Οι κινήσεις-ματ του Ερντογάν στη διπλωματική σκακιέρα

Τον Ιούλιο, κατά τη διάρκεια της ετήσιας συνάντησης του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έδωσε το «πράσινο φως» για την ένταξη της Σουηδίας στη Συμμαχία.

Φυσικά τα μέλη του ΝΑΤΟ το πανηγύρισαν δεόντως και εκφράστηκαν εγκωμιαστικά για τον Τούρκο πρόεδρο. Πρώτη φορά είδαμε τόσο μεγάλη απόδοση ευσήμων σε τέτοια συνεδρίαση. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν «χειροκρότησε» τον Τούρκο πρόεδρο καθώς μια τέτοια κίνηση, όπως είπε, «χρειάστηκε θάρρος, ηγεσία και διπλωματία». Ο Γ.Γ. του ΝΑΤΟ μίλησε για «ιστορική μέρα». 

Η κρίσιμη λέξη είναι η «διπλωματία» που ανέφερε ο Αμερικανός πρόεδρος. Από το Βίλνιους ξεκινήσαμε μια δημοσιογραφική έρευνα με ορίζοντα τη μυστική συνάντηση Ερντογάν - Πούτιν, η οποία αναμένεται τις επόμενες μέρες. Σε αυτήν ο Τούρκος πρόεδρος εκτιμάται ότι θα επιχειρήσει να επαναφέρει τη συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας, ώστε να ανοίξει η δίοδος για τα ουκρανικά σιτηρά.  

Εάν τα καταφέρει, τότε θα μπορεί να πλασάρει εαυτόν ως τον «απόλυτο κυρίαρχο» στη διπλωματική σκακιέρα, αφού θα είναι στο «κέντρο» παγκόσμιων εξελίξεων, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την προώθηση της δικής του ατζέντας, χωρίς πολλές αντιστάσεις. Αυτονόητο πως αυτό εγκυμονεί κινδύνους για τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, κάτι που παραδέχονται αρκετοί αξιωματούχοι, με αποτέλεσμα να... σιγοψιθυρίζουν για «Πρέσπες του Αιγαίου» και αρνητικές εξελίξεις στο Κυπριακό.  

Στο Βίλνιους, με την απαραίτητη ρήτρα ανωνυμίας μάς μίλησαν αξιωματούχοι από διάφορες χώρες. Το συμπέρασμα που βγήκε από τις συνομιλίες αυτές είναι ότι μία από τις απαιτήσεις του Ερντογάν που ικανοποιήθηκε αμέσως ήταν το λεγόμενο «money route from donor countries» (ροή χρήματος από χώρες-δωρητές). Λέγεται ότι ο Τούρκος πρόεδρος ζήτησε και έλαβε 15 δισ. δολάρια σχεδόν άμεσα, ως αντάλλαγμα για την άρση του βέτο, για να στηριχθεί η τουρκική οικονομία.  

Και εκεί που νόμιζαν όλοι ότι το θέμα τελείωσε, με το που επέστρεψε στην πατρίδα του ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε ότι η ψηφοφορία στο κοινοβούλιο θα γίνει τον Οκτώβριο. Μέχρι τότε αναμένεται να συνεχίζει να ζητά, και όχι μόνο χρήματα, κάτι που θα πρέπει να κρατά Ελλάδα και Κύπρο σε επιφυλακή, λένε πηγές που παρακολουθούν τα γεγονότα.  Και δεν σταμάτησε εκεί. Μόλις αυτή την εβδομάδα διαμήνυσε ότι δεν γνωρίζει πόσο θα κρατήσει η συζήτηση στο κοινοβούλιο της χώρας του ή αν τελικά θα εγκριθεί η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.

«Δεν είναι η πρώτη φορά. Οι χώρες-δωρητές προέρχονται από παντού και λειτουργούν υπό άκρα μυστικότητα. Συμπεριλαμβανομένης και της ίδιας της ΕΕ. Με βάση τις πληροφορίες, τα ποσά που ανακοινώνονται ως βοήθεια για τις προσφυγικές ροές είναι μικρά μπροστά στις υπόγειες διαδρομές χρήματος προς την Τουρκία, ώστε να μην καταρρεύσει», μας δηλώνουν οι ίδιες πηγές.

Οσο για το θέμα του εκσυγχρονισμού των τουρκικών F-16 και της προμήθειας νέων, οι ελληνικοί χειρισμοί (που μέχρι ενός σημείου παρουσιάζονταν και ως μεγάλη επιτυχία της εξωτερικής πολιτικής) και οι αντιδράσεις στις ΗΠΑ φαίνεται να παραμερίζονται. Κάποιες πληροφορίες μάλιστα κάνουν λόγο ακόμα και για αμερικανικές δεσμεύσεις προς τον Ταγίπ Ερντογάν για μελλοντική προμήθεια F-35. Δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται ότι στις ΗΠΑ υπάρχει ένα ολόκληρο «σύστημα της αμυντικής βιομηχανίας» (military industrial complex), η παρουσία του οποίου είναι εμφανής στα παγκόσμια δρώμενα.

Η συνάντηση με Κ. Μητσοτάκη

Στο Βίλνιους, όπως ήταν αναμενόμενο, η ελληνική πλευρά δεν είχε θέση στην κεντρική σκηνή, την οποία είχε «καταλάβει» ο Ταγίπ Ερντογάν, με «όπλο» την υπόθεση της Σουηδίας. Ωστόσο ο Κ. Μητσοτάκης έσπευσε να συναντηθεί με τον Τούρκο πρόεδρο.

Ένας «παλαιός» Έλληνας διπλωμάτης υποστήριξε ότι αν ένα τέτοιο σκηνικό είχε διαμορφωθεί παλαιότερα, επί Ανδρέα Παπανδρέου, για παράδειγμα,  ο τελευταίος θα επέλεγε να αποτραβηχτεί και να μην εμπλακεί σε συζητήσεις για τα ελληνοτουρκικά, σε μια περίοδο που η Τουρκία εμφανίζεται διπλωματικά αναβαθμισμένη.

Ο κ. Μητσοτάκης έκανε το αντίθετο, επιλέγοντας να συναντηθεί με τον Ταγίπ Ερντογάν δίνοντας έμφαση, όπως τουλάχιστον υποστηρίζει η ελληνική πλευρά, στην οικοδόμηση μιας θετικής ατζέντας και προετοιμάζοντας το έδαφος για μια νέα συνάντηση στο προσεχές μέλλον.

Από την άλλη, όπως μετέφεραν Τούρκοι διπλωμάτες, ο Ερντογάν, έχοντας στο πλάι του τον Ι. Καλίν, απλώς άκουγε μέσω μετάφρασης. Και αυτά ενώ το καλοκαίρι πέρασε χωρίς να λείψουν παραβιάσεις στον χώρο του Αιγαίου, αλλά και η ένταση στο μέτωπο της Κύπρου, με τελευταίο παράδειγμα αυτό της Πύλας.

Οι περισσότεροι ξένοι διπλωμάτες εκτιμούν ότι στην παρούσα φάση, που η τουρκική πλευρά εμφανίζεται διπλωματικά ενισχυμένη, η ελληνική πλευρά δεν έχει λόγο να επιδιώξει ριζικές κινήσεις στο μέτωπο των ελληνοτουρκικών.

Οι κινήσεις του Ιμπραήμ Καλίν

Εν τω μεταξύ το βλέμμα της διεθνούς κοινότητας έχει στραφεί στην ενδεχόμενη συνάντηση Πούτιν - Ερντογάν. Όπως μαθαίνουμε, ο Ιμπραήμ Καλίν, δεξί χέρι του Τούρκου προέδρου και πλέον επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, μετέβη πριν από μια εβδομάδα στην Ουγγαρία και έχει ήδη ξεκινήσει μυστικές επαφές με Ρωσία, Κατάρ, ΗΠΑ, ώστε όταν γίνει η συνάντηση των δύο προέδρων, ο κ. Ερντογάν να «πετύχει» την επανέναρξη της μεταφοράς σιτηρών από τη Μαύρη θάλασσα. Κάτι παρόμοιο είχε διαρρεύσει στον γερμανικό Τύπο πριν από μερικές μέρες.   

Σε αλλεπάλληλες ερωτήσεις του Euro2day.gr για το πού βρίσκεται το θέμα, η απάντηση που λάβαμε ήταν ότι εάν ο Τούρκος πρόεδρος έρθει τελικά στη Βουδαπέστη (πήγε το περασμένο σαββατοκύριακο επισήμως για άλλο λόγο), τότε αυτό είναι σήμα ότι οι διαπραγματεύσεις για τα σιτηρά βρίσκονται σε καλό δρόμο.

Τα μάτια των αγορών είναι στραμμένα εκεί.  Αυτό που προκαλεί όμως το ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ο Τούρκος πρόεδρος επιδιώκει η όποια συμφωνία να είναι και υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Η συμφωνία του Ιουνίου του 2022 έγινε σε συνεργασία με τον ΟΗΕ, όχι υπό την αιγίδα. 

Σε πρώτη ανάγνωση, το γεγονός δεν προκαλεί εντύπωση. Κύπριος διπλωμάτης όμως μας υπενθύμισε ότι τα ψηφίσματα του ΟΗΕ για την τουρκική εισβολή και κατοχή του 47% των κυπριακών εδαφών είναι τα μόνα που κατάφεραν να σταθούν σε βάθος χρόνου. Πάνω σε αυτά στηρίζεται η Κύπρος στην ΕΕ, αυτά κρατούν ΗΠΑ, χώρες της Ευρώπης αλλά και του Αραβικού Κόλπου από το να κάνουν πιο επίσημες επαφές με τη λεγόμενη «ΤΔΒΚ». 

«Ένας βαθύς δίαυλος επικοινωνίας Τουρκίας - ΟΗΕ μπορεί να φέρει τα πάνω κάτω»

Ήδη οι μεθοδικές κινήσεις άρχισαν. Πρώτα οι πάγιες δηλώσεις ότι τα εδάφη είναι «τουρκικά», μετά το άνοιγμα μικρών διπλωματικών γραφείων χωρών-μελών της ΕΕ και άλλων στα κατεχόμενα με το πρόσχημα ότι εκεί υπάρχουν τουρίστες υπήκοοί τους. Μετά η διαφήμιση των κατεχομένων στο φιλικό παιχνίδι που έπαιξε η ΑΕΚ στην Τραπεζούντα, πριν από τρεις εβδομάδες.

Το πρόσφατο, εσκεμμένο για πολλούς, συμβάν με τους στρατιώτες του ΟΗΕ πέρασε και δεν άγγιξε. Ήρθαν από ΕΕ οι απαραίτητες ανακοινώσεις καταδικάζοντας το γεγονός, όμως οι προκλήσεις συνεχίζονται. Μάλιστα το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας δεν δίστασε να στραφεί κατά των κυανόκρανων για τη στάση τους. 

Και το κερασάκι στην τούρτα, τα γεγονότα στο μεικτό χωριό της Πύλας. Αυτές οι εξελίξεις θα ήταν αδιανόητες πριν από μερικά χρόνια. Θα αποτελούσαν είδηση σε όλα τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης. Για τέσσερις δεκαετίες η Πύλα ήταν για όλους το πρότυπο ότι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι μπορούν να συνυπάρξουν κανονικά.  

 Τώρα όμως το έργο παίχτηκε αλλιώς. Προφανώς με την ανάμειξη της Άγκυρας, που μέχρι και πριν από μερικούς μήνες τουλάχιστον δεν «τολμούσε» να ανοίξει δύο μέτωπα: Τα κλειστά Βαρώσια (τα άνοιξε) και το χωριό Πύλα.  

« It is Erdogan flexing his muscles» σχολίασε Ευρωπαίος διπλωμάτης. Την ίδια στιγμή, κάποιοι μιλούν για σοβαρές σκιές στις σχέσεις Αθήνας - Λευκωσίας, κάτι που διαψεύστηκε κατηγορηματικά και από τις δύο πλευρές. Όπως γίνεται πάντα.