ΧΑ: Είκοσι χρόνια μετά τη «φούσκα» του 1999

Παρά το γεγονός ότι πέρασαν είκοσι ολόκληρα χρόνια από το «σπάσιμο της χρηματιστηριακής φούσκας» του 1999, οι μνήμες της επενδυτικής κοινότητας παραμένουν νωπές, για τέσσερις κυρίως λόγους:

Πρώτον, εξ’ αιτίας των βαρύτατων απωλειών που προκάλεσε στους επενδυτές. Να σημειωθεί ότι ο Γενικός Δείκτης του ΧΑ είχε εκτιναχθεί έως και τις 6.335 μονάδες, όταν σήμερα βρίσκεται 87% χαμηλότερα! Στην πράξη ωστόσο, οι ζημίες ήταν πολύ υψηλότερες όχι μόνο λόγω του ενδιάμεσου πληθωρισμού, αλλά και εξ’ αιτίας των περίπου εκατό εισηγμένων εταιρειών (η μία στις τρεις!) που από το 1999 αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από το ΧΑ αφήνοντας τους μετόχους τους «με τα χαρτιά στο χέρι» (παρακάτω παρατίθενται αναλυτικά στοιχεία).

Δεύτερον, λόγω της ευρύτατης διάστασης του φαινομένου, καθώς ήταν η πρώτη φορά όπου εκατομμύρια Έλληνες (και κυρίως άτομα που είχαν μηδενική ή ελάχιστη σχετική εμπειρία) επένδυσαν μεγάλο τμήμα της περιουσίας τους στο ελληνικό χρηματιστήριο, αποκτώντας συχνά μετοχές οι οποίες είχαν προηγουμένως αυξηθεί κατά δέκα, τριάντα ή και εκατό φορές!

Τρίτον, εξ’ αιτίας των πολιτικών διαστάσεων που έλαβε το όλο θέμα, τόσο πριν το σπάσιμο της φούσκας, όσο και μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2000.

Και τέταρτον, επειδή όταν λίγα χρόνια αργότερα (2008), άρχισαν να επηρεάζουν το ταμπλό του ΧΑ οι επιπτώσεις από την άκρατη πιστωτική επέκταση των τραπεζών και από την ευρύτερη οικονομική κρίση, πολλοί απέδωσαν εσφαλμένα το άθροισμα των απωλειών της εικοσαετίας στα γεγονότα του 1999.

«Φαλίρισε» το ένα τρίτο του ταμπλό

Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 έως και σήμερα, πολλές δεκάδες εταιρείες του ΧΑ έχουν «βάλει λουκέτο», ενώ αρκετές άλλες βρίσκονται εκτός διαπραγμάτευσης και είναι ιδιαίτερα αμφίβολο αν οι μέτοχοί τους θα πάρουν κάποια… ρέστα από το ποσό που επένδυσαν.

Μεταξύ των πρώην εισηγμένων που εντάσσονται στις δύο προαναφερθείσες κατηγορίες εταιρειών περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων και οι:

Κατασκευές-Ακίνητα: Αφοί Μεσοχωρίτη, ΑΛΤΕ, Έδραση, Betanet, Μπαλάφας, Stabilton, Τεχνοδομή Αφοί Τραυλού, Θεμελιοδομή (είχε απορροφήσει και την Nestos), Μηχανική, ΒΑΛΚΑΝ Ακινήτων, ΔΙΕΚΑΤ, Ευρωπαϊκή Τεχνική, ΑΤΤΙΚΑΤ, ΓΕΝΕΡ ΓΕΚΑΤ, Γνώμων (οι δύο τελευταίες είχαν απορροφηθεί από την Έμπεδος) και ΕΡΓΑΣ.

Πληροφορική-τηλεπικοινωνίες: Πουλιάδης, Alpha Grissin, Datamedia, Despec, Microland, ALTEC (είχε απορροφήσει και την Sysware), Informatics, Intersat, Hitech, Ipitotiki Software & Publications, Lannet.

Τρόφιμα: Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης, Nutriart (είχε απορροφήσει Αλλατίνη και Κατσέλη), Cardico, Μύλοι Χατζηκρανιώτη, Ξιφίας, Ελληνικές Ιχθυοκαλλιέργειες.

Κλωστές-Ένδυση: Connection, ΚΟΡΦΙΛ, Κλωνατέξ, Maxim-Περτσινίδης, Ενωμένη Κλωστοϋφαντουργία (είχε απορροφήσει Κλωστήρια Ναούσης, Fanco, Δούδο, Γιαννούση), Micromedia-Μπριτάννια, Νηματεμπορική, Λεβεντάκης, ΕΛΦΙΚΟ, ΕΤΜΑ, ΕΛΛΑΤΕΞ, Sex Form, Ridenco, Μουριάδης, Τεξαπρέτ, Fintexport, Ελληνική Υφαντουργία.

Εμπόριο: Yalco, Sprider, Κλαουδάτος, Atlantic, Αλυσίδα, Μουριάδης, Εικόνα-Ήχος, Ηλεκτρονική, Κορασίδης, Alsinco, Promota.

Media: Alter, Mega, Τεγόπουλος, Τεχνικές Εκδόσεις.

Χρηματοοικονομικός τομέας: ΑΤΕ Bank, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, Aspis Bank, Ασπίς Πρόνοια, Λαϊκή Τράπεζα Κύπρου, Ασπίς Επενδυτική, Domus Επενδυτική.

Βιομηχανία: Δάρινγκ, Spider, Shelman, Νεοχημική, Veterin, Χαλυβδοφύλλων, Κεράνης, Πετζετάκις, Alco Hellas.

Λοιποί κλάδοι: Εμπορικός Δεσμός, Alfa-Alfa Holdings, ΑΛΚΑΡ-ΑΕΜΕΤ, Alma-Ατέρμων, ΔΑΝΕ, Χατζηιωάννου, Αθηναϊκές Συμμετοχές, Τρόπαια, Κούμπας, Παρνασσός, ΣΑΟΣ, Imperio.

Στον αριθμό των παραπάνω 99 εισηγμένων, θα πρέπει να προστεθούν και άλλες που σήμερα βρίσκονται εκτός διαπραγμάτευσης με σοβαρά οικονομικά ζητήματα όπως πχ Folli-Follie, Ναυτεμπορική, ΓΕ Δημητρίου (είχε εξαγοράσει τη Vell, που είχε αποκτήσει την Τασόγλου), Μπουτάρης, Axon Συμμετοχών, Euromedica και Κεραμεία Αλλατίνη.

Επίσης, υπήρξαν και εισηγμένες που στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα βγήκαν από το ΧΑ μέσα από τη διαδικασία των δημόσιων προτάσεων σε τιμήματα πολύ χαμηλότερα από αυτά που εισήλθαν σ’ αυτό, ενώ είχαμε και περιπτώσεις όπου μετά από «φτωχές» δημόσιες προτάσεις ακολούθησαν λουκέτα (πχ ΔΟΛ, Ιμάκο, Λυμπέρης).

Είκοσι χρόνια μετά

Σύμφωνα με αναλυτές, το ζητούμενο βέβαια δεν είναι μόνο μια πρόχειρη ιστορική αναδρομή, αλλά το να δούμε αν η τελικά ελληνική κεφαλαιαγορά έχει διδαχτεί από τα σοβαρά σφάλματα εκείνης της εποχής.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι -με αφορμή και τις εξελίξεις σε ζητήματα όπως αυτά των Folli-Follie και Creta Farms- έχουν πολλά ακόμη πράγματα να γίνουν στο μέτωπο της ουσιαστικής εταιρικής διακυβέρνησης (φετινή επαναδραστηριοποίηση του σχετικού Εθνικού Συμβουλίου-ΕΣΕΔ).

Από την άλλη πλευρά, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα:

• Το θεσμικό πλαίσιο είναι πολύ πιο σύγχρονο και αυστηρό σε ζητήματα ενημέρωσης του επενδυτικού κοινού.

• Έχουν γίνει σαφή βήματα ευρύτερου ελέγχου στις σχέσεις εταιρειών και βασικών τους μετόχων.

Το κυριότερο όμως όφελος είναι η ωρίμανση τόσο των ίδιων των βασικών μετόχων, όσο του ευρέος επενδυτικού κοινού.

Οι βασικοί μέτοχοι πλέον διδάχτηκαν για τα καλά πως κανένας «αεριτζής» του 1999 δεν κατάφερε τελικά να σώσει την εταιρεία του. Και επίσης ότι ακόμη και εκεί που υπάρχουν κενά θεσμικού πλαισίου και «παράθυρα παρανομίας» έρχεται η ίδια η αγορά να απονείμει σε βάθος χρόνου τη δική της (αμείλικτη συνήθως) δικαιοσύνη.

Σε ό,τι αφορά τους επενδυτές μειοψηφίας, στους τίτλους της υψηλής κεφαλαιοποίησης, οι ξένοι είναι εκείνοι που καθορίζουν την τάση της αγοράς, τιμωρώντας συχνά υπερβολές και αντιδρώντας άμεσα στα «φάουλ» των ιδιοκτητών των εισηγμένων.

Στις υπόλοιπες μετοχές, οι Έλληνες επενδυτές δίνουν πλέον μεγαλύτερη έμφαση στα θεμελιώδη δεδομένα και στις οικονομικές προοπτικές των εταιρειών, δυσπιστώντας συχνά απέναντι σε υπερ-φιλόδοξα σχέδια διοικήσεων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η μεγάλη άνοδος τιμών που έλαβε χώρα στα μικρομεσαία «χαρτιά» του ΧΑ κατά την τελευταία τριετία, περιορίστηκε κυρίως στις εταιρείες με ισχυρά θεμελιώδη δεδομένα.

Θα ξαναζήσουμε «1999»;

Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, παρά την προαναφερθείσα ωρίμανση της αγοράς, ουδείς μπορεί να αποκλείσει πως κάποια στιγμή στο μέλλον θα μπορούσαμε να ξαναζήσουμε στιγμές ανάλογες με εκείνες του 1999.

Πρώτον, γιατί συνήθως το ξεκίνημα μιας φούσκας δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό. Χαρακτηριστικό στοιχείο είναι πως η εκκίνηση της ανόδου εκείνης της εποχής βασιζόταν σε στοιχεία της θεμελιώδους ανάλυσης: Είχαμε πολύ θετικό παγκόσμιο κλίμα (ράλι και στις ξένες αγορές), μια υποσχόμενη επανάσταση της πληροφορικής και μια Ελλάδα που μπαίνοντας στο ευρώ θα είχε και πολύ χαμηλότερο ύψος επιτοκίων.

Δεύτερον, διότι όπως έχει ήδη δείξει άπειρες φορές η ιστορία, ο άνθρωπος από την εποχή του Αδάμ και της Εύας έως και σήμερα, συχνά επαναλαμβάνει τα ίδια ακριβώς λάθη, παρασυρόμενος από τις μεγάλες αδυναμίες του. Και ο συνδυασμός απληστίας-αλαζονείας συγκαταλέγεται σ’ αυτές.