H διαδικασία εκπόνησης των προϋπολογισμών για το 2010 έχει ήδη ξεκινήσει για πολλές εισηγμένες εταιρείες και τα κυριότερα χαρακτηριστικά είναι η αβεβαιότητα και οι χαμηλές προσδοκίες.

Σήμερα τα επίσημα στοιχεία για την πορεία της οικονομίας υποχρεώνουν τα επιτελεία των επιχειρήσεων «να κρατούν μικρό καλάθι». Τι λένε τα μέχρι τώρα δεδομένα;

* Στο λιανικό εμπόριο παρατηρήθηκε μεν αποκλιμάκωση του ποσοστού πτώσης της ζήτησης κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους και αυτό που πιστεύεται είναι πως (βλέπε εβδομαδιαίο οικονομικό δελτίο της Alpha Bank) στο τελευταίο τέταρτο της χρήσης η ζήτηση θα κυμανθεί στα περυσινά επίπεδα, με δεδομένο βέβαια ότι και η περυσινή σχετική επίδοση ήταν απογοητευτική (η κρίση έκανε ιδιαίτερα αισθητή την παρουσία της στην πραγματική οικονομία από τον Σεπτέμβριο του 2008).

Υπάρχουν βέβαια και πιο απαισιόδοξες απόψεις, ωστόσο το κρίσιμο στοιχείο είναι ότι κανείς δεν αισιοδοξεί για κάποια αξιοσημείωτη ανάκαμψη, τουλάχιστον μέχρι και το πρώτο εξάμηνο του 2010. Χαρακτηριστικό του κλίματος που επικρατεί στην αγορά είναι και το απόσπασμα από τα εννεαμηνιαία αποτελέσματα της Sprider: «η επιδείνωση των συνθηκών που επικράτησαν στην αγορά κατά το γ΄ τρίμηνο της τρέχουσας χρήσης εμμένουν έως σήμερα».

* Εξίσου ανησυχητικά, ή και ακόμη χειρότερα, παραμένουν όλα όσα σχετίζονται με την πορεία της οικοδομικής δραστηριότητας. Μετά και την ανακοίνωση των στοιχείων του Αυγούστου (πτώση του όγκου της οικοδομικής δραστηριότητας κατά 40%, τον συγκεκριμένο μήνα και σε ποσοστό 29,8% στο οκτάμηνο), οι εκτιμήσεις θέλουν ο αριθμός των οικοδομικών αδειών για κατοικίες μέσα στο 2009 να περιορίζεται μόλις γύρω στις 50.000, όταν πέρυσι είχαν ανέλθει σε 80.000, το 2007 στις 104.000 και το 2006 (έτος-ρεκόρ) ξεπέρασαν τις 125.000!
 
Ενδεικτικό της όλης κατάστασης είναι το γεγονός ότι στο τέλος του Σεπτεμβρίου το υπόλοιπο των στεγαστικών δανείων είχε ανεβεί μόλις 4,4% και μάλιστα αν συνεκτιμηθούν και τα ενδιάμεσα επιτόκια τότε προκύπτει ότι το ύψος των νέων χορηγήσεων ήταν ιδιαίτερα περιορισμένο. Με δεδομένη την πολύμηνη χρονική υστέρηση που παρατηρείται από την έκδοση της άδειας μέχρι και το ξεκίνημα της ανέγερσης της οικοδομής, προκύπτει ότι στην καλύτερη περίπτωση η οικοδομική δραστηριότητα θα αρχίσει να ανακάμπτει από το τελευταίο τρίμηνο του 2010, και μάλιστα ξεκινώντας από πολύ χαμηλά επίπεδα βάσης.

* Η μεταποιητική βιομηχανία έχει σημειώσει πτώση 11,7% κατά το πρώτο εννεάμηνο, ενώ οι κλάδοι με τις χειρότερες επιδόσεις είναι η κλωστοϋφαντουργία (-29,7%), η ένδυση (-21,6%), τα μη μεταλλικά ορυκτά (-24,7%), τα ξύλα (-27,5%) κ.λπ. Οι απόψεις και οι προοπτικές βέβαια διαφοροποιούνται από κλάδο σε κλάδο.

Η αλήθεια είναι πως σε αρκετές δραστηριότητες παρατηρείται ανάκαμψη της ζήτησης τους τελευταίους μήνες, πλην όμως αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι η πολιτική της μείωσης αποθεμάτων (destocking) που εφάρμοσαν οι πελάτες τους είτε ολοκληρώθηκε είτε προχώρησε σε πολύ μεγάλο βαθμό μέσα στο τρίτο τρίμηνο του 2009.

Γενικότερη εκτίμηση πάντως είναι ότι τα πράγματα θα παραμείνουν δύσκολα και για το 2010 και οι παράγοντες της αγοράς συνδέουν την πορεία τους για την επόμενη χρήση ανάλογα με το ύψος των δημοσίων επενδύσεων, ή με το πόσο γρήγορα θα τρέξουν κάποια μεγάλα αυτοχρηματοδούμενα έργα κ.λπ.

* Ακόμη χειρότερη είναι η κατάσταση στην αγορά της πληροφορικής, όπου η αλλαγή κυβέρνησης θα καθυστερήσει για κάμποσους μήνες την ανάθεση των έργων του ΕΣΠΑ, σε περίοδο όπου οι επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα στην πληροφορική είναι «παγωμένες» και τα ανεκτέλεστα υπόλοιπα των περισσότερων εταιρειών του κλάδου αδύναμα... «Το 2010 θα δούμε τον πάτο της αγοράς» υποστηρίζουν οι παράγοντες του χώρου, προβλέποντας μειωμένες κερδοφορίες για την επόμενη οικονομική χρήση.

Όλα τα παραπάνω αποτυπώνονται και με τις εκτιμήσεις για την πορεία του ΑΕΠ, όπου μετά το -0,5% του πρώτου φετινού τριμήνου φτάσαμε στο -1,2% στο δεύτερο τρίμηνο και εκτιμάται ότι θα πέσουμε ακόμη πιο κάτω στο τρίτο τρίμηνο του 2009, με πιθανότερη εκδοχή το -1,6%... Είναι βέβαια πολύ νωρίς να μιλήσει κάποιος για την πορεία του ΑΕΠ την επόμενη χρήση, αλλά παραμένει ενδεικτικό το γεγονός ότι στο προσχέδιο του προϋπολογισμού η (συνήθως αισιόδοξη) κυβερνητική πρόβλεψη μιλά για ρυθμό μεταβολής -0,3%...

Κάτω από αυτά τα δεδομένα, όλοι οι παράγοντες της αγοράς δείχνουν ιδιαίτερα συγκρατημένοι όταν περιγράφουν τις προοπτικές των εταιρειών τους για την επόμενη οικονομική χρήση.

Τα θετικά στοιχεία επικεντρώνονται στο ότι αναμένεται υποχώρηση του λειτουργικού κόστους (κινήσεις περιορισμού δαπανών που έγιναν φέτος και από του χρόνου θα επηρεάσουν τα αποτελέσματα σε δωδεκάμηνη βάση) και του κόστους χρηματοδότησης (μειωμένη έκθεση εισηγμένων προς τις τράπεζες, όταν δεν αναμένεται μεγάλη διαφοροποίηση στο Euribor).

Ωστόσο, όλα αυτά ενδεχομένως να μην αποδειχτούν αρκετά για να αυξηθεί η κερδοφορία, αν η ζήτηση διατηρηθεί στα τρέχοντα χαμηλά επίπεδα, ή χειρότερα αν μειωθεί ακόμη περισσότερο...
Υπάρχουν όμως εισηγμένες που θα μπορούσαν να αναμένουν αύξηση κερδών μέσα στο 2010, τουλάχιστον κάτω από προϋποθέσεις. Ενδεικτικά λοιπόν παραδείγματα είναι τα παρακάτω:

* Τράπεζες: Σύμφωνα με τους αναλυτές, οι μεγάλες τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να ξεκινήσουν έναν τριετή ανοδικό κύκλο κερδών, ο οποίος δεν θα βασίζεται στο σενάριο των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης της οικονομίας αλλά στη σταδιακή αποκλιμάκωση των προβλέψεων και σε δεύτερη φάση στη μείωση του κόστους και στα αυξημένα έσοδα από το εξωτερικό. Αν λοιπόν δεν προκύψει κάποια ανατροπή σκηνικού στο μέτωπο των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τότε οι μεγάλες τράπεζες αναμένεται να σημειώσουν σημαντική άνοδο στην καθαρή τους κερδοφορία. Θα πρέπει επίσης να συνεκτιμηθούν τυχόν απώλειες κερδών από τα νομοσχέδια που προωθεί η κυβέρνηση για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

* Αμυντικές εταιρείες που διευρύνουν μερίδια: Πρόκειται για πολλές επιχειρήσεις που μέχρι τώρα έχουν αντιμετωπίσει την κρίση επιδεικνύοντας σθεναρή άμυνα, λόγω και του ότι τα προϊόντα τους απευθύνονται στα μικρομεσαία οικονομικά στρώματα (π.χ. Jumbo, Fourlis, κ.ά.). Τα ισχυρά αμυντικά τους χαρακτηριστικά απέναντι στην κρίση και η πολιτική διεύρυνσης της παρουσίας τους στην αγορά είναι σε θέση να τους αποφέρουν αυξημένη κερδοφορία και μέσα στο 2010, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν θα δούμε κάποια νέα αξιοσημείωτη πτώση στη ζήτηση.

* Εταιρείες του μεταλλουργικού κλάδου: Οι εισηγμένες αυτές (π.χ. ΣΙΔΕΝΟΡ, Μπήτρος, ΣΙΔΜΑ, Ελαστρον, Αφοί Κορδέλλου, Γενική Εμπορίου, Αλουμύλ, ΒΙΟΚΑΡΠΕΤ κ.ά.) υποχρεώνονται φέτος είτε σε ζημίες είτε σε πολύ χαμηλά αποτελέσματα εξαιτίας της μειωμένης ζήτησης και της κατακόρυφης πτώσης που σημείωσαν οι τιμές του χάλυβα και του αλουμινίου. Για το 2010 δεν αναμένεται κάποια αξιοσημείωτη τόνωση της ζήτησης, όμως είναι βάσιμες οι ελπίδες ότι η μέση τιμή των μετάλλων θα είναι ανώτερη από τη φετινή.

* Ιχθυοκαλλιέργειες: Ο κλάδος εξέρχεται σταδιακά μέσα από μια βαθιά κρίση υπερπροσφοράς, η οποία οδήγησε σε πολύ χαμηλά επίπεδα τιμών την τσιπούρα και σε μεγάλο δανεισμό τους εισηγμένους ομίλους (Νηρεύς, Δίας, Σελόντα και Ελληνικές Ιχθυοκαλλιέργειες). Όπως δείχνουν τα στοιχεία, η προσφορά της τσιπούρας θα είναι μειωμένη το 2010 σε σχέση με φέτος και το πιθανότερο σενάριο είναι ότι η τιμή του ψαριού μάλλον θα κινηθεί ανοδικά παρά καθοδικά. Σημαντικά οφέλη θα προκύψουν και από τις κινήσεις περιορισμού του κόστους.

* Κατασκευαστικές με μεγάλο υπόλοιπο έργων: Πρόκειται για τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους (ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΓΕΚΤΕΡΝΑ και J&P Άβαξ) και επιπλέον για τη Μετκα. Οι αυτοχρηματοδοτούμενες συμβάσεις τους, σε συνδυασμό με το μεγάλο υπόλοιπο ανεκτέλεστων συμβολαίων που διαθέτουν, οδηγούν σε προβλέψεις για υψηλότερες οικονομικές επιδόσεις μέσα στο 2010, παρά τη δυσμενή συγκυρία που πλήττει την ελληνική οικονομία.

* Διυλιστήρια - εμπορία πετρελαιοειδών: Τα περιθώρια διύλισης βρίσκονται σήμερα σε πολύ χαμηλά επίπεδα και αυτό έχει επηρεάσει πτωτικά τις επιδόσεις των διυλιστηρίων (Motor Oil και Ελληνικά Πετρέλαια). Το πολύ χαμηλό τρέχον επίπεδο, σε συνδυασμό με την προσδοκώμενη διεθνή ανάκαμψη της οικονομίας, είναι πιθανόν να δώσει κάποια ώθηση στα περιθώρια διύλισης για το επόμενο έτος. Σε ό,τι αφορά τις εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών (ΕΛΙΝΟΪΛ, Revoil και CYCLON) τα πράγματα είναι περισσότερο σύνθετα. Πρώτα απ’ όλα, υπάρχει ένα θετικό στοιχείο που είναι η τάση εκλογίκευσης στον ανταγωνισμό προσέλκυσης πρατηρίων. Στη συνέχεια έχουμε τον αστάθμητο παράγοντα των καιρικών συνθηκών (καύσιμα θέρμανσης) που επηρεάζει τη ζήτηση. Σε σχετικά καλύτερη θέση βρίσκεται η Revoil, η οποία δεν δραστηριοποιείται όπως οι άλλες δύο εισηγμένες εταιρείες σε δραστηριότητες που πλήττονται από την ύφεση (π.χ. βιομηχανικά καύσιμα, αεροπορικά καύσιμα κ.λπ.).

* Αναλυτικά στοιχεία για τα οικονομικά στοιχεία για τα έτη 2006 -2009 στην Ελλάδα δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 609ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 20-24 Νοεμβρίου 2009.