** Δείτε τον αναλυτικό πίνακα με τις μετοχές που μπορούν να γίνουν αντικείμενο δανεισμού στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Eκτός από τα μερίσματα που εισπράττει από τις μετοχές του ετησίως, ένας επενδυτής με μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα στο ελληνικό χρηματιστήριο μπορεί να βγαίνει ωφελημένος από ένα ακόμα αξιοσημείωτο έσοδο:  να εισπράττει και επιτόκιο.

Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις το συνολικό μέρισμα και ο τόκος που εισπράττει υπερβαίνουν σε απόδοση ακόμη και το 10%, ποσοστό πολλαπλάσιο από τα επιτόκια των δεσμευμένων καταθέσεων των πιστωτικών ιδρυμάτων.

Η σύμβαση repo επί μετοχών συμφέρει τους μακροπρόθεσμους επενδυτές γιατί εκείνοι δεν επηρεάζονται από τις βραχυπρόθεσμες αυξομειώσεις των τιμών, ενώ το έσοδο χωρίς κίνδυνο που προκύπτει από το προϊόν repο επί μετοχών προστίθεται στη μερισματική απόδοση των τίτλων, με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η συνολική τους απόδοση. Παράλληλα, το μηνιαίο έσοδο του επενδυτή από το προϊόν repo επί μετοχών μπορεί να είναι μόνο θετικό, αλλά δεν είναι γνωστό εκ των προτέρων.

Ωστόσο, υπάρχει η περίπτωση ο επενδυτής να μη λάβει καθόλου έσοδο και αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν δεν υπάρχει ζήτηση για συμβόλαια reverse stock repo επί του συγκεκριμένου μετοχικού τίτλου.

Η διαδικασία

Η διαδικασία για τα παραπάνω είναι σχετικά απλή και χωρίς κόστος. Το πρώτο βήμα είναι ο κάτοχος των μετοχών να ανοίξει έναν λογαριασμό στο Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών (ΧΠΑ) συμπληρώνοντας τα έντυπα που θα του δοθούν από τη χρηματιστηριακή εταιρεία με την οποία συνεργάζεται.

Στη συνέχεια υπογράφει τη σχετική σύμβαση δανεισμού τίτλων (σύμβαση stock repo, όπως ονομάζεται) στο ΧΠΑ για τη συγκεκριμένη μετοχή ή για τις συγκεκριμένες μετοχές που επιθυμεί να δανείσει και κατόπιν με μία εντολή στη χρηματιστηριακή με την οποία συνεργάζεται ο αριθμός των τίτλων που διαθέτει μεταβιβάζονται στην Εταιρεία Εκκαθάρισης Συναλλαγών επί των Παραγώγων (ΕΤΕΣΕΠ). Η συνέχεια είναι απλή αφού μετά εισπράττει σε καθημερινή βάση τόκο, ο οποίος πιστώνεται στο υπόλοιπο του λογαριασμού του.

Εκτός βέβαια από τους ιδιώτες επενδυτές, τα προϊόντα stock repo και reverse stock repo απευθύνονται και στους θεσμικούς επενδυτές (όπως π.χ. αμοιβαία κεφάλαια) που έχουν μεγάλες πάγιες τοποθετήσεις σε συγκεκριμένες μετοχές.

Μέσω του προϊόντος repo επί μετοχών μπορούν να αυξήσουν το εισόδημα από τις μετοχές τους και συνεπώς τη χρηματική ρευστότητά τους, ενώ διατηρούν τη θέση τους σε τίτλους.

Πώς λειτουργούν

Τα προϊόντα repos επί μετοχών είναι προϊόντα μέσω των οποίων οι επενδυτές μπορούν και να δανειστούν από την ΕΤΕΣΕΠ μετοχές. Στην αγορά παραγώγων σήμερα είναι διαπραγματεύσιμα δύο προϊόντα repos επί μετοχών. Πρόκειται για τις συμβάσεις πώλησης με σύμφωνο επαναγοράς (stock repo) και τις συμβάσεις αγοράς με σύμφωνο επαναπώλησης (reverse stock repo).

Όπως είναι ευρέως γνωστό, στις αγορές μετοχών εκτός από τη θέση αγοράς μπορεί ένας επενδυτής να έχει και θέση πώλησης επί μετοχών. Πρόκειται για το λεγόμενο short selling, όπου οι επενδυτές που ποντάρουν στην πτώση μιας μετοχής θα πρέπει να δανειστούν τίτλους από την ΕΤΕΣΕΠ, το οποίο με τη σειρά του δανείζεται μετοχές από τους επενδυτές.

Η εταιρεία εκκαθάρισης, λοιπόν, λειτουργεί ως διαμεσολαβητής μεταξύ των επενδυτών και αφού εισπράττει τον τόκο από τους επενδυτές του short selling στη συνέχεια τον καταβάλλει στους δανειστές των μετοχών. Αντισυμβαλλόμενος του επενδυτή είναι η εταιρεία εκκαθάρισης
Σημαντικό στοιχείο στην όλη υπόθεση είναι το ύψος του επιτοκίου όπου γίνεται η σύμβαση repo.

Το συγκεκριμένο μέγεθος δεν είναι ούτε προκαθορισμένο, ούτε εγγυημένο, ούτε σταθερό για κάθε μετοχή. Αντίθετα, εξαρτάται από τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης, όπως κάθε άλλο επενδυτικό προϊόν: ουσιαστικά, από το αν υπάρχει ζήτηση από την άλλη πλευρά, δηλαδή από επενδυτές που θα θελήσουν να δανειστούν προσωρινά αυτούς τους τίτλους για να τις πουλήσουν ανοιχτά (short selling) και θα κληθούν να πληρώσουν ημερήσιο τόκο για το διάστημα που θα τις έχουν δανειστεί.

Ο τόκος για τους επενδυτές που έχουν δανείσει τις μετοχές αυτές υπολογίζεται στο τέλος κάθε μήνα και δημοσιεύεται από το ΧΠΑ, οι αλλαγές ωστόσο μπορεί να είναι σημαντικές από μέρα σε μέρα.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι, με βάση το μηνιαίο στατιστικό δελτίο Ιουνίου 2009 του ΧΠΑ, η ετησιοποιημένη απόδοση δανεισμού μετοχών είναι: της Τράπεζας Κύπρου 2,33%, του ΟΠΑΠ 1,57%, της Alpha Bank 1,51%, της Εθνικής Τράπεζας 1,47%, της Coca Cola 3E 1,46%%, της Alapis 1,41% και της ΔΕΗ 1,13%.

Ωστόσο για να αντιληφθεί κάποιος το μέγεθος των αλλαγών στις 21 Ιουλίου του 2009, αναφέρουμε πως το ετησιοποιημένο επιτόκιο για τη μετοχή της Εθνικής Τράπεζας είναι 8%, για τον τίτλο της Τράπεζας Κύπρου 3,20%, για τη μετοχή της Coca Cola 3E στο 3%, ενώ για τους τραπεζικούς τίτλους της Alpha Bank, της EFG Eurobank και της Τράπεζα Πειραιώς στο 3%.

Ένα ακόμα στοιχείο αξιοσημείωτο είναι ότι οι τόκοι που εισπράττονται από τη σύμβαση repo φορολογούνται με συντελεστή 2%, ενώ οι αντίστοιχοι των τραπεζικών καταθέσεων με 10%.

Επίσης, αξίζει να επισημανθεί πως και τα μερίσματα που εισπράττονται από τις εισηγμένες είναι ήδη φορολογημένο.

Ένα ακόμα θετικό δεδομένο είναι το γεγονός ότι η συναλλαγή στο repo επί μετοχών δημιουργεί πιστωτικό περιθώριο ασφάλισης, το οποίο μπορεί να συμψηφιστεί με το απαιτούμενο περιθώριο ασφάλισης που προκύπτει από τυχόν άλλες θέσεις του επενδυτή σε προϊόντα της αγοράς παραγώγων.

Μάλιστα, όταν οι μετοχές μεταβιβάζονται στην ΕΤΕΣΕΠ μέσω του repo επί μετοχών αποτιμώνται υψηλότερα απ’ ό,τι όταν δεσμεύονται ως ενέχυρο υπέρ αυτής για την κάλυψη του περιθωρίου ασφάλισης.

Οι τίτλοι

Η σύμβαση δανεισμού μετοχών (stock repo) του ΧΠΑ είναι ένα τυποποιημένο συμβόλαιο που αντιστοιχεί σε αριθμό 100 μετοχών και τελεί υπό διαπραγμάτευση στο Χρηματιστήριο Παραγώγων.

Οι επιμέρους τίτλοι που μπορούν να γίνουν αντικείμενο δανεισμού είναι περισσότεροι από 80. Ανήκουν κυρίως στην υψηλή και στη μεσαία κεφαλαιοποίηση, υπάρχουν όμως και κάποιες άλλες μετοχές που πληρούν τα κριτήρια ευρείας διασποράς.

Όταν ο επενδυτής για οποιονδήποτε λόγο αποφασίσει να πουλήσει τους τίτλους που έχει δανείσει στην ΕΤΕΣΕΠ θα ζητήσει από τη χρηματιστηριακή του εταιρεία να τους επανακτήσει τέσσερις μέρες νωρίτερα από την ημερομηνία στην οποία αποσκοπεί σε ρευστοποίηση και μόλις αυτοί εμφανιστούν στο χαρτοφυλάκιό του θα μπορέσει να δώσει εντολή πώλησής τους.
Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται χωρίς κάποιο κόστος.

Στην πράξη, από την επόμενη συνεδρίαση που ακολουθεί την ημέρα της ειδοποίησης υπάρχει η δυνατότητα ρευστοποίησης.

* Αναδημοσίευση από το 593ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 31 Ιουλίου - 4 Αυγούστου 2009.

** Δείτε τον αναλυτικό πίνακα με τις μετοχές που μπορούν να γίνουν αντικείμενο δανεισμού στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".