* Οι πίνακες που αφορούν στους κύριους δείκτες της ελληνικής οικονομίας και στο ΔΝΤ και στην ανάλυση ευαισθησίας για τη δυναμική του ελληνικού χρέους δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Eν όψει καίριων αποφάσεων, που σε μεγάλο βαθμό θα κρίνουν και το μέλλον της ελληνικής οικονομίας -και προφανώς την πορεία των τιμών των μετοχών στο Χρηματιστήριο της Αθήνας-, θα βρεθεί το επόμενο δίμηνο η κυβέρνηση του κ. Γιώργου Παπανδρέου.

Έχοντας ολοκληρώσει μέχρι και τον Ιούλιο ένα σοβαρό μεταρρυθμιστικό έργο (βαρύνοντα νομοσχέδια για το ασφαλιστικό, το εργασιακό, το φορολογικό, τις ρυθμίσεις για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά κ.λπ.) και επίσης έχοντας πάρει μια σειρά δύσκολες αποφάσεις (είσοδος της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, μειώσεις μισθών και συντάξεων κ.λπ.), σήμερα βρίσκεται «στα μισά του δρόμου».

Μόνο που τα άλλα... μισά του δρόμου θα πρέπει να διανυθούν έως το τέλος του έτους, και μάλιστα το μεγαλύτερο μέρος των κρίσιμων αποφάσεων χρειάζεται να ληφθεί στο «καυτό» δίμηνο Οκτωβρίου - Νοεμβρίου.

Και αυτό πρέπει να γίνει γιατί τόσο η περιβόητη τρόικα όσο κυρίως η κοινή λογική και η τρέχουσα δυσμενής συγκυρία μας επιβάλλουν να προχωρήσουμε «εδώ και τώρα» και σε άλλες τομές, με βασικούς γνώμονες:

* Πρώτον, τη δημιουργία συνθηκών για ανάπτυξη της οικονομίας μεσομακροπρόθεσμα.
* Δεύτερον, την προσέλκυση σημαντικών επενδύσεων από το εσωτερικό και κυρίως από το εξωτερικό (μόνο έτσι δεν θα έχουμε μεγάλη πτώση του ΑΕΠ και μέσα στο 2011).
* Και τρίτον, την εισροή «ζεστού χρήματος» στα κρατικά ταμεία, σε μια περίοδο όπου είναι απαραίτητο ακόμη και το τελευταίο ευρώ...

Σχετικά με τις κρίσιμες αυτές αποφάσεις, χρειάζεται να συνεκτιμηθούν δύο ακόμη στοιχεία:

Από τη μια πλευρά, το γεγονός ότι θα πρέπει να προκαλέσουν θετικές εντυπώσεις στις διεθνείς αγορές, οι οποίες παραμένουν κλειστές για τη χώρα μας και φοβούνται ακόμη ότι η Ελλάδα πιθανόν να υποχρεωθεί να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους της (haircut).

Η θεσμοθέτηση τέτοιων διαρθρωτικών τομών, σε συνδυασμό με ενδεχόμενη ενίσχυση των φορολογικών εσόδων μέχρι το τέλος του έτους, θα μπορούσε να επιδράσει επί το θετικότερον στην αντίληψη την οποία έχουν οι ξένοι σχετικά με το αν και σε ποιον βαθμό τελικά θα καταφέρουμε να ξεπεράσουμε τη συγκυρία, χωρίς να υποχρεωθούμε σε πτώχευση.

Και από την άλλη πλευρά, ισχυρά οικονομικά συμφέροντα από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα δώσουν μάχες προκειμένου να καρπωθούν εκείνα για λογαριασμό τους τα «φιλέτα» που θα προκύψουν από αυτές τις διαρθρωτικές τομές και τα οποία θα... σερβίρει η κυβέρνηση μέσα στους αμέσως επόμενους μήνες.

Για παράδειγμα, τραπεζικοί κολοσσοί εξετάζουν το ενδεχόμενο να τοποθετηθούν σε ελληνικές τράπεζες -σε μια αγορά που βρίσκεται υπό διαμόρφωση- βάζοντας «ζεστό χρήμα» και αποκτώντας ερείσματα στο management.

Κρατικά funds (π.χ. Κατάρ) και όλες σχεδόν οι «καλές οικογένειες» της Ελλάδας αναμένουν με έντονο ενδιαφέρον τις νέες ρυθμίσεις στην αγορά της ενέργειας, ενώ ανάλογη είναι η κατάσταση που επικρατεί και στον χώρο των τυχερών παιχνιδιών, όπου ισχυρότατοι εγχώριοι όμιλοι δείχνουν διατεθειμένοι να επενδύσουν σε συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους τους.

Μεγάλες εταιρείες από το εσωτερικό και το εξωτερικό περιμένουν τον νέο νόμο για την ταχύτατη προώθηση των μεγάλων επενδυτικών projects, και μεταξύ αυτών και οι τρεις μεγάλοι εγχώριοι κατασκευαστικοί όμιλοι, προκειμένου να επιτευχθεί η υλοποίηση των αυτοχρηματοδοτούμενων συμβάσεών τους.

Στις τηλεπικοινωνίες, αντίθετα, η κινητικότητα είναι περιορισμένη. Οι σχέσεις της κυβέρνησης με την Deutsche Telekom στον ΟΤΕ παραμένουν τεταμένες, καθώς πότε ανοίγει το θέμα της πώλησης και επιπλέον ποσοστού 10% των μετοχών στους Γερμανούς και πότε το κλείνει.

1. ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Παρά το γεγονός ότι από την άνοιξη η κυβέρνηση (μαζί με την τρόικα και την Τράπεζα της Ελλάδος) πιέζει τις ελληνικές εμπορικές τράπεζες να προχωρήσουν σε deals και πέρασαν μήνες από τότε που ο κ. Μιχάλης Σάλλας πρότεινε την εξαγορά από την Τράπεζα Πειραιώς της ΑΤΕbank και του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, η κυβέρνηση δεν έχει καταλήξει ακόμη στο τι θέλει, αναμένοντας τις προτάσεις του συμβούλου...

Παρ’ όλα αυτά, ο κύβος δεν θα αργήσει πολύ να ριφθεί, και μάλιστα η κίνηση της Εθνικής Τράπεζας να αντλήσει 2,8 δισ. ευρώ από την αγορά, μέσω αύξησης του μετοχικού της κεφαλαίου, έκδοσης μετατρέψιμου ομολογιακού δανείου και πώλησης μειοψηφικού ποσοστού της Finansbank, φαίνεται να επιδρά καταλυτικά στις εξελίξεις γύρω από τον κλάδο.

Το ερώτημα είναι αν θα πραγματοποιηθεί η προεκλογική δέσμευση του ΠΑΣΟΚ για ισχυρό κρατικό πυλώνα στις τράπεζες και, αν ναι (όπως φαίνεται ότι θα γίνει), κατά πόσον θα περιλαμβάνονται σε αυτόν η Εθνική Τράπεζα και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο.

Η απάντηση δεν είναι καθόλου εύκολη, αλλά αυτό που λέγεται ότι επιθυμεί -αν φυσικά αποδειχτεί και εφικτό- η κυβέρνηση είναι:

α) Να μην εμπλακεί στο εγχείρημα η Εθνική Τράπεζα, η οποία έχει καταφέρει να θεωρείται σήμερα ιδιωτική τράπεζα με κρατική διοίκηση.
 
β) Να μείνει εκτός της όλης διαδικασίας και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, προκειμένου να ιδιωτικοποιηθεί και να εισρεύσουν σημαντικά κεφάλαια στα κρατικά ταμεία.

γ) Να μην είναι αναγκαίο ο «κρατικός πυλώνας» να ενισχυθεί από κρατικά κεφάλαια.

δ) Να ακολουθήσουν deals που θα έχουν ως συνέπεια αυξήσεις κεφαλαίου και την εισροή ρευστότητας δισ. ευρώ στα ταμεία των τραπεζών.

ε) Να διατηρηθεί κατά το δυνατόν η «ελληνικότητα» του τραπεζικού συστήματος.

στ) Τα deals να γίνουν μεταξύ πιστωτικών ιδρυμάτων που έχουν κυρίως συμπληρωματικό ρόλο και όχι επικαλυπτόμενο.

Βέβαια, όλα τα παραπάνω είναι πολύ δύσκολο να υλοποιηθούν ταυτόχρονα και επίσης, όσο επίσημη κυβερνητική θέση δεν υπάρχει, όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά, ιδίως αν συνεκτιμηθεί η θέση του ΔΝΤ, η οποία κάνει λόγο για ιδιωτικοποιημένο τραπεζικό σύστημα και για πώληση των κρατικών τραπεζών.

2. ΤΥΧΕΡΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

«Μέχρι το τέλος του έτους, πιστεύω ότι θα έχουμε μια γεύση για το θεσμικό πλαίσιο στον κλάδο των τυχερών παιχνιδιών», δήλωσε ο πρόεδρος του ΟΠΑΠ κ. Χ. Σταματόπουλος, προσθέτοντας πως πολλές φορές, σε τέτοιες περιπτώσεις, «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες». Και οι «λεπτομέρειες» αυτές μπορεί να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τον αυριανό ανταγωνισμό καθώς και το ποιοι θα είναι οι κερδισμένοι της επόμενης μέρας. Γι’ αυτό και ασκούνται σημαντικές πιέσεις στην κυβέρνηση...

Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο που θα αφορά -μεταξύ άλλων- στην απελευθέρωση του ηλεκτρονικού στοιχήματος, στην επαναφορά του Ξυστό και στην είσοδο στην αγορά των λεγόμενων «κουλοχέρηδων» (VLT). Από την όλη διαδικασία το κράτος προσδοκά να εισπράξει 4 δισ. ευρώ και το ζήτημα, πέρα από τον ΟΠΑΠ και τους πράκτορές του, προκαλεί το ενδιαφέρον των μεγαλύτερων «σπιτιών» του εξωτερικού και πολλών «επώνυμων» εγχώριων συνεταίρων τους...

Στον ΟΠΑΠ πιστεύουν ότι με έναν καλό νόμο ο οργανισμός θα μπορέσει να διεκδικήσει σημαντικό μέρος της πίτας που σήμερα διεξάγεται παράνομα (πρόκειται για μια αγορά περίπου ισοδύναμη της νόμιμης), ενώ οι νέοι επενδυτές προσδοκούν πολύ σημαντικά κέρδη από μια αγορά η οποία θα είναι πλέον πλήρως ρυθμισμένη.

3. ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Πρόκειται για τον πιο «καυτό», σήμερα, κλάδο της ελληνικής οικονομίας, που είναι σε θέση να προσελκύσει μεγάλες επενδύσεις από εγχώριους και ξένους ομίλους. Έπειτα από πιέσεις της τρόικας, η ελληνική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί (και έχει προαναγγείλει) ότι θα εξετάσει το θέμα της ενέργειας από μηδενική βάση, με αποτέλεσμα όλα τα ενδεχόμενα να είναι ανοιχτά.

Ζητούμενα για την κυβέρνηση είναι η προσέλκυση μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων, ο απρόσκοπτος και φθηνός εφοδιασμός της χώρας με ενέργεια καθώς και η δυνατότητα της ΔΕΗ να ολοκληρώσει με επιτυχία το επενδυτικό έργο που έχει ξεκινήσει.

Μεταξύ των «καυτών» θεμάτων είναι η διαμόρφωση των τιμολογίων ρεύματος για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, το κατά πόσον το νέο θεσμικό πλαίσιο θα ενισχύσει τον ρόλο των ιδιωτών παραγωγών σε βάρος της ΔΕΗ ή όχι, το αν θα μπορούν οι ιδιώτες να έχουν πρόσβαση στις λιγνιτικές μονάδες της Επιχείρησης κ.λπ.

Ας μην ξεχνάμε ότι στην αγορά της ενέργειας, πέρα από την εισηγμένη ΔΕΗ, εμπλέκονται ήδη ισχυρότατοι επιχειρηματικοί όμιλοι (Ελληνικά Πετρέλαια, Μυτιληναίος, ΓΕΚΤΕΡΝΑ, Motor Oil κ.ά.), υπάρχει ενδιαφέρον για επενδύσεις από το εξωτερικό (π.χ. Κατάρ), ενώ και στο κομμάτι της λιανικής οι Γερμανοί άρχισαν να κερδίζουν αξιοσημείωτα μερίδια αγοράς από τη ΔΕΗ.

4. ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ

Πρόκειται για το λεγόμενο «Fast Track», δηλαδή για έναν νόμο-«σκούπα» που θα επιταχύνει δραστικά τις διαδικασίες για την προώθηση μεγάλων επενδυτικών σχεδίων.

Η αναγκαιότητα του νόμου είναι προφανής, αφού, σε μια περίοδο όπου η οικονομία είναι βυθισμένη στην ύφεση, σημαντικές επενδύσεις «κολλούν» χρόνια στα γρανάζια της γραφειοκρατίας, ή αλλάζουν προορισμό και κατευθύνονται σε άλλες χώρες, εξαιτίας των απίστευτων καθυστερήσεων.

Ενδεικτικό της κωλυσιεργίας είναι το γεγονός ότι τα πρώτα projects που ο νέος νόμος ελπίζεται ότι θα «ξελασπώσει» είναι τα μεγάλα αυτοχρηματοδοτούμενα οδικά έργα (κατασκευάζονται κυρίως από τις Ελλάκτωρ, J&P Άβαξ, ΓΕΚΤΕΡΝΑ), τα οποία έχουν ήδη εγκριθεί από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει ήδη εγκριθεί η χρηματοδότησή τους και έχει ξεκινήσει η κατασκευή τους!).

Και ενώ θα περίμενε κάποιος ότι ένας τέτοιος νόμος «θα περνούσε με τη μία», δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι θα προκαλέσει σημαντικό πολιτικό κόστος στην κυβέρνηση, κάτι το οποίο ήδη φάνηκε και στις διαφωνίες που υπήρξαν στο υπουργικό συμβούλιο στη Θεσσαλονίκη την προηγούμενη εβδομάδα. Θεωρείται δηλαδή πολύ πιθανόν να προκύψουν σημαντικές αντιδράσεις είτε από επιμέρους συμφέροντα είτε από πολιτικές δυνάμεις, με «αιχμή του δόρατος» την προστασία του περιβάλλοντος και άλλα σχετικά θέματα.

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΕΟΣ

Αρκετά δύσκολα εκτιμάται ότι θα είναι τα επόμενα τρίμηνα για την οικονομία και κατά συνέπεια για τη Σοφοκλέους. Στο αμέσως προσεχές διάστημα πολλά θα εξαρτηθούν από το κατά πόσον οι επόμενες κυβερνητικές κινήσεις θα καταφέρουν να δημιουργήσουν κλίμα σχετικής αισιοδοξίας στην αγορά για την πορεία της Ελλάδας σε μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, ειδικά στο μέτωπο της ανάπτυξης.

Αφού πλέον η χρηματοδότηση της χώρας έχει εξασφαλιστεί τουλάχιστον για την επόμενη διετία, οι παράγοντες της αγοράς καλούν τώρα την κυβέρνηση να πείσει τον κόσμο ότι τον «πάτο» της οικονομίας θα τον δούμε κάποια στιγμή μέσα στο 2011 και στη συνέχεια θα μπορέσει να ξεκινήσει μια πορεία υγιούς ανάπτυξης. Κάτι τέτοιο θα ήταν δυνατόν να τονώσει την κατανάλωση, ακόμη και από σήμερα, υποστηρίζουν.

Μέσα σε όλα τα άλλα, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανάλυση ευαισθησίας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την πορεία του ελληνικού χρέους ως προς το ΑΕΠ την περίοδο 2009 - 2020. Σύμφωνα με το βασικό σενάριο που αναλύει το ΔΝΤ, το ελληνικό χρέος ως προς το ΑΕΠ θα κορυφωθεί την περίοδο 2012 - 2013 στο 144% και έπειτα θα ακολουθήσει έντονη πτωτική πορεία καταλήγοντας στο 111% του ΑΕΠ το 2020.

Στο θετικότερο από τα έξι διαφορετικά σενάρια που αναλύονται, το χρέος μειώνεται τελικά στο 74% του ΑΕΠ το 2020, ενώ στο χειρότερο κορυφώνεται στο 191% το 2014. Με βάση το θετικότερο σενάριο, στο οποίο ελπίζουμε, αν η αύξηση του ΑΕΠ είναι μεγαλύτερη κατά 1% κάθε έτος απ’ ό,τι εκτιμάται σήμερα, τότε η αποκλιμάκωση του χρέους ως προς το ΑΕΠ θα είναι ταχεία, καταλήγοντας στο 74% του ΑΕΠ μόλις το 2020!

Στο αντίθετο σενάριο, όμως, όπου η αύξηση του ΑΕΠ τελικά υπολείπεται κατά 1% απ’ ό,τι εκτιμάται από το ΔΝΤ, τα προβλήματα μεγεθύνονται, αφού το χρέος παραμένει σταθερό σε όλη τη διάρκεια της περιόδου κοντά στο 154%, και αυτό εξηγεί την εμμονή των οικονομολόγων στο θέμα της ανάπτυξης, αφού χωρίς αυτή όλα τα πιθανά οφέλη από το μνημόνιο καταργούνται.
 
Στο χειρότερο σενάριο, όπου η χώρα αναγνωρίζει και νέες υποχρεώσεις, απαιτεί και νέο χρέος (το οποίο εκτιμάται σε 85,5 δισ. ευρώ), οπότε το δημόσιο χρέος εκτοξεύεται στο 191% του ΑΕΠ το 2014 και καταλήγει στο 176% ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2020.

* Οι πίνακες που αφορούν στους κύριους δείκτες της ελληνικής οικονομίας και στο ΔΝΤ και στην ανάλυση ευαισθησίας για τη δυναμική του ελληνικού χρέους δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 652ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 17 - 21 Σεπτεμβρίου 2010.