Τα τρία μεγάλα στοιχήματα για τη Σοφοκλέους

Χωρίς τα καταστροφικά σενάρια του παρελθόντος ξεκινά το β΄ εξάμηνο για το ΧΑ, ωστόσο τράπεζες, οικονομία και πρόωρες εκλογές θα είναι αυτά που θα κρίνουν την πορεία του. Άγνωστος "Χ" το διεθνές περιβάλλον.

Δημοσιεύθηκε: 7 Ιουλίου 2009 - 08:03

των Στέφανου Κοτζαμάνη, Γιώργου Σαββάκη

Τα τρία μεγάλα στοιχήματα για τη Σοφοκλέους

Tο δεύτερο εξάμηνο του 2009 ξεκινά για τη Σοφοκλέους χωρίς τα καταστροφικά σενάρια του παρελθόντος αλλά και με υψηλότερες αποτιμήσεις.

Οι τράπεζες διαθέτουν πλέον καλύτερη ρευστότητα σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν και θα βγουν ενισχυμένες μετά και τις αυξήσεις κεφαλαίου που επιχειρούν. Τα λειτουργικά τους περιθώρια βελτιώνονται από τρίμηνο σε τρίμηνο, αλλά το μεγάλο στοίχημα θα παιχτεί στο μέτωπο των επισφαλειών.

Το δεύτερο μεγάλο στοίχημα εστιάζεται στο μέτωπο της πραγματικής οικονομίας. Όσο και αν στο εξωτερικό έχουν αρχίσει να βλέπουν την αρχή μιας δειλής(;) ανάκαμψης, στην πραγματική ελληνική οικονομία οι παράγοντες της αγοράς δεν δείχνουν ανάλογα αισιόδοξοι και άλλοι ποντάρουν περισσότερο στη σταθεροποίηση της κατάστασης, ενώ άλλοι φοβούνται ότι τον πάτο δεν τον έχουμε δει ακόμη...

Επίσης, ένα ακόμη στοίχημα παίζεται πλέον στο πολιτικό μέτωπο, όπου τα σενάρια περί πρόωρων εκλογών έρχονται να προσθέσουν έναν ακόμα πονοκέφαλο για τις επιχειρήσεις εκείνες που πόνταραν στην ανάληψη εργασιών μέσα στο 2010 από τα έργα του ΕΣΠΑ.
Από την έκβαση των παραπάνω στοιχημάτων -αλλά και από τον αστάθμητο παράγοντα της διεθνούς οικονομίας- θα κριθούν πολλά για την πορεία της Σοφοκλέους στο δεύτερο εξάμηνο του έτους.

Μπορεί βέβαια η μεγάλου ύψους αύξηση κεφαλαίου της Εθνικής Τράπεζας να προβλημάτισε ορισμένους επενδυτές για τις βραχυπρόθεσμες επιδράσεις στο Χ.Α., αλλά ακόμη και το γεγονός ότι η μεγαλύτερη ελληνική τράπεζα προχωρά σε μια τέτοια έκδοση -κίνηση που ήταν αδιανόητη πριν από κάποιους μήνες- δείχνει πολύ σημαντική πρόοδο σε ό,τι αφορά το χρηματιστηριακό κλίμα.

Και φυσικά δεν είναι μόνο η Εθνική, καθώς πρόσθετα κεφάλαια θα αντλήσουν τόσο το Τ.Τ. όσο και η Γενική Τράπεζα. Αν σε αυτά κάποιος συνεκτιμήσει τα placements που σχεδιάζονται σε μερικές μη τραπεζικές μετοχές, τότε διαπιστώνει ότι μπορεί μεν τα προβλήματα της ρευστότητας να μην ξεπεράστηκαν πλήρως, όμως τουλάχιστον δεν έχουν την ένταση του παρελθόντος.

Έτσι, το δεύτερο εξάμηνο του 2009 ξεκινά για τη Σοφοκλέους με σχετικά καλύτερες συνθήκες από το πρώτο, καθώς τα καταστροφικά σενάρια του παρελθόντος τώρα πλέον δεν υπάρχουν. Αρχίζει όμως και με υψηλότερες αποτιμήσεις των μετοχών. Και όσο και αν τόσοι πολλοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν την άνοδο των τελευταίων μηνών bear market rally, όσο και αν πτωτικά σενάρια εξυφάνθηκαν στο όνομα του short selling, οι χρηματιστηριακοί δείκτες -τουλάχιστον μέχρι στιγμής- εξακολουθούν να προβάλλουν σθεναρή άμυνα, πείθοντας μάλιστα ορισμένους ότι η ευχάριστη περίοδος για τις μετοχές, μόλις τώρα αρχίζει!

ΣΤΟΙΧΗΜΑ 1: Οι τράπεζες

Η ρευστότητα των τραπεζών είναι πολύ καλύτερη σε σχέση με το παρελθόν και τα stress tests έδειξαν ιδιαίτερη ανθεκτικότητα για τον κορμό τουλάχιστον του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Παρότι κάποιες επιμέρους τράπεζες μπορεί να μην «πήραν άριστα», θα πρέπει να τονιστεί ότι τα συγκεκριμένα stress tests έγιναν με βάση πολύ σκληρές παραδοχές για το μέλλον, όπως υποχώρηση του ΑΕΠ κατά 3%, αύξηση ανεργίας σε ποσοστό 4%, άνοδος στα επιτόκια χορηγήσεων κατά 400 μονάδες βάσης, εκτίναξη των μη εξυπηρετούμενων δανείων στο 12,7% στα τέλη του 2010 κ.λπ.

Από πλευράς οικονομικών επιδόσεων επίσης, οι τράπεζες αναμένουν ολοένα και καλύτερα λειτουργικά αποτελέσματα από τρίμηνο σε τρίμηνο, καθώς μετά την πολύ κακή εκκίνηση του 2009 τα επιτόκια καταθέσεων αποκλιμακώνονται, αναπροσαρμόζονται ανοδικά τα περιθώρια στα επιτόκια χορηγήσεων, αρχίζει να επηρεάζει η πολιτική περιορισμού των δαπανών που ξεκίνησαν πέρυσι κ.λπ.

Επίσης, η αυξημένη ρευστότητα του συστήματος, σε συνδυασμό με τις πρόσφατες κεφαλαιακές ενισχύσεις διαφόρων τύπων (Εθνική, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, Γενική, Τράπεζα Κύπρου, Eurobank κ.ά.), δημιουργεί κάποιες προσδοκίες ότι σταδιακά θα ξεκινήσει σε κάποιον βαθμό να... ζεσταίνεται η αγορά με νέα δάνεια, άρα με νέο όγκο εργασιών για τις τράπεζες. Άλλωστε είναι γνωστό, ότι η άντληση ιδίων κεφαλαίων επιτρέπει την πολλαπλάσια δανειοδότηση πελατών, με βάση τους συντελεστές της Τραπέζης της Ελλάδος. Αν λοιπόν τα πιστωτικά ιδρύματα από την αρχή του χρόνου μέχρι σήμερα δεν έχουν εκχωρήσει ουσιαστικά νέα δάνεια και οι προβλέψεις για πιστωτική επέκταση μιλούν για +4%-5% μέσα στο 2009, τότε θα πρέπει να αναμένουμε τόνωση των χορηγήσεων κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους.

ΣΤΟΙΧΗΜΑ 2: Η πραγματική οικονομία

Το στοίχημα ωστόσο των τραπεζών θα παιχτεί στο μέτωπο των επισφαλειών, σαφή εικόνα των οποίων θα έχουμε, σύμφωνα με τραπεζικούς κύκλους, μετά το καλοκαίρι. Παράγοντες της αγοράς βέβαια εκφράζουν τις ανησυχίες τους για την πορεία των τραπεζικών επισφαλειών, υποστηρίζοντας ότι οι κινήσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων να αναχρηματοδοτούν παλαιότερες απαιτήσεις προκειμένου αυτές να μη «σκάσουν» δεν μπορεί να συνεχίζονται επ’ άπειρον. Σύμφωνα λοιπόν με τους ίδιους κύκλους, μέσα στο β΄ εξάμηνο είναι πολύ πιθανόν να «χτυπήσουν».

Στο σημείο αυτό, το στοίχημα των τραπεζών έρχεται να συσχετιστεί με το στοίχημα της πραγματικής οικονομίας. Αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι παράγοντες της βιομηχανίας και του εμπορίου είναι πολύ συγκρατημένοι στις εκτιμήσεις τους για το υπόλοιπο του έτους. «Το πιθανότερο είναι ότι ακόμα δεν έχουμε δει τον πάτο του βαρελιού και ακόμα και αν υπάρξει κάποια σταθεροποίηση αυτή θα γίνει σε σταθερά επίπεδα και θα διαρκέσει πολύ» υποστηρίζουν.

Βασικοί μέτοχοι επίσης εταιρειών φοβούνται νέα επιδείνωση των συνθηκών μετά το τέλος του καλοκαιριού. Ο μειωμένος τουρισμός, υποστηρίζουν, θα έχει και αυτός τις επιπτώσεις του, ενώ επίσης εκφράζουν φόβους ότι η εκτεταμένη μείωση των θέσεων εργασίας που παρατηρήθηκε στο πρώτο φετινό εξάμηνο θα επιφέρει και αυτή δευτερογενείς αρνητικές επιδράσεις μέσα στο δεύτερο εξάμηνο.

«Μόνο στην ευρύτερη περιοχή Οινοφύτων - Σχηματαρίου έχουμε δει φέτος απολύσεις χιλιάδων εργαζομένων!», ανέφερε στον «Μ» διευθύνων σύμβουλος εισηγμένης εταιρείας, ο οποίος συνέχισε: «Το κακό είναι ότι δεν έχει υπάρξει συνολικότερο πρόγραμμα αντιμετώπισης της κρίσης και κάθε εταιρεία απλώς προσπαθεί να βελτιώσει τη δική της θέση, πλήττοντας τους προμηθευτές της και τους εργαζομένους της και δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο στην οικονομία»...

Υπάρχουν βέβαια και οι πιο αισιόδοξες απόψεις για την πορεία της πραγματικής οικονομίας κατά το β΄ φετινό εξάμηνο. Αυτές ξεκινούν με βάση ότι οι περυσινές αποδόσεις του τελευταίου τετραμήνου του 2008 ήταν απογοητευτικές, άρα η βάση σύγκρισης είναι πολύ χαμηλότερη με αυτή του πρώτου εξαμήνου. Και συνεχίζουν με κάποιες θετικές διαπιστώσεις, ότι π.χ. η κατάσταση στο μέτωπο των ασφαλίσεων πιστώσεων έχει αρχίσει να εξομαλύνεται, πως φαίνεται μια τάση οι τράπεζες να δώσουν νέο χρήμα στην αγορά, ότι η μέχρι τώρα πτώση της ζήτησης ήταν αποτέλεσμα ψυχολογικού κλίματος που τείνει να αλλάξει κ.λπ.

ΣΤΟΙΧΗΜΑ 3: Οι πρόωρες εκλογές

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η ελληνική οικονομία καλείται να αντιμετωπίσει επίσης και κλίμα πολιτικής αστάθειας. Οι επιχειρηματίες που μέχρι σήμερα εξέφραζαν το παράπονο ότι σε αντίθεση με άλλες χώρες τα κυβερνητικά μέτρα στήριξης στην ελληνική οικονομία ήταν περιορισμένα σε μέγεθος και επικεντρωμένα σε λίγους κλάδους (πρόβλημα υψηλού δημόσιου χρέους) ποντάρουν αρκετά πράγματα στα προγράμματα του ΕΣΠΑ (Δ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης) σε τομείς όπως οι κατασκευές, η πληροφορική, οι τηλεπικοινωνίες κ.λπ.

Με βάση τα μέχρι σήμερα δεδομένα, οι προσδοκίες είναι ότι θα αρχίσουμε να βλέπουμε την ανάθεση των πρώτων έργων είτε στα τέλη του 2009 είτε στις αρχές του επόμενου έτους. Το σενάριο όμως περί εκλογών το προσεχές φθινόπωρο πιστεύεται ότι θα μεταθέσει το ξεκίνημα των έργων κατά τουλάχιστον έξι μήνες. Και σε τόσο δυσμενή συγκυρία για τις επιχειρήσεις μια τέτοια καθυστέρηση θα μπορούσε να επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την πορεία τους.
Ιδιοκτήτης εισηγμένης εταιρείας πληροφορικής αναφέρει στον «Μ»: «Είναι άλλο οι εκλογές να γίνουν τον Μάρτιο, όταν θα έχουν ανατεθεί κάποια έργα και η αγορά θα έχει αρχίσει κάπως να κινείται και άλλο να πραγματοποιηθούν το φθινόπωρο. Κάθε μήνα που περνάει η κατάσταση γίνεται ολοένα και χειρότερη γιατί τελειώνουν οι συμβάσεις του παρελθόντος χωρίς να αναπληρώνονται από νέες. Υπάρχουν εταιρείες πληροφορικής που σήμερα έχουν το μισό ή και ακόμη χαμηλότερο ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων σε σχέση με πέρυσι κι εκτιμώ ότι ανάλογη είναι η κατάσταση και στον κλάδο των κατασκευών».

Σύμφωνα με το πολιτικό ρεπορτάζ, οι υποστηρικτές του σεναρίου περί πρόωρων εκλογών το φθινόπωρο θεωρούν ότι οι εκλογές θα πρέπει να γίνουν πριν από την ανακοίνωση των νέων οικονομικών μέτρων (που αναμένεται άλλωστε να είναι και σκληρότερα). Υποστηρίζουν επίσης ότι μια κυβερνητική εικόνα με οριακή πλειοψηφία και με εσωτερικές αντιπαραθέσεις δεν θα είναι σε θέση να κλείσει τη δημοσκοπική ψαλίδα με το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Η άποψη ωστόσο που φαίνεται να επικρατεί μεταξύ των περισσότερων επιχειρηματιών είναι ότι εκλογές θα δούμε το 2010, με το σκεπτικό πως ούτε τον λαό ούτε την οικονομία συμφέρει κάτι τέτοιο και επίσης ότι τις πρόωρες εκλογές τις προκαλεί μία κυβέρνηση όταν είναι βέβαια ότι θα τις κερδίσει.

Ο ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ

Οι συνθήκες στην παγκόσμια οικονομία έχουν βελτιωθεί σημαντικά, ενώ κοιτάζοντας τις αποδόσεις των αγορών στο δεύτερο τρίμηνο, κάποιος θεωρητικά μπορεί να υποθέσει ότι η ανάκαμψη που καταγράφηκε στο πρώτο όχι μόνο συνεχίστηκε αλλά και ενισχύθηκε αισθητά, ενώ οι απόψεις ότι θα βρισκόμασταν αντιμέτωποι μπροστά σε μεγάλο κραχ αποδείχτηκαν λανθασμένες.

Η άνοδος στις τιμές μετοχών από τις αρχές Μαρτίου έως τα μέσα Ιουνίου είναι κατά κοινή ομολογία η πρωταρχική αιτία για την ανέλπιστα θετική τροπή στο οικονομικό περιβάλλον. Από την άλλη όμως πλευρά δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η σημερινή βελτιωμένη εικόνα οφείλεται όχι τόσο στην επίλυση των προβλημάτων αλλά στην επιπρόσθετη αύξηση του χρέους για την παροχή πακέτων στήριξης στους προβληματικούς τομείς της οικονομίας καθώς και σε εκείνους που επλήγησαν περισσότερο, όπως και στην προθυμία των κεντρικών τραπεζών να προχωρήσουν σε νέα εποχή μηδενικών επιτοκίων, προκειμένου να τονωθεί με κάθε τρόπο η ζήτηση.

Όμως, όλοι γνωρίζουν ότι αυτό το ιδιότυπο καθεστώς προστατευτισμού δεν μπορεί να κρατήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η άποψη που αρχίζει και ακούγεται όλο και περισσότερο είναι ότι οι μεγάλες οικονομίες έχουν φτάσει στον πάτο, αλλά παρ’ όλα αυτά, αν και η ανάκαμψη θα είναι αργή και εύθραυστη, εντούτοις θα είναι υπαρκτή.

Σύμφωνα με τα οικονομικά στοιχεία της Alpha Bank, ενισχύονται οι ενδείξεις για διακοπή της ταχείας πτωτικής πορείας της οικονομικής δραστηριότητας στην παγκόσμια οικονομία από το β΄ τρίμηνο του 2009, για ανάκαμψη της οικονομίας της Ιαπωνίας το ίδιο διάστημα, της αντίστοιχης των ΗΠΑ από το δ΄ τρίμηνο του 2009 και της οικονομίας της ζώνης του ευρώ από το β΄ τρίμηνο του 2010.

Ωστόσο, ενισχύονται επίσης και οι εκτιμήσεις που προβλέπουν ότι η όποια ανάκαμψη στην παγκόσμια οικονομία από το 2010 θα είναι αδύναμη και δεν θα αποτρέψει την επιπλέον αύξηση της ανεργίας στο επόμενο έτος. Σε οικονομίες βέβαια όπως η ελληνική, με μεγάλη εξάρτηση από το εξωτερικό, το μεγάλο πρόβλημα μπορεί να είναι μπροστά μας και όχι πίσω μας.

Τέλος, για να υπάρξει αυτή η αργή και εύθραυστη ανάκαμψη θα πρέπει να αντιμετωπιστούν οι βραχυπρόθεσμοι κίνδυνοι αποπληθωρισμού, ενώ το σημαντικότερο πρόβλημα στο μέλλον δεν θα είναι άλλο από τον πληθωρισμό.

Η ανάγκη χρηματοδότησης των σημερινών μεγάλων δημοσιονομικών ελλειμμάτων στα επόμενα χρόνια θα προκαλέσει πολιτικές πιέσεις στις κεντρικές τράπεζες για νέες πολιτικές.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (πηγή: Alpha Bank)
ΕΤΗΣΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ	2004	2005	2006	2007	2008	2009*
ΑΕΠ (ΣΕ ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΤΙΜΕΣ)	4,9	2,9	4,5	4,0	2,9	-1,0
ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ	3,7	4,3	4,8	3,0	2,2	0,5
ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ	2,9	1,2	0,0	7,7	0,6	1,1
ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ	0,1	-3,6	8,1	9,7	-5,2	-11,1
ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ	-1,9	0,0	29,1	-6,8	-29,1	-16,7
ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ	-5,6	0,6	5,8	1,6	-14,6	-4,5
ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ	12,7	-1,0	14,2	9,1	-9,6	-6,7
ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ	1,2	-0,8	2,3	2,2	-4,7	-9,5
ΑΝΕΡΓΙΑ (%)	10,2	9,5	8,6	8,0	7,4	8,7
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ	0,9	1,5	2,5	1,3	1,2	-0,2
ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ (ΜΕΣΑ ΕΠΙΠΕΔΑ)	2,9	3,5	3,2	2,9	4,2	1,2
ΔΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ (ΕΓΧΩΡΙΑ ΑΓΟΡΑ, ΜΕΣΑ ΕΠΙΠΕΔΑ)	3,5	5,9	6,9	3,3	8,6	-5,0
ΚΟΣΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΝΑ ΜΟΝΑΔΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ	1,8	3,7	4,6	6,3	5,7	5,5
ΠΙΣΤΩΤΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ (ΠΡΟΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ)	19,5	21,8	20,6	20,9	16,4	6,0
ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ (% ΑΕΠ)	-7,4	-5,1	-2,6	-3,6	-5,0	-5,5
ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΤΡΕΧ. ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ (ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ, % ΑΕΠ)	-4,5	-6,3	-9,6	-12,4	-12,7	-8,5
Ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές ή όπως διαφορετικά ορίζεται. * ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΔΟΜ ALPHA BANK