Euribor και libor πέφτουν, αλλά δύσκολα θα αποτρέψουν τη δραστική μείωση των χορηγήσεων δανείων το 2009. Πωλήσεις συμμετοχών και ακινήτων, καθώς και περικοπή και μετάθεση επενδυτικών προγραμμάτων, η συνταγή αντιμετώπισης της κρίσης από εισηγμένες.

Σοβαρές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία αναμένεται να προκαλέσει η δραματική μείωση ρευστότητας που επιφέρει η πιστωτική κρίση, καθώς κάποιες ελληνικές επιχειρήσεις βλέπουν τα επιτόκια δανεισμού τους να ξεπερνούν το 10%, ενώ άλλες καλούνται να αντιμετωπίσουν την έλλειψη ρευστότητας για τη χρηματοδότηση επενδύσεων ή και εργασιών τους.

Η γενική αίσθηση που υπάρχει αυτήν τη στιγμή διεθνώς είναι ότι το 2009 θα σημειωθεί δραματική μείωση των χορηγήσεων από πλευράς τραπεζών. «Οι κάνουλες θα κλείσουν τόσο δραματικά που φοβάμαι ότι θα επιστρέψουμε στη δεκαετία του '80, όταν έβαζες πολιτικό μέσο για να πάρεις δάνειο», σχολιάζει χαρακτηριστικά οικονομικός διευθυντής ισχυρού εγχώριου ομίλου.

Η Goldman Sachs υπολόγισε πρόσφατα ότι το άνοιγμα χορηγήσεων - καταθέσεων για τις ευρωπαϊκές τράπεζες ανέρχεται στο 1,6 τρισ. ευρώ. Οι αναλυτές διεθνώς βλέπουν τον ρυθμό αύξησης των χορηγήσεων να προσγειώνεται το 2009 στα επίπεδα του 3% από 8,8% κατά τη διάρκεια του α΄ εξαμήνου του 2008, ενώ το 2006 έτρεχε με 11%.

Στην Ελλάδα η επίπτωση θα είναι ελαφρώς μικρότερη και όλοι εκτιμούν ότι ο ρυθμός αύξησης των χορηγήσεων ενδέχεται να μειωθεί έως και 65% σε σχέση με τον ρυθμό με τον οποίο έτρεξαν κατά το α΄ εξάμηνο της φετινής χρονιάς. Η ανατροπή σκηνικού είναι ραγδαία και χτυπά ήδη ακόμη και μεγάλoυς επιχειρηματικούς ομίλους.

Η πρώτη δέσμη μέτρων από πλευράς εταιριών είναι η επανεξέταση του προγράμματος επενδύσεων και οι άμεσες κινήσεις μείωσης του δανεισμού για όσες επιβαρύνονται από υψηλά δάνεια.

Ταυτόχρονα, η εκτίμηση ότι θα ακολουθήσει βαθιά ύφεση ανοίγει και τον φάκελο της μείωσης της παραγωγικής απασχόλησης υφιστάμενων μονάδων. Όλο το σκηνικό υπόσχεται βίαιη συγκέντρωση της αγοράς στα χέρια λιγότερων και κυρίως των ομίλων που διαθέτουν ρευστότητα ή ισχυρές ταμειακές ροές.

Ήδη στην Ελλάδα πριν καν από την όξυνση της πιστωτικής κρίσης δημιουργήθηκε μια νέα γενιά προβληματικών εταιριών (Μαΐλλης, Lannet, Altec, Betanet, Κυριακίδης Μάρμαρα) τις οποίες οι τραπεζίτες επιδιώκουν να εκκαθαρίσουν ή να πουλήσουν γρήγορα φοβούμενοι ότι το κλείσιμο της κάνουλας των χορηγήσεων θα φέρει και νέα κύματα προβληματικών τους επόμενους μήνες.

---Παγώνουν ή αναθεωρούνται επενδύσεις σε Ενέργεια και Αυτοχρηματοδοτούμενα

Οι δύο τομείς όπου εστιάζονται οι μεγάλες ανησυχίες για το πώς θα προωθηθούν τα πολυδάπανα επενδυτικά προγράμματά τους είναι αυτοί της ενέργειας και των αυτοχρηματοδοτούμενων έργων.

Ήδη διεθνώς οι επενδυτές φοβούμενοι την περικοπή των επενδυτικών προγραμμάτων αλλά και τις επιπτώσεις στους ισολογισμούς από τον υψηλό δανεισμό ενεργειακών και κατασκευαστικών ομίλων μειώνουν τις θέσεις τους, πιέζοντας τις αποτιμήσεις κολοσσών.

Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι καλύτερα μια και η κρίση βρίσκει την ανάπτυξη των φιλόδοξων επενδυτικών προγραμμάτων στην έναρξή της. Η αγορά έχει προεξοφλήσει ότι η ΔΕΗ θα αναγκαστεί να αναθεωρήσει δραστικά το πολυδάπανο επενδυτικό πρόγραμμά της, το ύψος του οποίου εκτιμάται ότι μπορεί να φτάσει έως και τα 13 δισ. ευρώ.

Οι αναλυτές εκτιμούν ότι η Επιχείρηση είτε θα προχωρήσει από κοινού με ιδιώτες στη δημιουργία νέων μονάδων είτε θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε άλλα σχήματα.

Τέρνα Ενεργειακή, Endesa Hellas και Ρόκας διαθέτουν ισχυρή κεφαλαιακή επάρκεια, ενώ ουσιαστικά χωρίς δανεισμό είναι και η κοινοπραξία Edison - EΛΠΕ.

Στις κατασκευές η κατάσταση είναι δυσκολότερη καθώς έως και το 70% των κεφαλαίων της επένδυσης για τα μεγάλα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα προέρχεται από δανεισμό. Οι εγχώριοι κατασκευαστικοί όμιλοι έχουν «άμυνες» στην κρίση.

Η έξαρση της κατασκευαστικής δραστηριότητας στη Μέση Ανατολή εξασφαλίζει για ομίλους όπως οι ΕΛΛΑΚΤΩΡ και J&P Άβαξ ταμειακές ροές, ενώ στην Ελλάδα αφενός εισπράττουν ήδη τα διόδια των τμημάτων Εθνικών Οδών που έχουν αναλάβει να (ανα)κατασκευάσουν και αφετέρου στις κοινοπραξίες συμμετέχουν και τραπεζικοί όμιλοι που θα δώσουν χρηματοδότηση.

Το πρόβλημα χρηματοδότησης εστιάζεται κυρίως στη ΝΑ. Ευρώπη. Προκειμένου να δανείσουν την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων οι τράπεζες ζητούν πλέον ενισχυμένες εταιρικές εγγυήσεις και κυρίως ζητούν ως ενέχυρα μετοχές από έργα παραχώρησης που λειτουργούν ήδη (Αττική Οδός, Γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου).

Η απαίτηση αυτή αναγκάζει τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους να παγώσουν σειρά αυτοχρηματοδοτούμενων, εστιάζοντας τη ρευστότητά τους και την όποια δυνατότητα λήψης δανεισμού στην κατασκευή των έργων με τη μεγαλύτερη προτεραιότητα.

---Πωλήσεις ακινήτων, θυγατρικών και συμμετοχών

Ήδη ισχυροί όμιλοι, όπως η S&B, προχώρησαν σε πώληση συμμετοχών που δεν έχουν να κάνουν με το core business (Ergotrak) καθώς και ακινήτων, ενώ άλλοι όπως η Τιτάν επιχείρησαν να πουλήσουν αντίστοιχες συμμετοχές (Ιωνία) χωρίς αποτέλεσμα.

Η Lavipharm προχώρησε στην πώληση και επαναμίσθωση του ακινήτου όπου στεγάζει τις βασικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις της στην Παιανία, η Νηρεύς πούλησε τις δραστηριότητές της στα ζαχαρώδη, ενώ πιθανώς να πουλήσει και τη δραστηριότητα της Kego στις ζωοτροφές.

Προγράμματα άμεσης μείωσης δανεισμού έχει ανακοινώσει ήδη σειρά εισηγμένων. Η Αρ. Πετζετάκις εξετάζει την πώληση μη λειτουργικών ακινήτων, εμπορικής αξίας 12 εκατ. ευρώ, καθώς και την πώληση μέρους ή του συνόλου των μετοχών της Petzetakis Africa.

Η Κυριακίδης Μάρμαρα διερευνά επίσης την πώληση περιουσιακών στοιχείων της προκειμένου να μειώσει τον υπέρμετρο δανεισμό της.

Η Βιοκαρπέτ εξετάζει την πώληση ακινήτων στην Ελλάδα και στη Βουλγαρία για να χρηματοδοτήσει το επενδυτικό πρόγραμμα του ομίλου και να μειώσει τον δανεισμό. Η Σέλμαν διερευνά επίσης την πώληση μη λειτουργικών παγίων. Την πώληση ακινήτου της στην οδό Θηβών εξετάζει η Καλπίνης - Σίμος.

Πωλήσεις δραστηριοτήτων, συμμετοχών και ακινήτων εξετάζουν και μεγάλοι εγχώριοι όμιλοι τροφίμων όπως η ΦΑΓΕ προκειμένου να μειώσουν τον δανεισμό τους και να επικεντρωθούν σε τομείς κερδοφόρας ανάπτυξης.

---Για deals εδώ και τώρα πιέζουν οι τράπεζες σε Τηλεπικοινωνίες και Ψάρια

Στις τηλεπικοινωνίες, με τις Lannet, Altec Telecoms να έχουν κατ' ουσίαν αποσυρθεί από τον ανταγωνισμό και την Teledome να μάχεται με τον ΟΤΕ για τις οφειλές της, οι τράπεζες θεωρούν ότι ήρθε η ώρα των μεγάλων και γενναίων συγχωνεύσεων μεταξύ των εναλλακτικών παρόχων προκειμένου στην αγορά να μείνουν το πολύ δύο σχήματα πέραν του ΟΤΕ, τα οποία με αναπροσαρμογές τιμολογίων θα προσπαθήσουν να ενισχύσουν τις ταμειακές ροές τους και να μειώσουν τον δανεισμό. Αν η αιμορραγία συνεχιστεί τότε θα υπάρξουν και άλλες περιπτώσεις εταιριών που θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα ρευστότητας.

Οι τραπεζίτες πιέζουν για συγχωνεύσεις και πώληση δραστηριοτήτων και συμμετοχών και στις ιχθυοκαλλιέργειες, διαβλέποντας ότι θα κληθούν να αντιμετωπίσουν ενδεχομένως χειρότερη κατάσταση από αυτήν της περιόδου 2002-03, όταν ένα μέρος των εταιριών του κλάδου βρέθηκε στα χέρια τους.