Ο Τραμπ «ανάβει φωτιές» στη Μέση Ανατολή

Σε μια κίνηση που αναμένεται να βάλει νέα φωτιά στη Μέση Ανατολή προχωρά σήμερα ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, αναγνωρίζοντας την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ μέσω του ανοίγματος αμερικανικής πρεσβείας στην ιερή πόλη Ισραηλινών, μουσουλμάνων και χριστιανών.

Ο Αμερικανός πρόεδρος σκοπεύει να ανακοινώσει αργότερα σήμερα Τετάρτη ότι αναγνωρίζει την Ιερουσαλήμ ως την πρωτεύουσα του Ισραήλ, αψηφώντας τις προειδοποιήσεις πολλών ηγετών στη Μέση Ανατολή, οι οποίοι τον προέτρεψαν να μην προχωρήσει σε αυτή την κίνηση και αναιρώντας την πολιτική δεκαετιών της Ουάσινγκτον στο ακανθώδες αυτό ζήτημα.

Σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο να μην κατονομαστεί σε δημοσιογράφους και τον οποίο επικαλούνται το Γαλλικό Πρακτορείο και το πρακτορείο ειδήσεων Reuters, ο Αμερικανός πρόεδρος θα γνωστοποιήσει την απόφασή του με ένα διάγγελμα από τον Λευκό Οίκο στις 13:00 (20:00 ώρα Ελλάδας).

Ο Τραμπ θα δώσει την εντολή για τη μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ, αλλά δεν θα ορίσει το χρονοδιάγραμμα γι' αυτή, αφού αναμένεται να πάρει «χρόνια», κατά την ίδια πηγή. Ο ρεπουμπλικάνος θα ταχθεί στο ίδιο διάγγελμα υπέρ της λύσης των δύο κρατών, εάν συμφωνούν οι ηγέτες του Ισραήλ και των Παλαιστίνιων, σύμφωνα με τον Αμερικανό αξιωματούχο.

Σημειώνεται πως η μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ αποτελούσε προεκλογική δέσμευση του Τραμπ, με Αμερικανό αξιωματούχο να σημειώνει πως «ο πρόεδρος εφαρμόζει μια κεντρική δέσμευση της προεκλογικής του εκστρατείας, μια υπόσχεση που είχε γίνει από πολλούς υποψήφιους στις προεδρικές εκλογές».

Κατά τον ίδιο, η καθυστέρηση της αναγνώρισης της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ τις τελευταίες δύο δεκαετίες «δεν συνέβαλε σε τίποτε» ως προς τις προσπάθειες «να καταλήξουμε σε μια συμφωνία ειρήνης».

Προειδοποιήσεις και απειλές

Η απόφαση του Τραμπ έχει προκαλέσει την έντονη δυσαρέσκεια συμμαχικών χωρών, που φοβούνται πως θα οδηγήσει σε νέο αιματοκύλισμα στη Μέση Ανατολή.

Οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, Παλαιστίνιοι, δήλωσαν πως η αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ ισοδυναμεί με «κήρυξη πολέμου». Ο εκπρόσωπος των Παλαιστινίων στη Βρετανία, Μανουέλ Χασασιάν, δήλωσε στο ραδιόφωνο του BBC πως «αν πει (ο Τραμπ) αυτό που σκοπεύει να πει, ότι η Ιερουσαλήμ είναι πρωτεύουσα του Ισραήλ, αυτό σημαίνει το φιλί του θανάτου στη λύση των δύο κρατών. Κηρύσσει πόλεμο στη Μέση Ανατολή, κηρύσσει πόλεμο κατά του 1,5 δισ. μουσουλμάνων και των εκατοντάδων εκατομμυρίων χριστιανών, που δεν θα δεχθούν οι ιεροί ναοί να βρίσκονται απόλυτα υπό την ηγεμονία του Ισραήλ».

Από την πλευρά του, ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς κάλεσε χθες τους παγκόσμιους ηγέτες να παρέμβουν, λέγοντας πως «μια τέτοια αμερικανική απόφαση θα κατέστρεφε την ειρηνευτική διαδικασία».

Ο επικεφαλής του Οργανισμού για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης προειδοποίησε πως μια τέτοια κίνηση θα ήταν «το φιλί του θανάτου» για τη λύση των δύο κρατών. «Αν γίνει ένα τέτοιο βήμα, θα έχει καταστροφικές συνέπειες», δήλωσε ο Χουσάμ Ζομλότ στο Reuters.

Σημειώνεται πως η παλαιστινιακή ένοπλη οργάνωση Χαμάς έχει ήδη προειδοποιήσει με μια νέα intifada (εξέγερση), αν αναγνωριστεί η Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.

Η τελευταία pαλαιστινιακή εξέγερση έγινε το 2000, όταν ο τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ Αριέλ Σαρόν επισκέφθηκε το τέμενος Αλ Άκσα στην Ιερουσαλήμ. Η βία που ξέσπασε μετά την επίσκεψη αυτή είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους περίπου 3.000 Παλαιστίνιοι και 1.000 Ισραηλινοί.

Η εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι δήλωσε χθες πως «όποια ενέργεια θα υπονόμευε» τις ειρηνευτικές προσπάθειες για τη δημιουργία δύο ξεχωριστών κρατών για τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους «πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθεί».

Η δήλωση αυτή της κ. Μογκερίνι έγινε μετά τη συνάντησή της με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον στις Βρυξέλλες, καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ εξετάζει το ενδεχόμενο αναγνώρισης της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ.

«Πρέπει να βρεθεί τρόπος μέσω των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του status της Ιερουσαλήμ ως μελλοντικής πρωτεύουσας και των δύο κρατών», δήλωσε η κα Μογκερίνι, τονίζοντας την υποστήριξη της ΕΕ στη διενέργεια ουσιαστικών ειρηνευτικών συνομιλιών.

Κατά την ίδια, οι υπουργοί Εξωτερικών των 28 χωρών της ΕΕ θα συζητήσουν το ζήτημα με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου στις Βρυξέλλες την επόμενη Δευτέρα, ενώ στις αρχές του επόμενου έτους θα πραγματοποιηθούν αντίστοιχες συνομιλίες και με τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν εξέφρασε στον Τραμπ την «ανησυχία» του για τη μονομερή αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, τονίζοντας πως η όποια απόφαση για το στάτους της πόλης πρέπει να είναι «εντός του πλαισίου των διαπραγματεύσεων μεταξύ των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων».

Η Γερμανία εξέφρασε ανησυχία για το ξέσπασμα βίαιων συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή, αναθεωρώντας παράλληλα την ταξιδιωτική της οδηγία για το Ισραήλ και τα Παλαιστινιακά εδάφη: «Από τις 6 Δεκεμβρίου 2017, ίσως υπάρξουν διαδηλώσεις στην Ιερουσαλήμ, τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας. Δεν μπορούν να αποκλειστούν βίαιες συγκρούσεις», τονίζεται στην ταξιδιωτική οδηγία. Το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών συμβουλεύει τους Γερμανούς ταξιδιώτες στην Ιερουσαλήμ να παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση μέσω των τοπικών ΜΜΕ και να αποφεύγουν τις περιοχές που θα επηρεαστούν.

Για διαδηλώσεις προειδοποίησε και το γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών στην ιστοσελίδα του, σημειώνοντας πως οι Γάλλοι θα πρέπει να αποφύγουν τα σημεία όπου πραγματοποιούνται διαδηλώσεις ή συγκεντρώνονται μεγάλα πλήθη στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, μέρος του κουαρτέτου των διαπραγματευτών που περιλαμβάνουν τις ΗΠΑ, τον ΟΗΕ και τη Ρωσία, προειδοποίησε για «σοβαρές επιπτώσεις στην κοινή γνώμη σε μεγάλα τμήματα του κόσμου».

Ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Μπόρις Τζόνσον δήλωσε πως ανησυχεί για τα δημοσιεύματα για τις κινήσεις του Τραμπ. «Ας περιμένουμε να δούμε τι ακριβώς θα πει ο πρόεδρος. Όμως, ξέρετε, βλέπουμε τις αναφορές που έχουμε διαβάσει με ανησυχία, διότι θεωρούμε πως η Ιερουσαλήμ προφανώς πρέπει να αποτελεί μέρος του τελικού διακανονισμού μεταξύ των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων», δήλωσε σε δημοσιογράφους στις βρυξέλλες.

Χθες, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προειδοποίησε πως η αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ θα οδηγούσε σε διακοπή των σχέσεων με το Ισραήλ, καθώς μια τέτοια κίνηση θα ξεπερνούσε μια «κόκκινη γραμμή» για τους μουσουλμάνους.

«Κύριε Τραμπ! Η Ιερουσαλήμ είναι μια κόκκινη γραμμή για τους μουσουλμάνους», δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος σε τηλεοπτική του ομιλία. «Θα μπορούσαμε ακόμα και να διακόψουμε τις διπλωματικές μας σχέσεις με το Ισραήλ για το θέμα αυτό».

Ο επικεφαλής του Αραβικού Συνδέσμου Ahmed Aboul Gheit προειδοποίησε πως θα ήταν «ένα επικίνδυνο μέτρο που θα έχει επιπτώσεις», ενώ η σύμμαχος των ΗΠΑ, Σαουδική Αραβία, δήλωσε πως μια τέτοια κίνηση, προτού υπάρξει τελικός διακανονισμός της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης, θα είχε «καταστροφική επίπτωση στην ειρηνευτική διαδικασία».

Μιλώντας σήμερα από τις Βρυξέλλες, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου χαρακτήρισε «σοβαρό λάθος» μια μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ, σημειώνοντας πως «όλος ο κόσμος τάσσεται κατά» μιας τέτοιας κίνησης.

Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν Αγιατολά Αλί Χαμενεΐ δήλωσε πως η πρόθεση των ΗΠΑ να μεταφέρουν την πρεσβεία τους στην Ιερουσαλήμ αποτελεί ένδειξη της ανικανότητας και της αποτυχίας τους. «Το ότι ισχυρίζονται πως θέλουν να ανακοινώσουν την Quds (αραβική ονομασία της Ιερουσαλήμ) ως πρωτεύουσα της κατεχόμενης Παλαιστίνης είναι λόγω της ανικανότητας και της αποτυχίας τους», είπε χαρακτηριστικά.

Για «σοβαρές συνέπειες» προειδοποίησε και η Ιορδανία, η οποία είναι θεματοφύλακας ισλαμικών μνημείων στην Ιερουσαλήμ.

Παρέμβαση έκανε ακόμα και ο Πάπας, ο οποίος, μιλώντας σε Παλαιστίνιους, δήλωσε πως «η αναγνώριση των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων» στον ιερό τόπο είναι πρωταρχικός όρος για τον διάλογο.

Ο μόνος ηγέτης κράτους της Μέσης Ανατολής που δεν εξέδωσε ανακοίνωση μετά τα τηλεφωνήματα που έκανε ο Τραμπ ήταν ο δεξιός πρωθυπουργός του Ισραήλ Βενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος τάσσεται υπέρ της μεταφοράς της πρεσβείας εδώ και χρόνια. Ισραηλινός υπουργός χαιρέτισε την επικείμενη ανακοίνωση του Τραμπ, όμως παράλληλα τόνισε πως οι αρχές της χώρας προετοιμάζονται για να αντιμετωπίσουν ένα ενδεχόμενο ξέσπασμα βίας.

Γιατί έχει τόση σημασία

Το status της Ιερουσαλήμ πάντα αποτελούσε εμπόδιο στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον διαμοιρασμό της κυριαρχίας και την επίβλεψη των ιερών τόπων. Άλλο μεγάλο ζήτημα είναι ο παράνομος ισραηλινός εποικισμός της Δυτικής Όχθης.

Η διεθνής κοινότητα ποτέ δεν αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, ούτε τη μονομερή προσάρτηση εδαφών γύρω από τον ανατολικό τομέα της πόλης, την οποία το Ισραήλ κατέλαβε κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967.

Ωστόσο, Ισραηλινοί αξιωματούχοι πίεζαν τον Τραμπ να λάβει απόφαση, τηρώντας τις προεκλογικές του δεσμεύσεις.

Αν η Ουάσινγκτον αναγνωρίσει επισήμως την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ -μέσω της μεταφοράς της πρεσβείας της από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ-, θα είναι η πρώτη χώρα που θα το πράξει από τη σύσταση του κράτους το 1948.

Σημειώνεται πως καμία χώρα -περιλαμβανομένων των ΗΠΑ- δεν έχει αναγνωρίσει την κυριαρχία του Ισραήλ επί της Ιερουσαλήμ, ενώ όλες οι χώρες έχουν τις πρεσβείες τους στο Τελ Αβίβ.

Το Ισραήλ πάντα θεωρούσε την Ιερουσαλήμ πρωτεύουσά του, ενώ οι Παλαιστίνιοι θέλουν ως πρωτεύουσα ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους την ανατολική Ιερουσαλήμ.

Το status της Ιερουσαλήμ βρίσκεται στον «πυρήνα» των συγκρούσεων του Ισραήλ με τους Παλαιστίνιους, οι οποίοι στηρίζονται από τον υπόλοιπο αραβικό και ευρύτερο ισλαμικό κόσμο.

Στην πόλη βρίσκονται βασικά θρησκευτικά μνημεία, ιερά για τον Ιουδαϊσμό, το Ισλάμ και τον Χριστιανισμό και βρίσκονται κυρίως στην Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Το Ισραήλ κατέλαβε τον τομέα αυτόν στον πόλεμο του 1967 και θεωρεί πως ολόκληρη η πόλη είναι η αδιαίρετη πρωτεύουσά του.

Οι Παλαιστίνιοι διεκδικούν την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως την πρωτεύουσα ενός μελλοντικού κράτους τους, ενώ σύμφωνα με την ισραηλινοπαλαιστινιακή ειρηνευτική συνθήκη του 1993, το τελικό status της πόλης θα αποτελούσε θέμα συζήτησης στα μετέπειτα στάδια των ειρηνευτικών συνομιλιών.  

Από το 1967, το Ισραήλ έχει χτίσει δεκάδες οικισμούς, που στεγάζουν περίπου 200.000 Εβραίους, στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Οι οικισμοί αυτοί θεωρούνται παράνομοι, υπό τη διεθνή νομοθεσία, κάτι που όμως αμφισβητεί το Ισραήλ.

Θέμα συμβολισμού

Αν οι ΗΠΑ αναγνωρίσουν την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, θα διαφοροποιηθούν από την υπόλοιπη διεθνή κοινότητα, ενισχύοντας ταυτόχρονα τη θέση του Ισραήλ πως οι οικισμοί στα ανατολικά της πόλης είναι νόμιμες Ισραηλινές κοινότητες.

Η μεταφορά της αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ δεν είναι καινούρια ιδέα. Μάλιστα το Κογκρέσο έχει ήδη περάσει εδώ και δεκαετίες νόμο που αναγνωρίζει την Ιερουσαλήμ ως ισραηλινή πρωτεύουσα. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είναι υποχρεωμένο να ανοίξει πρεσβεία στην πόλη, διαφορετικά θα χάσει τον μισό προϋπολογισμό για την απόκτηση, συντήρηση και ασφάλεια όλων των πρεσβειών της παγκοσμίως. Όμως, όπως σημειώνει το Stratfor, κάθε Αμερικανός πρόεδρος από τη δεκαετία του 1990 «μπλόκαρε» τη νομοθεσία αυτή με εκτελεστικό διάταγμα.

Αν και η μεταφορά της πρεσβείας των ΗΠΑ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ δεν θα είναι εύκολη υπόθεση -κυρίως λόγω των αντιδράσεων-, ωστόσο το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι οι συμβολισμοί.

Σε αντίθεση με τα προξενεία, οι αμερικανικές πρεσβείες φιλοξενούν διορισμένους πρέσβεις του ισχυρότερου εκτελεστικού οργάνου του κόσμου, του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Και παραδοσιακά, στεγάζονται στην πολιτική πρωτεύουσα της χώρας που τις φιλοξενεί.

Αυτό είναι και το πρόβλημα: μια πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ θα ισοδυναμούσε σε απτή αντιπροσώπευση της συμβολικής αναγνώρισης από το Κογκρέσο πως η πόλη ανήκει στο Ισραήλ, στάση που έχει ήδη προκαλέσει διαμάχες στο πλαίσιο των εδαφικών διεκδικήσεων των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων.

Θα έφερνε επίσης σε δύσκολη θέση και αρκετές άλλες χώρες στην περιοχή, όπως η Ιορδανία και η Αίγυπτος, οι οποίες προσπαθούν να διατηρήσουν ισορροπίες μεταξύ του Ισραήλ, των Παλαιστινίων και των ΗΠΑ.

Σε μια προσπάθεια να «προλάβει» τα χειρότερα, ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντουλά ΙΙ είχε συναντηθεί στις αρχές του έτους με τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, για να του ξεκαθαρίσει πως το Αμάν κατήρτιζε σχέδιο για την περίπτωση που ο Τραμπ θα προχωρούσε στη μεταφορά της πρεσβείας. Η Ιορδανία έχει μεγάλο πληθυσμό Παλαιστινίων εντός των συνόρων της, και έτσι έχει απορρίψει την εδραίωση πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ιερουσαλήμ προκειμένου να μην έχει να αντιμετωπίσει βίαια επεισόδια από του πολίτες της. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι αντιρρήσεις της δεν μπορούν να είναι τόσο έντονες, διότι λαμβάνει οικονομική και στρατιωτική βοήθεια εκατομμυρίων δολαρίων από τις ΗΠΑ.

Σε δύσκολη θέση θα έρθει όμως και η Αίγυπτος, η οποία από τη μια πλευρά θέλει να αναθερμάνει τις σχέσεις της με την Ουάσινγκτον, από την άλλη όμως πιέζεται από τους πολίτες της να υπεραμυνθεί των Παλαιστινίων, στην περίπτωση που απειληθούν τα συμφέροντά τους στην Ιερουσαλήμ.