Το θετικό σενάριο και τρεις παγίδες για οικονομία-αγορά

Η αγορά… διαμαρτύρεται. Η χρηματιστηριακή γιατί έχει την αίσθηση ότι δεν εισπράττει το γενικώς καλό κλίμα στις διεθνείς αγορές και η ευρύτερη αγορά γιατί τίποτα δεν δείχνει ότι θα ξεπεραστεί εύκολα ο σκόπελος της πανδημίας, αλλά και γιατί σωρεύονται νέες δυσκολίες (λ.χ. οι εκτεταμένες φυσικές καταστροφές στη χώρα), που θολώνουν το τοπίο και δεν επιτρέπουν τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.

Όμως, αυτή είναι η μισή αλήθεια. Όσοι δραστηριοποιούνται στο Χ.Α. τείνουν να παραβλέπουν ότι η πορεία των δεικτών είναι μάλλον παραπλανητική και ότι πολλές μετοχές έχουν δώσει υψηλότατες αποδόσεις από το φθινόπωρο του 2020. Όσο για το ευρύτερο περιβάλλον, οι πόροι του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, το ΕΣΠΑ, αλλά και οι σημαντικές ανακατατάξεις σε κλάδους της αγοράς (λ.χ. πληροφορική, τρόφιμα-ποτά) δείχνουν κρυμμένες προοπτικές ανάπτυξης.

Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι οι προοπτικές για ανάκαμψη της οικονομίας είναι ισχυρές και ότι το ελληνικό χρηματιστήριο εξ ορισμού θα ακολουθήσει. Το δεύτερο είναι ότι πρέπει να γίνεται προσεκτική αποτίμηση των κινδύνων που υπάρχουν και (όσον αφορά το Χ.Α.) να εξετάζονται οι εταιρείες κατά περίπτωση.

«Μια κατάσταση σχετικής κανονικότητας και η αποφυγή μεγάλων λαθών είναι σε θέση να οδηγήσουν σε σαφώς καλύτερη θέση την ελληνική οικονομία και τις τιμές του Χρηματιστηρίου κατά τα επόμενα χρόνια. Αυτή την περίοδο μεγάλο κομμάτι της αγοράς αναπτύσσεται με 10%-20%, πριν ακόμη τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης ξεκινήσουν να εισρέουν και πριν αρχίσουν μεγάλα εμβληματικά έργα όπως το Ελληνικό. Απλά, δουλεύουν τα κονδύλια του παλαιού ΕΣΠΑ και οι θετικές προσδοκίες έναντι των επενδύσεων που αναμένεται να έρθουν, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα όσα συμβαίνουν στην αγορά οικιστικών ακινήτων. Αν, λοιπόν, αποφύγουμε μεγάλες παρενέργειες από την πανδημία και δεν υποπέσουμε σε κάποιο σοβαρό λάθος, τότε τα επόμενα χρόνια θα είναι καλύτερα και για την οικονομία και για το Χρηματιστήριο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο τι αγοράζουμε, καθώς οι αποτιμήσεις των μετοχών με βάση τις τρέχουσες οικονομικές επιδόσεις είναι απαιτητικές και έτσι θα πρέπει να επιλέξουμε με προσοχή το χαρτοφυλάκιό μας. Πιστεύω ότι, όπως και η προηγούμενη πενταετία, έτσι και η επόμενη θα δώσει κέρδη μόνο σε όσους προχωρούν σε σωστές επιλογές, στο λεγόμενο stock picking».

Αυτά δηλώνει γνωστός χρηματιστής και τουλάχιστον τα μέχρι τώρα μακροοικονομικά δεδομένα φαίνεται να τον δικαιώνουν: 

• Ο Δείκτης Οικονομικής Δραστηριότητας τον Ιούλιο του 2021 έφτασε στο 111,2, που είναι η υψηλότερη επίδοση από το Φεβρουάριο του 2020.
• Ο όγκος λιανικού εμπορίου κινείται στο +9,8% κατά πρώτο φετινό πεντάμηνο.
• Η ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα (όγκος) είναι αυξημένη κατά 40,9% στο πρώτο τετράμηνο του 2021. 
• Η βιομηχανική παραγωγή (μεταποίηση) εμφανίζει άνοδο 8,5% στο πρώτο φετινό εξάμηνο.
• Αύξηση 19,8% εμφάνισαν στο πρώτο εξάμηνο οι ελληνικές εξαγωγές χωρίς τον υπολογισμό των πετρελαιοειδών.
• Οι καταθέσεις των νοικοκυριών από τα 116,7 δισ. ευρώ στις 31/12/2019, σκαρφάλωσαν στα 126,28 δισ. στις 31/12/2020 και στα 130,6 δισ. ευρώ στις 30 Ιουνίου 2021. Δηλαδή οι τραπεζικές καταθέσεις των νοικοκυριών αυξήθηκαν κατά περίπου 14 δισ. ευρώ.
• Οι επιχειρήσεις δανείζονται ευκολότερα και φτηνότερα από τις τράπεζες. Ειδικότερα, κατά το πρώτο εξάμηνο είχαμε θετική πιστωτική επέκταση 2,3% στον ιδιωτικό τομέα, με +6,2% προς τις επιχειρήσεις και -2,5% προς τα νοικοκυριά. 
• Οι κυκλοφορίες νέων επιβατικών αυτοκινήτων στο επτάμηνο ξεπέρασαν τις αντίστοιχε περυσινές (68.952 το 2021, 46.086 το 2020, 77.279 το 2019), πράγμα που συνέβη και με τις κυκλοφορίες νέων φορτηγών (6.423 το 2021, 4.250 το 2020 και 4.968 το 2019).

Το θετικό σενάριο

Οι αισιόδοξοι της αγοράς βλέπουν μπροστά τους μια πορεία σημαντικής αύξησης του ΑΕΠ κατά την επόμενη τριετία, σημειώνοντας πως πάντα θα υπάρχει μια έντονη συσχέτιση μεταξύ οικονομίας και Χρηματιστηρίου: 

• Οι τελευταίες δηλώσεις αξιωματούχων της της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας όχι μόνο καθησυχάζουν τις αγορές που φοβούνταν μια άνοδο των επιτοκίων λόγω του ράλι που έχει γίνει στην αγορά των εμπορευμάτων (έτσι, δεν αναμένεται σημαντική άνοδος των ευρωπαϊκών επιτοκίων τουλάχιστον για ακόμη δύο χρόνια), αλλά παράλληλα κλείνουν το μάτι στην Ελλάδα ότι θα συνεχίσει να έχει στήριξη στα κρατικά της χρεόγραφα ακόμη και μετά τη λήξη των επιπτώσεων της πανδημίας.
• Το έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον από Έλληνες και ξένους επενδυτές να τοποθετηθούν στη χώρα μας. Από το project του Ελληνικού, έως το real estate (π.χ. επενδύσεις της Hines, άνετη υπερκάλυψη ομολόγου της Prodea ΑΕΑΑΠ, είσοδος σημαντικών διεθνών παικτών στην Premia Properties), την εξαγορά ελληνικών εταιρειών έναντι υψηλών αποτιμήσεων (π.χ. Chipita, Cardlink, Pharmaten) και την πώληση του ναυπηγείου του Σκαραμαγκά, γίνεται φανερό ότι υπάρχει μεγάλη ρευστότητα στο διεθνές σύστημα και κάποιο (μικρό έστω, αλλά υπεραρκετό για εμάς) μέρος αυτής εμπιστεύεται τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και είναι διατεθειμένο να τοποθετηθεί σε αυτή. 
• Στην πληροφορική, οι εταιρείες δυσκολεύονται να βρουν προσωπικό, πριν καν ξεκινήσουν τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ -επίσης πριν ξεκινήσουν οι μεγάλες και οι εμβληματικές επενδύσεις στη χώρα- εταιρείες από τον χώρο της οικοδομής, της μεταλλουργίας, της ξυλείας και άλλων συναφών κλάδων βλέπουν τη φετινή τους ζήτηση να καταγράφει διψήφιο ποσοστό αύξησης σε όγκο.
• Η «μεγάλη εικόνα» δείχνει πως το παλαιό ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης θα χρηματοδοτήσουν μεγάλες επενδύσεις κατά την επόμενη τριετία, ενώ θα τρέξει και το νέο ΕΣΠΑ που τυπικά ξεκίνησε το 2021. Και σ’ όλα αυτά θα πρέπει να προστεθούν πολύ σημαντικά επενδυτικά σχέδια που θα γίνουν από τους ιδιώτες.

Είναι προφανές ότι σε περίπτωση επιβεβαίωσης ενός τέτοιου σεναρίου (το οποίο βασίζεται σε ήδη ειλημμένες αποφάσεις και δεσμεύσεις) ωφελημένοι θα βγουν όλοι οι κλάδοι της ελληνικής οικονομίας (λόγω της διάχυσης των ωφελειών) με ό,τι αυτό θα μπορούσε να σημάνει για την μελλοντική κερδοφορία των εισηγμένων εταιρειών.

Οι τρεις πιθανές παγίδες

Τα νέα του τελευταίου χρονικού διαστήματος είναι μάλλον ευχάριστα για την ελληνική οικονομία και το Χ.Α., ωστόσο κανείς δεν θα πρέπει να ξεχνά ότι οι αποτιμήσεις πολλών μετοχών έχουν αυξηθεί σημαντικά και ότι βιώνουμε μια περίοδο έντονης αβεβαιότητας λόγω των εξελίξεων στο υγειονομικό μέτωπο.

O Γενικός Δείκτης του Χ.Α. αυτή την περίοδο -για ακόμη μία φορά- δεν… λέει την αλήθεια, καθώς δεν μπορεί να απεικονίσει παραστατικά όλα όσα συμβαίνουν στο ταμπλό. Έτσι, την ώρα που η τιμή του Δείκτη βρίσκεται κοντά στο επίπεδο των 900 μονάδων, η αξία των συναλλαγών έχει υποχωρήσει σημαντικά και οι traders δυσανασχετούν, αρκετές μετοχές κάθε ημέρα σημειώνουν υψηλά δωδεκαμήνου, ενώ ακόμη περισσότερες έχουν διαγράψει αξιοζήλευτα ράλι, από τον περασμένο Νοέμβριο έως και σήμερα.

H ουσία είναι πως αρκετοί επενδυτές κινδυνεύουν να επηρεαστούν από τα μηνύματα που εκπέμπει ο Γενικός Δείκτης (π.χ. ότι «το Χ.Α. έχει… μείνει πίσω»), ενώ αντίθετα θα πρέπει να εξετάσουν κάθε μετοχή ξεχωριστά: πόσο έχει ανεβεί, πόσο αποτιμάται και αν όλος αυτός ο συνδυασμός καταλήγει να είναι ευνοϊκός σε σχέση με την κερδοφορία και της προοπτικές κάθε εταιρείας. Άλλωστε, εδώ και τουλάχιστον 6 χρόνια το Χ.Α. κινείται με τη λογική του «stock picking», δηλαδή με βάση την επιλογή επιλεγμένων μετοχών, καθώς οι μετοχές δεν κινούνται παράλληλα, αλλά αντίθετα παρατηρούνται μεγάλες διαφοροποιήσεις αποδόσεων από τίτλο σε τίτλο.

Μια δεύτερη παγίδα είναι να υποτιμήσει κάποιος τα δημοσιονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. Η χρηματιστηριακή αγορά έχει σταματήσει πλέον να ασχολείται με την πορεία των δημοσιονομικών μεγεθών και των σχετικών εξελίξεων. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην πανδημία και στην άρση των οποιωνδήποτε περιορισμών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στους κρατικούς προϋπολογισμούς των κρατών-μελών. Έτσι, το πρωτογενές δημοσιονομικό έλλειμμα του 2020 διαμορφώθηκε στο 6,7 του ΑΕΠ (λίγο κάτω από το 10% το συνολικό έλλειμμα) και φέτος το ποσοστό αυτό αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο -6%. Άρα, για να φτάσουμε το 2022 σε οριακά θετικό πρωτογενές πλεόνασμα και το 2023 στο +2%, πρέπει να υπάρξει βελτίωση των δημόσιων οικονομικών κατά περίπου 8%, ή διαφορετικά κατά 16 δισ. ευρώ! 

Πόσο εφικτό όμως είναι αυτό, αν αναλογιστεί κάποιος ότι από τα μέσα του 2022 μπαίνουμε ουσιαστικά σε μια προεκλογική περίοδο που θα περιλαμβάνει δύο εκλογικές αναμετρήσεις; Σύμφωνα με κυβερνητικούς παράγοντες, αυτό θα επιτευχθεί καθώς αφενός θα σταματήσουν οι κρατικές δαπάνες που είναι συνδεδεμένες με την πανδημία, αφετέρου τα φορολογικά έσοδα θα αυξηθούν από την προβλεπόμενη οικονομική ανάπτυξη της επόμενης διετίας. Πόσο εφικτό όμως είναι αυτό, με δεδομένη την πολιτική φορολογικών ελαφρύνσεων που έχει υποσχεθεί η κυβέρνηση και τη χαλαρότητα που παρατηρείται στο μέτωπο των συνταξιοδοτικών δαπανών;

Μια τρίτη παγίδα μπορεί να προκύψει από τη λανθασμένη αξιολόγηση των εταιρικών αποτελεσμάτων του πρώτου φετινού εξαμήνου. Τα εξαμηνιαία αποτελέσματα που θα ανακοινωθούν μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, θα είναι πράγματι εντυπωσιακά για την πλειονότητα των εισηγμένων εταιρειών σε ότι αφορά το ποσοστό βελτίωσης του τελικού αποτελέσματος. Ωστόσο, θα αποτελέσει σε πολλές περιπτώσεις λάθος αν κάποιοι θεωρήσουν ότι το ίδιο ποσοστό αύξησης στα κέρδη θα συνεχιστεί και κατά το δεύτερο μισό του 2021. Το πιθανότερο είναι πως θα υποχωρήσει καθώς:

1. Το δεύτερο τρίμηνο του 2020 ήταν το πλέον αδύναμο της περσινής χρονιάς και το τέταρτο το πιο ισχυρό για πολλούς επιχειρηματικούς κλάδους.
2. Το δεύτερο φετινό εξάμηνο θα επηρεαστεί από τις παρενέργειες των εξελίξεων στην εφοδιαστική αλυσίδα, μέσα από αυξήσεις στις τιμές των πρώτων υλών και των μεταφορικών εξόδων, αλλά και μέσα από ελλείψεις εμπορευμάτων και καθυστερήσεις παραδόσεων. 
3. Υπάρχουν αποκλίνουσες εκτιμήσεις σχετικά με το πόσο κανονική θα είναι η (οικονομική και κοινωνική) ζωή μας από το προσεχές φθινόπωρο έως και την άνοιξη του 2022.