση της ισχύος και της ετοιμότητας του ΝΑΤΟ να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας.

Στη Νότια Σινική Θάλασσα, ο Μάτις, όπως σημειώνει το Bloomberg, προσπάθησε να ακολουθήσει τη μέση οδό, καθησυχάζοντας τους γείτονες της Κίνας με πιο συχνές ναυτικές περιπολίες και σκληρή ρητορική επικρίσεων κατά των προσπαθειών του Πεκίνου να επεκτείνει το στρατιωτικό της αποτύπωμα σε αμφιλεγόμενες περιοχές.  Και ενώ χαρακτήριζε «στρατηγικό ανταγωνιστή» την Κίνα, παράλληλα τασσόταν υπέρ της μεγαλύτερης συνεργασίας των δύο μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, τονίζοντας πως «ανταγωνισμός δεν σημαίνει εχθρότητα». Όπως σχολίασε ο Sun Zhe της Κινεζικής Πρωτοβουλίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια, «υπό τον Μάτις, οι στρατοί των ΗΠΑ και της Κίνας είχαν κάποιες αντιθέσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα και στην πώληση όπλων στην Ταϊβάν, όμως η σύγκρουση δεν έχει κλιμακωθεί και οι αμοιβαίες ανταλλαγές συνεχίζονταν».

Στην Ιαπωνία, ο Τραμπ αμφισβήτησε το σύμφωνο ασφαλείας μεταξύ των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, απειλώντας με επιβολή δασμών στις εισαγωγές αυτοκινήτων και αμφισβητώντας τη συνεισφορά της Ιαπωνίας στην Ασφάλεια. Ο Μάτις, από την πλευρά του, επισκέφθηκε επανειλημμένως την Ιαπωνία προκειμένου να καθησυχάσει τον πρωθυπουργό Σίνζο Άμπε για τη συμμαχία των δύο χωρών. «Όταν η κυβέρνηση Τραμπ παρεξέκλινε της πορείας της, δεν είναι υπερβολή να πούμε πως ο Μάτις ήταν αυτός που κατάφερνε να διατηρήσει στη σωστή γραμμή την εξωτερική πολιτική», ανέφερε ο πρώην υφυπουργός Άμυνας της Ιαπωνίας Akihisa Nagashima. «Η προοπτική πέραν του Φεβρουαρίου του επόμενου έτους είναι ασαφής».

Μακρά λίστα αποχωρήσεων

Αξίζει να αναφερθεί πως η αποχώρηση του Τζιμ Μάτις έρχεται να προστεθεί στη μακρά λίστα αποχώρησης στελεχών της κυβέρνησης Τραμπ. Όπως υπενθυμίζουν οι FT, μία εβδομάδα νωρίτερα, ο πρόεδρος αποκάλυψε πως ο Τζον Κέλι θα αποχωρήσει από τη θέση του επιτελάρχη του Λευκού Οίκου. Φέτος, επίσης, αποχώρησε ο υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον. Μάτις και Τίλερσον είχαν χαρακτηριστεί ως οι «ενήλικες» της κυβέρνησης Τραμπ, ενώ δεν ήταν λίγες οι φορές που χρειάστηκε να διαβεβαιώσουν τους συμμάχους των ΗΠΑ πως τα σχόλια και τα tweets του προέδρου για τους συμμάχους δεν σήμαιναν πως οι ΗΠΑ εγκαταλείπουν τους φίλους τους ανά τον κόσμο.

Υστερα από λιγότερο από δυο χρόνια στον προεδρικό θώκο, ο Τραμπ έχει αλλάξει τρεις συμβούλους εθνικής ασφάλειας, δύο υπουργούς Εξωτερικών και σύντομα τρεις επιτελάρχες. Επίσης, πρόσφατα απέλυσε τον Τζεφ Σέσιονς από γενικό εισαγγελέα των ΗΠΑ.