Ο Τραμπ βάζει τις αγορές σε αχαρτογράφητα νερά

«Σε αχαρτογράφητα νερά»: αυτή η φράση συμπύκνωνε τις πρώτες (και πιο ψύχραιμες) αντιδράσεις μετά την εκλογή του Donald Trump στην προεδρία των ΗΠΑ.

Ο πρότερος βίος και ο προεκλογικός λόγος του εκκεντρικού εκατομμυριούχου δεν δίνουν κάποιο σταθερό σημείο αναφοράς για οποιαδήποτε εκτίμηση της μελλοντικής του πορείας και της πολιτικής που θα ακολουθήσει η υπερδύναμη του πλανήτη. Απ' την άλλη πλευρά, υπάρχουν αρκετές δικλίδες ασφαλείας (ιδίως στο αμερικανικό πολιτικό σύστημα) ώστε αρκετοί να επιμένουν ότι ο νέος Αμερικανός πρόεδρος σε καμία περίπτωση δεν θα είναι δυνατό να κινηθεί σαν ταύρος σε υαλοπωλείο.

Το μόνο βέβαιο, λοιπόν, είναι ότι μέχρι να ξεκαθαρίσει κάπως το τοπίο με τα πρώτα απτά δείγματα γραφής του Trump, ο κόσμος δεν θα θεωρεί τίποτα δεδομένο και όλα θα πρέπει να εκτιμώνται και να υπολογίζονται σχεδόν επί μηδενικής βάσης.

Έτσι, σε μια περίοδο πολιτικής και οικονομικής αστάθειας, με τις ισορροπίες να είναι ήδη εύθραυστες, αυτό που βλέπουμε τώρα δεν είναι παρά η αρχή ενός θρίλερ που μπορεί να διαρκέσει αρκετά.

Η αντισυμβατική υποψηφιότητα του Donald Trump όχι μόνο κέρδισε τις αμερικανικές εκλογές -σε πλήρη αντίθεση με τις προβλέψεις και το γενικότερο κλίμα- αλλά μπόρεσε να επικρατήσει στη Βουλή των Αντιπροσώπων, με τη Γερουσία να παραμένει στα χέρια των Ρεπουμπλικανών, ένα σενάριο που λίγο πριν από τις εκλογές δεν ξεπερνούσε ως πιθανότητα το 5%-10%.

Η πρώτη αντίδραση στις παγκόσμιες αγορές μετοχών ήταν κατακόρυφη αύξηση στη μεταβλητότητα, οι ασιατικές αγορές που ήταν ανοικτές σημείωσαν σημαντικές απώλειες, ωστόσο η επινίκιος ομιλία του Trump λείανε ελαφρά τις αρχικές αρνητικές εντυπώσεις. Ειδικά για τα χρηματιστήρια, τα futures στους αμερικανικούς δείκτες πραγματοποίησαν ένα εντυπωσιακό turnaround στο ημερήσιο διάγραμμά τους.

Γενικά δεν είχαμε σε καμία περίπτωση το παγκόσμιο sell-off που ανέμεναν οι αναλυτές, το οποίο προοιωνιζόταν μεγαλύτερο από το πρόσφατο Brexit, ούτε άμεση στροφή στα ασφαλή καταφύγια των επενδύσεων, όπως o χρυσός, το γεν και το ελβετικό φράγκο.

Η αυξημένη εγρήγορση θα συνεχιστεί και η μεταβλητότητα θα είναι πολύ ευαίσθητη σε δηλώσεις στο εγγύς μέλλον και εν ολίγοις η εξέλιξη της θα εξαρτηθεί από την πορεία που θα πάρει η προεδρία Trump. Τα τρία σενάρια που επικρατούν είναι τα ακόλουθα:

1 Το θετικό σενάριο -όπως χαρακτηρίζεται- εκτιμά μια μετριοπαθή συνολικά πολιτική από τον Trump υπό την πίεση του δικού του κόμματος, με αποτέλεσμα θετικά οικονομικά οφέλη από την παροχή των δημοσιονομικών κινήτρων.

2 Το κακό σενάριο, όπου ο Trump θέτει σε εφαρμογή την επιθετική του ρητορική και πραγματοποιεί πολιτικές ενέργειες που αυξάνουν την πολιτική και γεωστρατηγική αβεβαιότητα, που τελικά οδηγεί σε μια ασθενέστερη οικονομία.

3 Ένας συνδυασμός των δύο παραπάνω σεναρίων. Μπορεί το sweep των Ρεπουμπλικάνων σε προεδρία και Κογκρέσο να δίνει αυξημένες δυνατότητες στον Αμερικάνο πρόεδρο σε σχέση με τις αυτές που είχε ο απερχόμενος πρόεδρος Ομπάμα λ.χ., αλλά όπως φαίνεται ο Trump θα έχει ισχυρή αντιπολίτευση στο εσωτερικό του κόμματός του.

Σε πολλές από τις (θεωρητικά αναμενόμενες) αντισυμβατικές ενέργειές του θα απαιτηθεί ενισχυμένη πλειοψηφία (60%) στο Κογκρέσο, την οποία δεν διαθέτει.

Η εκλογή του Trump ολοκληρώνει μια μακρά και ιδιαίτερα πολωμένη εκλογική διαδικασία και τα βασικά σημεία στα οποία εστιάζουν οι αγορές, αλλά και οι πολιτικοί αναλυτές, είναι τα ακόλουθα:

1. Η αστάθεια και η μεταβλητότητα μπορεί να είναι μπροστά μας

Η νευρικότητα στις αγορές ήταν εμφανής λίγο πριν από τις εκλογές, με τον S&P 500 να καταγράφει εννέα πτωτικές συνεδριάσεις πριν από την τελευταία ημέρα των εκλογών, όταν οι δείκτες επαναξιολόγησαν θεωρητικά τη νίκη της Χίλαρι Κλίντον.

Μόλις η υποψηφιότητα Trump άρχισε να δείχνει ότι διαθέτει προβάδισμα στην κούρσα προς την προεδρία, οι ασιατικές αγορές που ήταν ανοικτές, αλλά και το μεξικανικό πέσο υποχώρησαν, με το νόμισμα του Μεξικού να υποχωρεί ως 12%. Αρχικά, το δολάριο έπεφτε, ενώ τα ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, όπως το ιαπωνικό γεν, οι τιμές στα treasuries των ΗΠΑ και ο χρυσός, αυξήθηκαν. Το sell-off και οι risk-off συνθήκες στις χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν βραχείας διάρκειας και επί της ουσίας διήρκησαν μόνο μερικές ώρες.

Η ολιγόωρη μόνο αύξηση στη μεταβλητότητα είναι πολύ πιθανό να οφείλεται στην πιο μετριοπαθή προσέγγιση του Trump αμέσως μετά το εκλογικό αποτέλεσμα. Η αίσθηση ωστόσο είναι ότι η εκτίναξη της μεταβλητότητας μπορεί να είναι μπροστά μας, μόλις αρχίσει να ξεδιπλώνεται η ονοματολογία στο θέμα των συμβούλων και των υπουργών της νέας κυβέρνησης. 

2. Η οικονομία μετά τις προεδρικές εκλογές

Στην πορεία προς τις εκλογές, τα οικονομικά στοιχεία για την οικονομία των ΗΠΑ έδειξαν βελτίωση. Η αγορά εργασίας συνέχισε να είναι ισχυρή και ο πληθωρισμός φαίνεται να είναι σε ανοδική πορεία, αν και απέχει ακόμα από το μακροπρόθεσμο στόχο της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας. Στο τρίτο τρίμηνο του 2016, η αύξηση του ΑΕΠ κινήθηκε στα υψηλότερα επίπεδά της από το 2013, με τη βελτίωση να οφείλεται στο μείγμα των χαμηλών τιμών του πετρελαίου και της ισχυροποίησης του δολαρίου των ΗΠΑ.

Η αβεβαιότητα όμως για την οικονομία είναι επίσης μπροστά μας. Για παράδειγμα, αν, στο θετικό σενάριο, η επιλογή του Trump να κινηθεί σε πιο μετριοπαθείς πολιτικές, συνοδευτεί από τις φορολογικές περικοπές που έχει εξαγγείλει για να αυξηθεί η κατανάλωση και τις αυξημένες δαπάνες για τις υποδομές, τότε μετά το πρώτο τρίμηνο του 2017 αυτή η επεκτατική δημοσιονομική πολιτική μάλλον θα αποδειχθεί θετική για την ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας στο άμεσο μέλλον.

Στο κακό σενάριο, στο οποίο ο εχθρικός προεκλογικός λόγος του Trump γίνει πράξη, η αντιεμπορική ρητορική του Trump πιθανότατα θα οδηγήσει σε μέτρα προστατευτισμού. Αυτό σαφέστατα θα έχει αρνητική επίδραση τόσο στην αμερικανική όσο και στην παγκόσμια ανάπτυξη. Οι προστατευτικές πολιτικές και οι ενέργειές του προς αυτήν την κατεύθυνση, θα μπορούσαν κάλλιστα να οδηγήσουν σε παγκόσμια νομισματική αστάθεια, ειδικά σε εκείνες τις χώρες που εξαρτώνται από τις εξαγωγές τους προς την αγορά των ΗΠΑ σε μεγάλο βαθμό.

Αυτό θα έχει πιθανότατα επίδραση στις ροές κεφαλαίων προς τις αναδυόμενες αγορές, που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στο εμπόριο των ΗΠΑ. Η αβεβαιότητα θα αυξηθεί, ωστόσο, μόνο εάν οι ΗΠΑ αποφάσιζαν να αποχωρήσουν από τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (NAFTA), όπως ο Trump έχει ανακοινώσει, επιλογή όμως που απαιτεί αυξημένη πολιτική συναίνεση στο Κογκρέσο. Αυτό θα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην εξωτερική και την παγκόσμια εμπορική πολιτική των ΗΠΑ.

Παράλληλα, η δημοσιονομική πολιτική θα είναι πιο επεκτατική υπό την προεδρία του Trump απ' ό,τι στην περίπτωση της Clinton. Θεωρητικά, τα επεκτατικά σχέδια του Trump θα προσθέσουν 5,3 τρισ. δολάρια στο αμερικανικό χρέος κατά την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με την υπεύθυνη επιτροπή εκτέλεσης του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού, και ο δείκτης χρέους ως προς το ΑΕΠ θα αυξηθεί στο 105% από 77%, θέτοντας τη μακροπρόθεσμη διαχειρισιμότητα του χρέους υπό αμφισβήτηση.

3. Η επίδραση στις πολιτικές της Fed

Αν και η πρόεδρος της Fed, Η. Yellen, δεν πρόκειται να αποχωρήσει πριν από το 2018, ο Trump είχε ασκήσει έντονη κριτική για την πολιτική των χαμηλών επιτοκίων και είχε αναφερθεί σε πιθανή αντικατάστασή της. Η αγορά ωστόσο υποθέτει ότι η Federal Reserve θα διατηρήσει την ανεξαρτησία της και η πρόεδρος Yellen θα παραμείνει στη θέση της. Επιπλέον, οι δύο κενές θέσεις που θα πρέπει να συμπληρωθούν στο διοικητικό συμβούλιό της το 2017 δεν είναι σε θέση να αλλάξουν την πορεία στη νομισματική πολιτική.

Αυτό υποδηλώνει ότι πιθανότατα θα συνεχιστεί ο αργός ρυθμός της σύσφιγξης της νομισματικής πολιτικής και της σταδιακής αύξησης των επιτοκίων. Ωστόσο, αν η αύξηση στη μεταβλητότητα επιστρέψει και οι πολιτικές επιλογές του Trump είναι ακραίες, τότε η Fed θα υποχρεωθεί να διατηρήσει την πολιτική των χαμηλών επιτοκίων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

4. Το Ρεπουμπλικανικό κόμμα «καθαρίζει» και το Κογκρέσο

O Trump θεωρητικά έχει το Κογκρέσο υπέρ του, αφού η Βουλή των Αντιπροσώπων και η Γερουσία παραμένουν στα χέρια των Ρεπουμπλικάνων. Στο θετικό σενάριο, οι Ρεπουμπλικανοί δεν θα υποστηρίξουν τις αντισυμβατικές πολιτικές του Trump, καθώς υπάρχουν μεγάλες αποστάσεις στο εσωτερικό του κόμματος και σε πολλές επιλογές θα απαιτηθούν δύσκολες διαπραγματεύσεις και ευρύτερες συμμαχίες, που δεν είναι εφικτό εκ πρώτης όψεως να επιτευχθούν. Ειδικά στη βασική προεκλογική δέσμευση του Trump για σημαντική αύξηση στις δημοσιονομικές δαπάνες και υψηλότερο χρέος, πολλοί Ρεπουμπλικάνοι είναι εναντίον.

Επιπλέον, αν ο Trump περιβάλλει τον εαυτό του με έμπειρους συμβούλους με πιο συμβατικές απόψεις διακυβέρνησης, αυτό θα μπορούσε να αλλοιώσει την επιθετική προεκλογική ρητορική του. Αντίθετα, στο αρνητικό σενάριο που ο Trump αποφασίσει να μετατρέψει τον προεκλογικό του λόγο σε πολιτικές δράσεις, προσπαθώντας να εκμεταλλευθεί το ρεπουμπλικανικό sweep στο Κογκρέσο, τότε θα πρέπει να στραφεί εναντίον των αντιπάλων του στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα.

5. Οι πιθανές μελλοντικές προκλήσεις

Παρότι η οικονομία είναι σε καλύτερη κατάσταση απ' ό,τι στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση στις ΗΠΑ το 2012, είναι σαφές ότι οι φόβοι για νέα ύφεση το επόμενο έτος παραμένουν στις τάξεις των οικονομολόγων. Στη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, από την υποψηφιότητα Trump διατυπώθηκαν ακραίες απόψεις, ιδιαιτέρως σε θέματα που αφορούν το μεταναστευτικό, το Μεξικό, την αντιμουσουλμανική προσέγγιση, θέσεις που προφανώς διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στο τελικό εκλογικό αποτέλεσμα.

Θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι μεταξύ των Ρεπουμπλικανών θα υπάρξει διαφοροποίηση για το πώς θα πρέπει να λυθεί το ζήτημα με τους παράνομους μετανάστες. Αν επιλογή του Trump είναι να επιλέξει σύγκρουση σε όλα τα μέτωπα με το status quo, τότε οι μελλοντικές προκλήσεις για την παγκόσμια κατάσταση μπορεί να είναι πολύ περισσότερες από αυτές που υπάρχουν στο ορίζοντα.