Στη Βουλή τα νομοσχέδια για Ποινικό Κώδικα - Κώδικα Ποινικής Δικονομίας

Ριζικές αλλαγές, και ειδικά όσον αφορά στις υποθέσεις διαφθοράς και τα οικονομικά εγκλήματα επέρχονται με βάσει τα προβλεπόμενα από τον Νέο Ποινικό Κώδικα που κατατέθηκε στη Βουλή.

Μεταξύ άλλων “σπάνε” τα ισόβια που προβλέπονταν μέχρι τώρα για τραπεζικά στελέχη και ΝΠΙΔ σε υποθέσεις διαφθοράς και αντικαθίστανται με ποινές φυλάκισης και χρηματική ποινή, ενώ εν γένει τα αδικήματα που σχετίζονται με οικονομικά εγκλήματα, όπως για παράδειγμα υπεξαίρεση, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομη δραστηριότητα κ.α. αντιμετωπίζονται πλέον επιεικέστερα.

Ειδικότερα, βάσει του νέου Ποινικού Κώδικα, στις υποθέσεις διαφθοράς το Δημόσιο νοείται πλέον με τη στενή του έννοια, δηλαδή ΟΤΑ και οι Περιφέρειες. Με τον ορισμό αυτό τίθενται εκτός των επιβαρυντικών διατάξεων που προέβλεπαν ισόβια κάθειρξη για τράπεζες και ΝΠΙΔ άσχετα εάν έπαιρναν επιχορηγήσεις.

Όπως εξηγούν καθηγητές του ποινικού δικαίου, χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η υπόθεση που αφορά στα δάνεια των κομμάτων. Εκεί, τα τραπεζικά στελέχη που ελέγχονται για απιστία ή οι εκπρόσωποι των κομμάτων που ελέγχονται για ηθική αυτουργία στο αδίκημα, εφόσον κριθεί ότι πρέπει να ασκηθεί ποινική δίωξη σε βάρος τους, τότε θα είναι στην απλή της μορφή που τιμωρείται με φυλάκιση και χρηματική ποινή. Σε περίπτωση που η ζημιά υπερβαίνει τα 120.000 ευρώ τότε επιβάλλεται κάθειρξη έως 10 έτη και χρηματική ποινή. Επίσης , προβλέφθηκε η αυτεπάγγελτη δίωξη της κακουργηματικής απιστίας και στον ιδιωτικό τομέα προς αποφυγή καταχρήσεων, κυρίως εκ μέρους οργάνων της διοίκησης μεγάλων επιχειρήσεων και οργανισμών.

Με βάση τον νέο Ποινικό Κώδικα, στα “μαλακά’” πέφτουν όσοι κατηγορούνται για κλοπή, τοκογλυφία, απιστία, απάτη, διαρρήξεις και υπεξαίρεση. Τα αδικήματα αυτά μετατρέπονται σε πλημμελήματα, εφόσον δεν ασκείται βία, δεν θίγεται το Δημόσιο, ενώ ο δράστης μπορεί να αθωωθεί πλήρως αν αποκαταστήσει τη ζημιά μέχρι την έκδοση του παραπεμπτικού βουλεύματος ή αν «εξαναγκάστηκε» στην τέλεση της πράξης.

Ως προς τα αδικήματα της κλοπής και φθοράς θα συνεχίσουν να διώκονται κατ΄αρχήν αυτεπαγγέλτως, ώστε να εξυπηρετηθούν πρακτικές ανάγκες (π.χ σύλληψη επ’ αυτοφώρω) , ωστόσο θα υπάρχει η δυνατότητα να παύσει εκ των υστέρων η ποινική δίωξη εάν υποβάλει σχετική δήλωση ο ίδιος ο παθών.

Ειδικά ως προς το αδίκημα της δωροδοκίας, το οποίο συναντάται κατά κόρον σε οικονομικές υποθέσεις και υποθέσεις διαφθοράς, εκείνος που δωροδοκεί θα αντιμετωπίζει ποινές έως τρία έτη ή χρηματική ποινή, ενώ τώρα ισχύει φυλάκιση 1 έως 5 ετών και χρηματική ποινή. Για δωροδοκία πολιτικών προσώπων ωστόσο, ορίστηκε η ποινή της κάθειρξης και οι διατάξεις εναρμονίστηκαν με τις διεθνείς συμβάσεις.

Επιεικέστερα αντιμετωπίζεται και το αδίκημα της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες καθώς ο νέος Ποινικός Κώδικας προβλέπει ποινή 3 ετών και χρηματική ποινή. Σήμερα αντιμετωπίζεται ως κακούργημα και τιμωρείται με φυλάκιση από πέντε έως δέκα χρόνια, ενώ με τις νέες διατάξεις μετατρέπεται σε πλημμέλημα.

Γενικές ρυθμίσεις

Κατά τα λοιπά, καταργείται η μετατροπή των περιοριστικών της ελευθερίας ποινών σε χρηματικές και προβλέπεται η ολική ή μερική μετατροπή της φυλάκισης σε παροχή κοινωφελούς εργασίας. Εξαιρούνται οι περιπτώσεις διατήρησης της μετατροπής ποινών σε χρηματικές, για τις υποθέσεις εγκλημάτων που έχουν ήδη τελεστεί και για όσο χρόνο αναμένεται η εκδίκασή τους.

Παράλληλα, καταργούνται τα πταίσματα ως κατηγορία αξιόποινων πράξεων,ενώ επανακαθορίζονται οι ποινές που επιβάλλονται στην πλειονότητα των ποινικών αδικημάτων. Κατά βάση μειώνεται το πλαίσιο ποινής, αλλάζει ο τρόπος προσδιορισμού χρηματικών ποινών. Ενσωματώνεται ο θεσμός της κοινωφελούς εργασίας στις κύριες ποινές και προβλέπεται χωριστά η δήμευση ως παρεπόμενη ποινή.

Επίσης:

-περιλήφθηκε ειδική διάταξη αυστηρής τιμωρίας του ρατσιστικού εγκλήματος.

- βελτιώθηκαν νομοτεχνικά και συντονίστηκαν οι διατάξεις για την αναστολή εκτέλεσης της ποινής, την κατ’ οίκον έκτιση της ποινής, την παροχή κοινωφελούς εργασίας, την υφ’ όρον απόλυση και την μεταχείριση των ανηλίκων.

-ορίστηκε αυστηρότερο πλαίσιο ποινής για τους διευθύνοντες εγκληματικές οργανώσεις (κάθειρξη έως 15 έτη) και βελτιώθηκαν νομοτεχνικά οι σχετικές διατάξεις.

-εντάχθηκαν στο άρθρο 336 (ως παρ. 5) και οι λοιπές (πλην του εξαναγκασμού με σωματική βία ή απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας) μορφές βιασμού, με αναλογική κλιμάκωση των απειλούμενων ποινών.

-συμπληρώθηκαν οι διατάξεις για την ενίσχυση της προστασίας των ανηλίκων απέναντι στην γενετήσια εκμετάλλευσή τους και προσαρμόστηκαν σε διεθνείς υποχρεώσεις της Ελλάδας.

-υπήρξε πρόνοια ώστε να μην επηρεάζονται οι αστικές απαιτήσεις του παθόντος σε περίπτωση παραγραφής του αδικήματος λόγω μετατροπής του από κακούργημα σε πλημμέλημα.

-προβλέφθηκε η αύξηση της ύλης των Μονομελών Εφετείων προς αποσυμφόρηση του Τριμελούς Εφετείου και του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων, με μεταβίβαση αρμοδιότητας εκδίκασης των υποθέσεων συγχώνευσης ποινών και καθορισμού συνολικής ποινής. Επανακαθορίστηκε η αρμοδιότητα του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου, έτσι ώστε να περιλαμβάνει πλέον όσα πλημμελήματα απειλούνται με ποινή φυλάκισης έως τρία έτη. Προβλέφθηκε για τις προφανώς αβάσιμες μηνύσεις ή αναφορές ή εγκλήσεις η άρση κατάσχεσης να διατάσσεται από τον εισαγγελέα, ώστε να αποκαθίσταται ταχύτερα η νομιμότητα και να μην επιβαρύνεται το δικαστικό συμβούλιο.

-στην ποινική διαπραγμάτευση: α) απαγορεύεται η υπαγωγή εγκλημάτων αυξημένης ηθικοκοινωνικής απαξίας (λ.χ. κακουργημάτων με απειλούμενη ποινή και την ισόβια κάθειρξη, κακουργημάτων κατά της γενετήσιας ελευθερίας και της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής), και β) παρέχεται στον εισαγγελέα η ευχέρεια να θεωρήσει υπόθεση ως ακατάλληλη προς διαπραγμάτευση, βάσει των περιστάσεων τέλεσης και την προσωπικότητα του κατηγορουμένου.

-αποσύρθηκε η πρόβλεψη για ορισμό εισηγητή δικαστή σε δίκες κακουργημάτων, αφού για τρέχοντες υπηρεσιακούς λόγους θα επιβαρύνονταν οι σύνεδροι δικαστές.

-ενισχύθηκε θεσμικά η εφαρμογή της ποινικής διαταγής, με πρόβλεψη: α) ευμενέστερης ποινικής αντιμετώπισης όσων αποδέχονται την ποινική διαταγή, β) διαδικασίας εκδίκασης αντιρρήσεων και ανατροπής της απόφασης της ποινικής διαταγής, σε μεγαλύτερη προθεσμία, και μετά από συζήτηση με την κοινή διαδικασία ύστερα από προηγούμενη κλήτευση του κατηγορουμένου.

-θεσπίστηκε το δικαίωμα του κατηγορουμένου να ζητεί χρόνο προετοιμασίας για την αντίκρουση της κατηγορίας, «αν από την αποδεικτική διαδικασία προκύψουν νέες περιστάσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να συνδεθούν με επιτρεπτή μεταβολή της».

-θεσπίστηκε ως αναγκαία και σύγχρονη αξίωση ο ειδικός τρόπος έναρξης της προθεσμίας αναίρεσης ύστερα από ειδοποίηση με e-mail.

* Δείτε τις Αιτιολογικές Εκθέσεις και τα Σχέδια Νόμου στη στήλη Συνοδευτικό Υλικό.