Η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank EFG εξέδωσε σήμερα το δεύτερο τεύχος της τριμηνιαίας της έκδοσης ”New Europe”, που περιέχει μία συστηματική ανάλυση των μακροοικονομικών μεγεθών, των τραπεζικών συστημάτων και των χρηματαγορών των χωρών της ανατολικής Ευρώπης και της ανατολικής Μεσογείου.

Την έκδοση επιμελείται ο οικονομικός σύμβουλος του ομίλου, Καθηγητής κ. Γκίκας Χαρδούβελης, ενώ συγγραφείς είναι ο οικονομολόγος, κ. Γιάννης Γκιώνης και η οικονομική αναλύτρια, κ. Έλενα Σιμιντζή.

Σύμφωνα με τους οικονομολόγους της Eurobank, η ισχυρή οικονομική ανάπτυξη στις χώρες της Νέας Ευρώπης συνεχίστηκε το πρώτο τρίμηνο του 2007: 7,4% στην Πολωνία, 8% στην Ουκρανία, 6,8% στη Σερβία, 6,2% στη Βουλγαρία, 6% στη Ρουμανία. Κύρια πηγή ανάπτυξης αποτέλεσε η ιδιωτική κατανάλωση σε Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία, Ουκρανία, οι ακαθάριστες επενδύσεις στην Πολωνία και οι καθαρές εξαγωγές στην Τουρκία.

Η ισχυρή ανάπτυξη συνοδεύτηκε από αύξηση της απασχόλησης και μείωση της ανεργίας, ενώ παρουσιάστηκε και έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, ειδικότερα στον κατασκευαστικό και στον χρηματοοικονομικό κλάδο, όπως αποδεικνύεται από την αύξηση των μισθών σε αυτούς τους τομείς.

Παράλληλα, ο πληθωρισμός μειώθηκε σημαντικά λόγω της ανατίμησης των εθνικών νομισμάτων των χωρών που αναλύονται, με εξαίρεση την Ουκρανία, όπου ο πληθωρισμός παρέμεινε σε διψήφια επίπεδα εξαιτίας της ανόδου των τιμών του φυσικού αερίου.

Στο πρώτο μισό του έτους η πολιτική αστάθεια και οι πολιτικές εντάσεις αυξήθηκαν κατακόρυφα. Τα γεγονότα στην Ουκρανία, την Τουρκία και τη Σερβία κατέδειξαν πόσο εκρηκτική μπορεί να γίνει η πολιτική ένταση. Ωστόσο, οι οικονομίες της Νέας Ευρώπης αποδεικνύονται ανθεκτικές στην πολιτική αστάθεια.

Τα διευρυνόμενα ελλείμματα των ισοζυγίων τρεχουσών συναλλαγών των χωρών της Νέας Ευρώπης χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής καθώς αναμένεται να επιδεινωθούν περαιτέρω λόγω της χαλαρής δημοσιονομικής πολιτικής και των έντονων ρυθμών πιστωτικής επέκτασης.

Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών ως ποσοστό του ΑΕΠ διαμορφώθηκε το πρώτο τρίμηνο του 2007 στο 16,9% στη Βουλγαρία, στο 11,9% στη Ρουμανία, σε 12,9% στη Σερβία, στο 8,2% στην Τουρκία, σε 2,5% στην Πολωνία και στο 1,8% στην Ουκρανία.

Μέχρι τώρα στις χώρες της Νέας Ευρώπης εισρέουν σημαντικές άμεσες ξένες επενδύσεις, με τις οποίες χρηματοδοτούνται σε μεγάλο βαθμό τα διευρυνόμενα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών. Η εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων είχε ως αποτέλεσμα την ανατιμητική πορεία των τοπικών νομισμάτων των χωρών αυτών τόσο σε ονομαστικούς όσο και σε πραγματικούς όρους.

Η ισχυρή πιστωτική επέκταση συνεχίστηκε και το πρώτο τρίμηνο του 2007, με διαφοροποιήσεις ανά χώρα. Η Ουκρανία με 71% και η Ρουμανία με 52% κατέγραψαν τα υψηλότερα ποσοστά αύξησης.

Στη Βουλγαρία και τη Σερβία η επιβολή περιοριστικών μέτρων από τις νομισματικές αρχές αντισταθμίστηκε από την αύξηση του εξωτερικού δανεισμού, ώστε η συνολική πιστωτική επέκταση να παραμείνει ισχυρή.

Ο δανεισμός σε ξένο νόμισμα εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό τμήμα του συνολικού δανεισμού στις χώρες της Νέας Ευρώπης. Ανέρχεται στο 50% στη Βουλγαρία, Ρουμανία και Ουκρανία και στο 25% στην Πολωνία και την Τουρκία.

Αναλυτικότερα:

Βουλγαρία

Ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης υπήρξε υψηλός και το πρώτο τρίμηνο του 2007, 6,2%, έναντι 5,5% για το πρώτο τρίμηνο του 2006. Η ανάπτυξη συνοδεύτηκε από πληθωρισμό. Ο πληθωρισμός ανήλθε στο 4,3% τον Μάιο, ενώ ο μέσος πληθωρισμός για το 2007 αναμένεται να φτάσει το 4,9%.

Η ανεργία τον Απρίλιο μειώθηκε στο 8,4% έναντι 10,1% στο τέλος του 2005. Έγινε επίσης φανερή η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού, καθώς η μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης σημειώνεται στον τομέα των κατασκευών και στον χρηματοοικονομικό, ενώ επιταχύνθηκαν οι ρυθμοί αύξησης των μισθών στον ιδιωτικό τομέα σε σχέση με τον δημόσιο.

Στον αντίποδα, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών επιδεινώθηκε στο 16,9% του ΑΕΠ, με το 90% αυτού του ελλείμματος να χρηματοδοτείται από ξένες άμεσες επενδύσεις που κατευθύνονται στον χρηματοοικονομικό τομέα και σε εκείνον της εκμετάλλευσης ακινήτων.

Ο ανταγωνισμός στον τραπεζικό τομέα αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο με την είσοδο πιστωτικών ιδρυμάτων που έχουν την έδρα τους σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η σημαντικότερη εξέλιξη για τον τραπεζικό χώρο στη Βουλγαρία είναι η αναθέρμανση της πιστωτικής επέκτασης μέσω του τραπεζικού συστήματος.

Ο ρυθμός αύξησης των δανείων ανήλθε στο 37,8% τον Μάρτιο του 2007, από 24% στο τέλος του 2006. Η κύρια αιτία της αναθέρμανσης αυτής ήταν η άρση από την 1η Ιανουαρίου 2007 των περιοριστικών μέτρων που είχαν επιβληθεί στον εγχώριο δανεισμό. Η ενέργεια αυτή της κεντρικής τράπεζας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι ο δανεισμός στην εγχώρια οικονομία συνέχιζε να αυξάνεται μέσω καναλιών μη ελεγχόμενων από την κεντρική τράπεζα.

Ρουμανία

O ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης επιβραδύνθηκε στο 6% το πρώτο τρίμηνο του 2007 έναντι 6,9% το πρώτο τρίμηνο του 2006. Ο πληθωρισμός μειώθηκε στο 3,81% τον Μάιο έναντι 4,87% τον Δεκέμβριο του 2006 και βρέθηκε οριακά πάνω από τον στόχο της κεντρικής τράπεζας.

Η αβεβαιότητα για τη συνέχιση της ανατίμησης του νομίσματος και οι σημαντικές μισθολογικές αυξήσεις αναμένεται ότι θα αναζωπυρώσουν τις πληθωριστικές πιέσεις. Αυτό δεν εμπόδισε την κεντρική τράπεζα της χώρας να μειώσει τα επιτόκια στο 7%, συνολικά κατά 175 μονάδες βάσης από τις αρχές του έτους, σε μια προσπάθεια ανάσχεσης των κερδοσκοπικών κινήσεων στη συναλλαγματική αγορά.

Η εξέλιξη του ισοζυγίου πληρωμών στην Ρουμανία προκαλεί προβληματισμό. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε κατά 125%, ανερχόμενο σε 11,9% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2007, έναντι 8,9% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2006. Στην εξέλιξη αυτή συνέβαλε η επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου στο 13,1% του ΑΕΠ, έναντι 10,2% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις μειώθηκαν κατά 27,7% το πρώτο τρίμηνο του 2007.

Κατά συνέπεια, η κάλυψη του ελλείμματος από άμεσες ξένες επενδύσεις μειώθηκε από το 124% στο 43%. Εντούτοις, η κεντρική τράπεζα θεωρεί αυτό το ποσοστό ικανοποιητικό.

Όπως και στη Βουλγαρία, η είσοδος στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να προκαλέσει ένταση του ανταγωνισμού και μεγαλύτερη συγκέντρωση στο τραπεζικό σύστημα. Ήδη 51 τράπεζες είχαν ανακοινώσει την πρόθεσή τους να αναπτύξουν δραστηριότητες στη ρουμανική αγορά.

Σημαντική εξέλιξη αποτελεί η ανακοίνωση από τις αρμόδιες αρχές της αναβολής ιδιωτικοποίησης της κρατικής CEC μέσα στο 2007. Ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης ανήλθε στο 56% το α’ τρίμηνο του 2007, με τα δάνεια σε ξένο νόμισμα να παρουσιάζουν σημαντική ανοδική πορεία. Ο δανεισμός σε ξένο νόμισμα αντιπροσωπεύει το 50% του συνολικού δανεισμού.

Τo γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για το τραπεζικό σύστημα σε περίπτωση αντιστροφής της ανατιμητικής πορείας του τοπικού νομίσματος. Τα δάνεια προς τα νοικοκυριά αποτελούν το τμήμα με τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης. Οι νέοι κανονισμοί που υιοθέτησε η κεντρική τράπεζα για τα στεγαστικά και τα καταναλωτικά δάνεια αναμένεται να ευνοήσουν περισσότερο τους υψηλής εισοδηματικής επιφάνειας πελάτες.

Σερβία

Ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης αναμένεται να δώσει νέα ώθηση στο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Παράλληλα, η άνοδος της πραγματικής ζήτησης από τα νοικοκυριά ώθησε τον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ στο 7% το πρώτο τρίμηνο του 2007.

Η πραγματική ανατίμηση του εγχώριου νομίσματος οδήγησε σε επιβράδυνση του πληθωρισμού στο 4,2% τον Μάιο του 2007, έναντι 6,6% στο τέλος του 2006.

Από την άλλη πλευρά, οι μεγάλες αυξήσεις στους μισθούς του δημόσιου τομέα και στις μεταβιβαστικές πληρωμές είχαν ως αποτέλεσμα το ενοποιημένο δημοσιονομικό έλλειμμα να ανέλθει στο 0,5% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2007.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών έφτασε το 12,9% του ΑΕΠ ενώ οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων υπερτριπλασιάστηκαν. Η υιοθέτηση περιοριστικών μέτρων από την κεντρική τράπεζα της Σερβίας επέφερε μεγάλη επιβράδυνση στον δανεισμό μέσω των τραπεζών και στροφή των ιδιωτικών επιχειρήσεων σε χρηματοδότηση από το εξωτερικό.

Τα μέτρα αυτά ώθησαν επίσης τις τράπεζες να στραφούν στον δανεισμό σε νοικοκυριά. Στην προσπάθειά της η κεντρική τράπεζα να περιορίσει την τάση αυτή επέβαλε στις τράπεζες ο λόγος των δανείων προς νοικοκυριά προς το κεφάλαιό τους να μην ξεπερνά το 2:1.

Αυτό το μέτρο επέφερε μικρή μόνο κάμψη του δανεισμού προς νοικοκυριά. Συνολικά, η πιστωτική επέκταση ανέκαμψε στο 20,8% τον Μάρτιο του 2007, υποβοηθούμενη και από τη σημαντική μείωση των επιτοκίων.

Τέλος, θετική εξέλιξη για τη σταθερότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος αποτελεί η ταχεία αύξηση των αποταμιεύσεων των νοικοκυριών σε δηνάριο όπως και τα θετικά αποτελέσματα των τραπεζών για δεύτερο συνεχές έτος.

Πολωνία

Η επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης στην Πολωνία συνοδεύτηκε από την έναρξη της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής. Ο ρυθμός ανάπτυξης αυξήθηκε στο 7,4% το πρώτο τρίμηνο του 2007, έναντι 6,7% το τέταρτο τρίμηνο του 2006, εξαιτίας των ισχυρών ρυθμών ιδιωτικής κατανάλωσης και επενδύσεων. Η ανεργία τον Μάιο έφτασε στο ιστορικά χαμηλό επίπεδο του 13%.

Τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα την αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της πολωνικής οικονομίας από την Standard and Poor’s στα τέλη Μαρτίου από ΒΒΒ+ σε Α-.

Ωστόσο, η συνεχής άνοδος στις τιμές των τροφίμων και των υπηρεσιών προκάλεσε αύξηση του πληθωρισμού στο 2,3% τον Απρίλιο. Έτσι, η Κεντρική Τράπεζα της Πολωνίας αναγκάστηκε να αυξήσει τα επιτόκια από 4% σε 4,25% τον Απρίλιο. Στο μέλλον είναι πολύ πιθανό να χρειαστούν και νέες αυξήσεις επιτοκίων στην προσπάθεια αναχαίτισης των πληθωριστικών πιέσεων.

Στον αντίποδα, η πιστωτική επέκταση στην Πολωνία επιταχύνεται. Ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης των επιχειρήσεων έφτασε το 20,1% το πρώτο τρίμηνο του 2007, έναντι 5,4% έναν χρόνο νωρίτερα. Αυτός ενισχύεται από την εντατικοποίηση των επενδύσεων από τις επιχειρήσεις καθώς και από την αυξανόμενη ανάγκη για χρηματοδότηση εξαγορών και συγχωνεύσεων.

Οι προσδοκίες για τον δανεισμό των επιχειρήσεων είναι θετικές, όπως φαίνεται και από τον δείκτη της καθαρής χρηματοδότησης των επιχειρήσεων. Η στεγαστική πίστη είναι το τμήμα του δανεισμού προς νοικοκυριά που αυξάνεται με πολύ υψηλούς ρυθμούς. Τον ισχυρό αυτό ρυθμό επέκτασης συντηρούν σε μεγάλο βαθμό οι προσδοκίες για άνοδο στις τιμές των κατοικιών.

Τέλος, η κερδοφορία του τραπεζικού τομέα αυξήθηκε σε ιστορικά υψηλά επίπεδα το πρώτο τρίμηνο του 2007.

Ουκρανία

Η χώρα κλονίστηκε από την πιο σοβαρή πολιτική αντιπαράθεση μετά τα γεγονότα της ”Πορτοκαλί Επανάστασης” και οδεύει σε πρόωρες εκλογές, προγραμματισμένες για τις 30 Σεπτεμβρίου. Εντούτοις, η ουκρανική οικονομία συνεχίζει να αναπτύσσεται παρά τη βαθιά πολιτική κρίση.

Η αύξηση του ΑΕΠ την περίοδο Ιανουαρίου – Μαΐου 2007 έφτασε το 7,9%, σε σχέση με το 4% του αντίστοιχου διαστήματος του 2006. Η επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου προκάλεσε διεύρυνση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο έφτασε το 1,8% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2007.

Ο πληθωρισμός περιορίστηκε στο 10,6% τον Μάιο, έναντι 11,6% στο τέλος του 2006. Δεν αναμένεται αποκλιμάκωσή του και θα υπερβαίνει κατά πολύ τον στόχο του 7,5% που έχει τεθεί από την κεντρική τράπεζα.

Η πολιτική κρίση δεν φαίνεται να έχει επηρεάσει μέχρι στιγμής τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος. Η αυξανόμενη πιστωτική επέκταση συνδέεται στενά με το φαινόμενο της δολαριοποίησης της οικονομίας, δηλαδή της ευρείας χρήσης του δολαρίου στην οικονομία, η οποία επηρεάζει αρνητικά την αποτελεσματικότητα της εφαρμοζόμενης νομισματικής πολιτικής.

Η στεγαστική πίστη είναι το πιο δυναμικό συστατικό της πιστωτικής επέκτασης, με αύξηση 158,7% το 2006. Οι καταθέσεις των νοικοκυριών αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνονται ραγδαία, ενώ η ήπια επιβράδυνση των εταιρικών καταθέσεων θα μπορούσε να αποδοθεί στην αυξανόμενη τάση των επιχειρήσεων για επενδύσεις.

Τουρκία

Η χώρα οδηγείται σε πρόωρες εκλογές στις 22 Ιουλίου, μετά την πολιτική αντιπαράθεση της κυβέρνησης με την αντιπολίτευση και τον στρατό σχετικά με την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Η περιοριστική νομισματική πολιτική από τον Μάιο του 2006 αποδυνάμωσε φανερά τον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ το 2006.

Συγκεκριμένα, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ ανήλθε στο 5,2% το τέταρτο τρίμηνο του 2006, πολύ κάτω από το 9,5% το αντίστοιχο τρίμηνο του 2005. Ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ το 2007 εκτιμάται ότι θα είναι της τάξης του 5,2% εξαιτίας της χαμηλότερων ρυθμών ιδιωτικής κατανάλωσης. Από την άλλη πλευρά, η έντονη εξαγωγική δραστηριότητα συμβάλλει θετικά στην οικονομική ανάπτυξη. Ο πληθωρισμός τον Μάιο μειώθηκε στο 9,2%, έναντι 9,7% τον Δεκέμβριο, ενώ ο μέσος πληθωρισμός αναμένεται στο 7,5% το 2007.

Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μειώθηκε στο 8,2% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2007, ενώ η αδύναμη εσωτερική ζήτηση σε συνδυασμό με την ισχυρή εξαγωγική δραστηριότητα αναμένεται να μειώσουν περαιτέρω το έλλειμμα περίπου στο 7% στο τέλος του έτους.

Η υποτίμηση της λίρας και η απότομη άνοδος των επιτοκίων προκάλεσαν τη ραγδαία επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης το 2006, η οποία συνεχίστηκε και τους πρώτους μήνες του 2007. Τα καταναλωτικά δάνεια - η ”ατμομηχανή” της πιστωτικής επέκτασης στην Τουρκία- αυξήθηκαν μόλις κατά 1% μεταξύ τέλους Δεκεμβρίου 2006 και Φεβρουαρίου 2007. Αναμένουμε όμως αναθέρμανση της αγοράς αυτής μετά την εξομάλυνση των πολιτικών εξελίξεων.

Η εισαγωγή του νέου νόμου για τη στεγαστική πίστη τον Φεβρουάριο του 2007 αναμένεται να δώσει ισχυρή ώθηση σε αυτόν τον τομέα. Προς το παρόν, όμως, τα υψηλά ακόμα επίπεδα των επιτοκίων και η φορολογική απαλλαγή των δανειοληπτών είναι παράγοντες που λειτουργούν περιοριστικά για την αποτελεσματικότητα αυτού του νόμου.