* Ο χάρτης των συλλογικών επενδύσεων δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

Χρονιά που κανείς δεν θέλει να θυμάται ήταν το 2008 για την αγορά των Αμοιβαίων Κεφαλαίων, καθώς:

1. Οι μεριδιούχοι των Μετοχικών υπέστησαν βαρύτατες απώλειες, ενώ οι επιδόσεις των υπόλοιπων κατηγοριών Α/Κ, όταν αυτές ήταν θετικές, διαμορφώθηκαν κατά κανόνα σε επίπεδα χαμηλότερα των τραπεζικών προθεσμιακών καταθέσεων.

2. Οι εξαγορές μεριδίων υπήρξαν εντονότατες σε όλες τις κατηγορίες Α/Κ.

3. Η ελεύθερη πτώση των τιμών των μετοχών και των εταιρικών ομολόγων συνέβαλε κι αυτή με τη σειρά της στην ακόμη πιο έντονη υποχώρηση του ενεργητικού των Α/Κ, με αποτέλεσμα να είναι αμφίβολη η κερδοφορία των περισσότερων ΑΕΔΑΚ μέσα στο 2009, ακόμη και ύστερα από σαρωτικά προγράμματα περικοπών κόστους.

4. Ορισμένες θετικές εξελίξεις για τον κλάδο, όπως η απαλλαγή των Α/Κ από την επιβολή φόρου υπεραξίας ή η υποχώρηση της φορολογίας μετά τη σημαντική πτώση του βασικού επιτοκίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έπεσαν στο κενό...

Τα Μετοχικά Α/Κ Εσωτερικού απέδωσαν κατά κανόνα σαφώς καλύτερα από τον Γενικό Δείκτη του Χ.Α., ωστόσο αυτό σε καμιά περίπτωση δεν φαίνεται να «έσωσε την παρτίδα». Κι αυτό γιατί η Σοφοκλέους μαζί με τις αγορές των χωρών της ΝΑ. Ευρώπης συγκαταλέχτηκαν το 2008 στη λίστα των χρηματιστηρίων που εμφάνισαν τη μεγαλύτερη πτώση ανάμεσα στις διεθνείς κεφαλαιαγορές και έτσι κανένα Α/Κ δεν απέφυγε τελικά να υποστεί τελικά τις βαρύτατες απώλειες για τους μεριδιούχους του.

Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στα ελληνικά Α/Κ για διάφορους λόγους, είχαν παρατηρηθεί σημαντικότατες εκροές κεφαλαίων μάλιστα και κατά την περίοδο 2004 - 2007, ακόμη δηλαδή και όταν τα Μετοχικά Α/Κ είχαν αποφέρει υψηλότατες αποδόσεις.

Και ενώ, λοιπόν, θεωρείται λογικό τα Μετοχικά Α/Κ να μην ικανοποιήσουν σε μια έντονα πτωτική χρονιά για τα διεθνή χρηματιστήρια, το οξύμωρο είναι πως οι μεγάλοι χαμένοι του 2008 ήταν οι άλλες κατηγορίες Α/Κ, δηλαδή τα Ομολογιακά και τα Διαχείρισης Διαθεσίμων!
Συνήθως σε περιόδους κρίσης, υπάρχουν εκροές από τα Μετοχικά Α/Κ οι οποίες λογικό είναι να κατευθύνονται σε ασφαλέστερες επενδυτικές τοποθετήσεις, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται τόσο τα Ομολογιακά Α/Κ, όσο και τα Α/Κ Διαχείρισης Διαθεσίμων.

Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε μέσα στο 2008, ενώ αντίθετα διαπιστώθηκαν και έντονες εκροές!

Συγκεκριμένα, οι θέσεις που είχαν πολλά Ομολογιακά Α/Κ σε εταιρικά ομόλογα έπληξαν δραστικά τις αποδόσεις τους (αναπτύχθηκε επίσης μια φιλολογία γύρω από τον τρόπο αποτίμησης ορισμένων εταιρικών ομολόγων χαμηλής εμπορευσιμότητας), ενώ τα Α/Κ Διαχείρισης Διαθεσίμων έχασαν τη μάχη του ανταγωνισμού απέναντι στις προθεσμιακές καταθέσεις, τα επιτόκια των οποίων ανήλθαν σε υψηλότερα επίπεδα.

Γενικότερα, σε μια περίοδο όπου η ανάγνωση των τραπεζικών ισολογισμών ξεκινά από το μέγεθος των καταθέσεων, καταλαβαίνει κάποιος γιατί οι τράπεζες ύψωσαν τόσο πολύ τα επιτόκια...

--- Η τρέχουσα συγκυρία

Εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος ότι το κύρος του θεσμού των Αμοιβαίων Κεφαλαίων στην ελληνική αγορά έχει χαθεί. Γενικότερα, οι φτωχότατες αποδόσεις του 2008 αλλά και τα «κανόνια» που είδαμε σε πολλές συλλογικές επενδύσεις στο εξωτερικό κατά το προηγούμενο έτος, έχουν καταστήσει ιδιαίτερα επιφυλακτικούς τους επενδυτές απέναντι σε όλες τις συλλογικές μορφές επενδύσεων, με αποτέλεσμα οι τοποθετήσεις τους, κατά κύριο λόγο, να έχουν περιοριστεί στην επιλογή των τραπεζικών καταθέσεων.

Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι το νέο έτος που ξεκίνησε πριν από λίγες ημέρες έχει πολλές διαφορές από το προηγούμενο.

Όπως φαίνεται, καμιά μορφή επενδύσεων δεν είναι σε θέση σήμερα να προσφέρει σημαντικές προσδοκίες. 

* Για παράδειγμα, τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων αναμένεται να υποχωρήσουν μέσα στο επόμενο εξάμηνο. 

* Επίσης, οι περισσότεροι παράγοντες της αγοράς ακινήτων μιλούν για μια περιορισμένη πτώση τιμών και ενοικίων μέσα στο 2009. 

* Τα εταιρικά ομόλογα διακρίνονται από υψηλό κίνδυνο.

* Στα commodities η κάθετη πτώση του τελευταίου εξαμήνου έχει δημιουργήσει απίστευτη μεταβλητότητα. 

* Στα κρατικά ομόλογα, ο φόβος για άνοδο των μακροπρόθεσμων επιτοκίων αποτελεί παράγοντα αξιοσημείωτου κινδύνου.

* Και φυσικά υπάρχει και το χρηματιστήριο, όπου η μέχρι σήμερα ελεύθερη πτώση των τιμών των μετοχών έχει ενσωματώσει στα τρέχοντα επίπεδα αποτιμήσεων σενάρια χειρότερα από αυτά που αναμένουν οι αναλυτές.

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι σημαντικοί και το όλο επενδυτικό περιβάλλον ιδιαίτερα ασταθές. Η εστίαση των επενδυτών στη θεμελιώδη ανάλυση είναι χρησιμότερη όσο ποτέ στο παρελθόν. Χρειάζεται διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου μας και υιοθέτηση πολιτικής αντιμετώπισης των κινδύνων. Και φυσικά, χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση των εξελίξεων, οι οποίες μεταβάλλονται ταχύτατα.

Έτσι, η επαγγελματική διαχείριση μέσα από ένα Α/Κ που μας έχει πείσει για τις ικανοποιητικές του επιδόσεις σε βάθος χρόνου θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελέσει χρήσιμη επιλογή.

--- Οι πρωταθλητές του 2008

Υπεραξίες, σε πολλές περιπτώσεις, έκρυβε η αγορά Αμοιβαίων Κεφαλαίων για όσους την εμπιστεύτηκαν επενδυτικά το 2008. Μπορεί η παρατεταμένη κάμψη στα χρηματιστήρια να έπληξε εύλογα τους «συνήθεις» πρωταγωνιστές της κατηγορίας, όπως τα Μετοχικά Α/Κ, όσοι όμως εμπιστεύτηκαν τα Ομολογιακά Α/Κ δολαρίου μπόρεσαν να καταγράψουν κέρδη ακόμα και πάνω από 10%, ως αποτέλεσμα της μείωσης των επιτοκίων από την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ και της παράλληλης ανόδου του αμερικανικού νομίσματος.

Στις άλλες κατηγορίες, ικανοποιητικές επιδόσεις κατέγραψαν και τα Διαχείρισης Διαθεσίμων εσωτερικού και εξωτερικού (μέχρι 5,29% η μεγαλύτερη), υψηλές απώλειες, αλλά καλύτερες σε σχέση με τους δείκτες αναφοράς στα Μετοχικά εσωτερικού και εξωτερικού, επιδόσεις συγκριτικά καλύτερες στα Funds of Funds σε σχέση με τις κατηγορίες τους.

Ειδικότερα, η αγορά των Α/Κ διαμορφώθηκε το 2008 ανά υποκατηγορία ως εξής: 

* Στα Ομολογιακά Εσωτερικού η εικόνα είναι μικτή. Οι αποδόσεις των 24 Α/Κ που διατίθενται, κυμάνθηκαν από -9,07% έως 1,72%, με τα περισσότερα Α/Κ της υποκατηγορίας να υποαποδίδουν οριακά. 

* Τα Ομολογιακά Εξωτερικού διακρίθηκαν για την έντονη διακύμανση των επιδόσεών τους. Από τα 47 Α/Κ της υποκατηγορίας, τα 22 είχαν θετικές αποδόσεις (που έφτασαν μέχρι και το 15,40% για το καλύτερο της κατηγορίας), ενώ τα 25 «έγραψαν» απώλειες μέχρι και 37,92%.
3 Τα Μετοχικά Εσωτερικού ακολούθησαν σχετικά... πιστά την πορεία της Σοφοκλέους. Και τα 59 Α/Κ της υποκατηγορίας είχαν απώλειες οι οποίες κυμάνθηκαν από -43,30% έως -66,05%, την ώρα που ο Γενικός Δείκτης έκλεινε τη χρονιά με -65,50%, ο FSTE/ASE-20 με -66,12% και ο FTSE/ASE-40 με -69,66%.

* Αντίστοιχη η εικόνα και στα Μετοχικά Εξωτερικού. Τα 34 Α/Κ της υποκατηγορίας έκλεισαν τη χρονιά με αρνητικό πρόσημο, αν και όσα επενδύουν στο αμερικανικό χρηματιστήριο είχαν συγκριτικά λιγότερες απώλειες. Οι αποδόσεις κυμάνθηκαν από -0,60% μέχρι -62,69%, με τις μεγαλύτερες απώλειες να καταγράφονται από τα Α/Κ που έχουν μεγαλύτερη έκθεση στις αγορές της αναδυόμενης Ευρώπης (και ειδικότερα της νοτιοανατολικής). 

* Τα περισσότερα Α/Κ Διαχείρισης Διαθεσίμων Εσωτερικού έκλεισαν το 2008 με θετική απόδοση. Από τα 21 Α/Κ της υποκατηγορίας μόνο δύο είχαν αρνητική επίδοση, ενώ τα υπόλοιπα 19 «έδωσαν» από 0,03% έως και 5,29%. 

* Θετική η εικόνα και στη («μικρή») υποκατηγορία των Διαχείρισης Διαθεσίμων εξωτερικού. Και τα πέντε Α/Κ είχαν κέρδη, τα οποία κυμάνθηκε από 1,01% έως 3,43%.

* Καλύτερα σε σύγκριση με την αγορά κινήθηκαν τα Μικτά Εσωτερικού. Η υποκατηγορία παρουσίασε μέσο όρο απωλειών της τάξης του 28%, με τις αποδόσεις των 31 Α/Κ που διατίθενται να διαμορφώνονται μεταξύ +0,90% (ένα Α/Κ έκλεισε με θετικό πρόσημο το 2008) και -39,02%. 

* Αντίστοιχη εικόνα και στα Μικτά Εξωτερικού, με τα 18 Α/Κ της υποκατηγορίας να καταγράφουν απώλειες μεταξύ -13,72% και -56,58%. 

* Αρνητικές επιδόσεις είχαμε και στις τρεις υποκατηγορίες των Funds of Funds. Κι αν στα Μετοχικά και στα Μικτά αυτό κρίνεται φυσιολογικό, αξιοσημείωτο είναι ότι έκλεισαν τη χρονιά με πτώση τα τρία Ομολογιακά. 

* Αντίστοιχη πορεία ακολούθησαν το προηγούμενο έτος και τα Α/Κ ξένων κεφαλαιαγορών που διατίθενται στην ελληνική αγορά, με πρωταγωνιστές επίσης τα δολαριακά Ομολογιακά. Με βάση τις τιμές μέχρι και τις 29/12/2008, τα 179 Α/Κ έκλεισαν με θετικές αποδόσεις (κυμάνθηκαν από το οριακό 0,01% μέχρι και 17,07%), 2 Α/Κ ήταν αμετάβλητα, ενώ 1.201 έκλεισαν με απώλειες (κυμάνθηκαν από 0,04% μέχρι -77,93%). 

* Ο χάρτης των συλλογικών επενδύσεων δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

*** Αναδημοσίευση από το 564ο φύλλο της εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, με ημερομηνία 9 - 13 Ιανουαρίου 2009.