Εκλεισε 140 χρόνια ζωής το Χρηματιστήριο!

Πάνω από το ιστορικό καφενείο "Η Ωραία Ελλάς", στη διασταύρωση των οδών Ερμού και Αιόλου, βρισκόταν από το 1870 η Λέσχη Εμπόρων των Αθηνών. Ο χώρος της χρησίμευε ως τόπος συνάντησης των επαγγελματιών, αλλά συχνά και ως πρακτορείο ειδήσεων. Εκεί κάθε απόγευμα διεξάγονταν διαπραγματεύσεις επί των ομολογιών των Εθνικών δανείων που εκδίδονταν.

Σταδιακά και με τη διάδοση των μετοχικών τίτλων, δημιουργήθηκε η διάθεση για σημαντικότερες συναλλαγές. Με την πάροδο του χρόνου, η λέσχη πάνω από το καφενείο "Η Ωραία Ελλάς" μετατράπηκε από ψυχαγωγικό κέντρο ορισμένης επαγγελματικής τάξης σε Μετοχοπρατήριον, σύμφωνα με τον Τρ. Ευαγγελίδη που της έδωσε αυτή την ονομασία. Και αυτό διότι οι συναλλαγές που εισήγαγαν οι πρώην "χαβιαροχανίτες" ομογενείς ήταν γνήσιες χρηματιστηριακές πράξεις, που είχαν αναπτυχθεί στα ήδη οργανωμένα Χρηματιστήρια άλλων Χωρών. Έτσι άρχισε να λειτουργεί ένα "ανεπίσημο" Χρηματιστήριο στην Πόλη της Αθήνας. Έμβλημά του ήταν ο Φτερωτός Ερμής, απ' όπου αργότερα εμπνεύσθηκε και το έμβλημά του το "επίσημο" Χρηματιστήριο.

Όταν η Ερμούπολη της Σύρου μεσουρανούσε ως η Ελληνική Πόλη με τη μεγαλύτερη αστική ανάπτυξη, ο οικονομικός Τύπος της Πόλης δεν παρέλειπε να επισημαίνει την έλλειψη Χρηματιστηρίου, που η σύστασή του θα αποτελούσε τον πυρήνα για τον σχηματισμό ομοίων στη συνέχεια, στον Πειραιά, στην Αθήνα και στην Πάτρα. Καθώς η Ερμούπολη άρχισε να παρακμάζει, η σκυτάλη της πρώτης εμπορικής Πόλης πέρασε στον Πειραιά. Εκεί είχε ήδη αναγερθεί χρηματιστηριακό μέγαρο, πριν ακόμα ιδρυθεί επισήμως Χρηματιστήριο.

Συμπερασματικά αναφέρεται ότι το πρώτο Ελληνικό Χρηματιστήριο που ιδρύθηκε στον Πειραιά ήταν μικτή Αγορά Εμπορευμάτων και Αξιών ταυτοχρόνως. Όμως, το συγκεκριμένο Χρηματιστήριο ποτέ δεν μπόρεσε να αποκτήσει επαρκή κίνηση χρηματιστηριακών τίτλων. Το αξιομνημόνευτο της ιδρύσεώς του αφορά περισσότερο στην κατασκευή του κτιρίου και λιγότερο στη λειτουργία του.

Την εποχή εκείνη, τον Μάιο του 1873, τα μέλη της Λέσχης ονόμασαν τη Λέσχη τους Χρηματιστήριο και προχώρησαν ακόμη και στην εκλογή προέδρου. Ως πρώτος πρόεδρος εκλέχθηκε ο κ. Γεώργιος Ιγγλέσης.

Στην αρχή, οι λίγες πράξεις που συνάπτονταν στη Λέσχη δεν ήταν αρκετές για να δημιουργήσουν χρηματιστηριακή ατμόσφαιρα. Στη συνέχεια όμως, όσο αυξανόταν το επενδυτικό ενδιαφέρον, κυρίως μετά από την ίδρυση της Εταιρείας Λαυρίου, γίνονταν ολοένα και πυκνότερες οι συγκεντρώσεις στο καφενείο και στον χώρο μπροστά από αυτό. Η ατμόσφαιρα, όπως αναφέρθηκε, άρχισε να θερμαίνεται κατά τον Μάιο του 1873, όταν κυκλοφόρησαν 100.000 μετοχές της εταιρείας του Λαυρίου και αποτέλεσαν αποκλειστικό, σχεδόν, αντικείμενο αγοραπωλησιών στη Λέσχη, στο καφενείο και στους δρόμους.

Κύριο αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην "ανεπίσημη" Χρηματιστηριακή Αγορά της Αθήνας ήταν οι ομολογίες των Εθνικών Δανείων. Διαπραγματεύονταν όμως και μετοχές της Εθνικής Τράπεζας και της εταιρείας Εθνικής Ατμοπλοΐας της Ελλάδας. Μετά το 1873, άρχισαν να διαπραγματεύονται οι μετοχές της Α.Ε. Μεταλλουργείων Λαυρίου, των Ασφαλιστικών εταιρειών "Φοίνιξ" και "Άγκυρα" και της Α.Ε. Αεριόφωτος Αθηνών. Στη συνέχεια, με την ίδρυση πολλών Μεταλλευτικών εταιρειών, σημειώνονται διαπραγματεύσεις των μεταλλευτικών εταιρειών "Ελληνική Μεταλλευτική εταιρεία", "ο Λαυρεωτικός Όλυμπος", "Νικίας", "ο Περικλής" και "η Κάρυστος".

Παρά το γεγονός ότι η ελληνική οικονομία δεν ήταν τόσο ανεπτυγμένη για να δικαιολογήσει τη λειτουργία και άλλων Τραπεζών πέραν της Εθνικής, αρχίζουν να δημιουργούνται νέες Τράπεζες, οι περισσότερες από τις οποίες δεν κατάφεραν να επιβιώσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι παρακάτω Τράπεζες ήταν οι πρώτες που οι μετοχές τους διαπραγματεύθηκαν στο Χρηματιστήριο Αθηνών:

Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος: Ιδρύθηκε το 1841, με αρχικό κεφάλαιο 5.000.000 δραχμές και άρχισε τις εργασίες της στις 22 Ιανουαρίου 1842.

Ναυτική Τράπεζα "ο Αρχάγγελος": Ιδρύθηκε με Β.Δ. του 1870 και με αρχικό κεφάλαιο 4.000.000 φράγκα (20.000 μετοχές). Ξεκίνησε ως Τράπεζα, αλλά περισσότερο λειτούργησε ως Ανώνυμη Ασφαλιστική Εταιρεία.

Γενική Πιστωτική Τράπεζα: Προήλθε από την εντός τριών ημερών αστραπιαία συνένωση δύο Τραπεζών, που ίδρυσαν το 1872 αντίστοιχες ομάδες ομογενών. Το κεφάλαιο ανερχόταν σε 14.000.000 δραχμές (56.000 μετοχές).

Τράπεζα Βιομηχανικής Πίστεως: Ιδρύθηκε το 1873, στην ακμή της "Μεταλλομανίας", με πρωτοβουλία ομογενών και ντόπιων κεφαλαιούχων και με αρχικό κεφάλαιο 5.000.000 φράγκα (50.000 μετοχές).

Η επίσημη ιστορία του Χ.Α. αρχίζει στις 30/9/1876, όταν επί κυβέρνησης του Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου, δόθηκε η κυβερνητική έγκριση για τη σύστασή του.

Η πρώτη του στέγη βρισκόταν στον χώρο του Κεντρικού Ταχυδρομείου. Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε στην οικία Αργυροπούλου, που βρισκόταν στη βορειοδυτική γωνία των οδών Αιόλου και Σοφοκλέους. Δεν κατάφερε όμως να στεριώσει για πολύ εκεί. Διότι το 1885 εγκαταστάθηκε σε κτίριο επί της οδού Σοφοκλέους 11 που είχε ανεγερθεί από την Ανώνυμη Χρηματιστηριακή Εταιρεία "Ο Ερμής". Η χρηματιστηριακή εταιρεία όμως διαλύθηκε και έτσι η μετέπειτα Εμπορική Τράπεζα ανάγκασε το Χρηματιστήριο σε νέα εύρεση στέγης.

Τελικά το 1891 το Χρηματιστήριο στεγάστηκε σε κτίριο στην οδό Πεσμαζόγλου 1. Μια πέτρινη κατασκευή με σχέδιο φερμένο από το εξωτερικό. Διέθετε μια κατάφωτη αίθουσα, με παράθυρα και φεγγίτες. Με την κεντρική αίθουσα συνεδριάσεων να είναι γεμάτη από διακοσμητικά ζωγραφικά στοιχεία: ιωνικά επίκρανα, διακοσμητικά αετώματα με ανθέμια, μετάλλια με νομίσματα της εποχής. Στο εξώστη του επόπτη, δυο καρυάτιδες και στους περιμετρικούς τοίχους, παραστάσεις του κερδώου Ερμή. Στην έδρα του κυβερνητικού επόπτη βρισκόταν ένα ορειχάλκινο άγαλμα του Ερμή, το οποίο συνεχίζει την πορεία του και στο σύγχρονο Χρηματιστήριο.

Η μοναδική καλλιτεχνικά αίθουσα, του λεγόμενου σήμερα "παλαιού Χρηματιστηρίου", άρχισε να γίνεται μη λειτουργική. Ιδιαίτερα μετά το 1923 οι ανάγκες εξεύρεσης κατάλληλου κτιρίου έγιναν επιτακτικές, εξαιτίας των πολλών διορισμών και της αύξησης των Μελών που συνωστίζονταν στη μικρή αίθουσα συναλλαγών.

Το Νοέμβριο του 1934 η Εθνική Τράπεζα προσφέρει στην επιτροπή του Χρηματιστηρίου ένα καινούργιο κτίριο στην παραπλήσια με το παλιό, οδό Σοφοκλέους 10. Στα χρωματιστά μάρμαρα και μωσαϊκά του κτιρίου του Χρηματιστηρίου γράφτηκαν ίσως τα μεγαλύτερα γεγονότα της σύγχρονής ελληνικής οικονομίας.

Από τις 76 ανώνυμες εταιρείες που διαπραγματεύονταν το 1924, έφτασαν στα μέσα του '60 τις 124. Ο ξύλινος πίνακας περιείχε ακόμα τις εταιρείες με ταμπελάκια, με τον υπάλληλο να αλλάζει με το χέρι την τιμή που προέκυπτε κατά την συναλλαγή.

Μετά το τέλος του 1973, το Χρηματιστήριο αρχίζει να γίνεται ένα φορέας μαζικού ενδιαφέροντος. Οι επενδυτές άρχισαν σταδιακά να μην είναι μόνο βιομήχανοι αλλά και μικρομεσαίοι. Με το αποκορύφωμα της λαϊκής χρηματιστηριακής επένδυσης να γίνεται το 1999, ενώ σημαντικός χρηματιστηριακός "ενθουσιασμός" είχε παρατηρηθεί και το 1987, αλλά ακολούθησε η "Black Monday" στη Wall Street.

Όσο για το κτίριο του "παλαιού Χρηματιστηρίου" στη οδό Πεσματζόγλου 1 στέγασε μετέπειτα την Τράπεζα Κοσμαδόπουλου. Στη συνέχεια παραχωρήθηκε στον προμηθευτικό συνεταιρισμό της Κτηματικής Τράπεζας. Οι μεγάλες φθορές που υπέστη οδήγησαν τη διοίκηση του Χρηματιστηρίου να του αλλάξουν χρήση. Σήμερα, μετά από ανακαινίσεις και αναπαλαιώσεις, η παλιά αίθουσα συνεδριάσεων φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις. Με μέρος των γραφείων του να χρησιμοποιούνται από το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο. Το μέγαρο στη Σοφοκλέους 10 επανήλθε στην Εθνική Τράπεζα, με την κεντρική αίθουσα να φιλοξενεί εκδηλώσεις.

Σύμφωνα με παράγοντες της Αγοράς, μπορεί το νέο κτίριο του Χρηματιστηρίου, επί της Λεωφόρου Αθηνών, να είναι επιβλητικό μέσα από τη μοντέρνα όψη του, όμως, παραμένει μακριά από την καρδιά του Εμπορίου και της Αγοράς της Αθήνας, σε αντίθεση με το προηγούμενο, ενώ μάλλον αρνητικό ρόλο έπαιξε και η κατάργηση της αίθουσας συναλλαγών.

Η οδός Σοφοκλέους ταυτίστηκε με την οικονομία και την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Το εκεί κτίριο του Χρηματιστηρίου στέκεται μέχρι σήμερα για να μαρτυρεί από οικονομικές πτωχεύσεις και κατοχικούς πληθωρισμούς μέχρι την εκτόξευση του Γενικού Δείκτη τιμών και την είσοδο του ευρώ. Καταγράφοντας και ζώντας την άνοδο και τις διακυμάνσεις ολόκληρης της ελληνικής οικονομίας.

Καταλυτικές ημερομηνίες για το Χ.Α.

Το 1918 το Χ.Α. μετατρέπεται σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου.

Το 1934 το Χ.Α. μεταφέρεται στην οδό Σοφοκλέους.

Το 1988 καταργούνται οι χρηματιστές ως φυσικά πρόσωπα και ιδρύονται οι πρώτες ΑΧΕ.

Το 1991 τίθεται σε λειτουργία στο Χ.Α. το πρώτο ηλεκτρονικό σύστημα συναλλαγών, αντικαθιστώντας την μέθοδο εκφώνησης-αντιφώνησης. Το Φεβρουάριο του 1991 ιδρύεται το Κεντρικό Αποθετήριο Αξιών για την εκκαθάριση των συναλλαγών.

Το 1995 το Χ.Α. μετατρέπεται σε Ανώνυμη Εταιρεία με μοναδικό μέτοχο το Ελληνικό Δημόσιο.

Το 1997 το Ελληνικό Δημόσιο διαθέτει με Ιδιωτική τοποθέτηση το 39,67% του μετοχικού κεφαλαίου του Χ.Α., ενώ το 1998, μέσω δεύτερης Ιδιωτικής τοποθέτησης, διαθέτει ποσοστό 12% περίπου του μετοχικού κεφαλαίου σε επιλεγμένους επενδυτές. Το 1999 το ποσοστό του Ελληνικού Δημοσίου περιορίζεται περαιτέρω στο 47,7%.

Το 1999 ξεκινούν τη λειτουργία τους το Χρηματιστήριο Παραγώγων, η Εταιρία Εκκαθάρισης Συναλλαγών επί Παραγώγων (ΕΤΕΣΕΠ), και τον Αύγουστο του 1999 ξεκινά η διαπραγμάτευση των πρώτων Παράγωγων Προϊόντων.
Το 1999 ξεκινάει το έργο της αποϋλοποίησης μετοχών - τα έγχαρτα αποθετήρια έγγραφα αντικαθίστανται σταδιακά από ηλεκτρονικές εγγραφές στο Σύστημα Άυλων Τίτλων (ΣΑΤ). Τον Νοέμβριο του 1999 τίθεται σε λειτουργία το ηλεκτρονικό σύστημα συναλλαγών ΟΑΣΗΣ, αντικαθιστώντας το ΑΣΗΣ.

Το Μάρτιο του 2000 ιδρύεται η Ελληνικά Χρηματιστήρια Α.Ε. ως Εταιρεία Συμμετοχών.

Τον Αύγουστο του 2000 η ΕΧΑΕ εισάγεται στο Χ.Α.

Τον Απρίλιο του 2001 καταργείται η αίθουσα συνεδριάσεων (trading floor) του Χ.Α. στην οδό Σοφοκλέους 10.

Τον Σεπτέμβριο του 2002 ολοκληρώνεται η συγχώνευση των Ανωνύμων Εταιρειών Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών Α.Ε. και Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών Α.Ε., θυγατρικών της ΕΧΑΕ. Η επωνυμία της νέας εταιρείας είναι "Χρηματιστήριο Αθηνών Α.Ε.".

Τον Ιούνιο του 2003 το Ελληνικό Δημόσιο, σε εφαρμογή του προγράμματος Αποκρατικοποιήσεων, διαθέτει το σύνολο των μετοχών ΕΧΑΕ κυριότητάς του σε 7 Τράπεζες. Το Χ.Α. μεταβιβάζει τις εναπομείνασες εποπτικές του αρμοδιότητες στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς.

Τον Φεβρουάριο του 2004 η ΕΧΑΕ εξαγοράζει τα μειοψηφικά ποσοστά στις θυγατρικές της ΚΑΑ και ΕΤΕΣΕΠ και η συμμετοχή της ανέρχεται πλέον σε 100%, ενώ το Μάρτιο του 2005 ολοκληρώνεται η συγχώνευση με απορρόφηση της θυγατρικής Ανάπτυξη Συστημάτων και Υποστήριξης Κεφαλαιαγοράς Α.Ε. (ΑΣΥΚ).

Στις 30 Οκτωβρίου 2006 τίθεται σε λειτουργία η Κοινή Πλατφόρμα συναλλαγών και εκκαθάρισης μεταξύ του X.A. και του Χρηματιστηρίου Αξιών Κύπρου (Χ.Α.Κ.).

Τον Νοέμβριο 2006 ολοκληρώνεται η συγχώνευση των θυγατρικών ΚΑΑ και ΕΤΕΣΕΠ από την ΕΧΑΕ. Η επωνυμία της νέας εταιρίας αλλάζει σε "Ελληνικά Χρηματιστήρια A.E. Συμμετοχών, Εκκαθάρισης, Διακανονισμού & Καταχώρησης".

Τον Ιούλιο του 2007 ξεκινάει η μεταφορά όλων των Υπηρεσιών του Ομίλου στο νέο ιδιόκτητο κτίριο στη Λεωφόρο Αθηνών 110. Τον Δεκέμβριο του 2007 κλείνει για τελευταία φορά της πόρτες του το ιστορικό κτίριο της οδού Σοφοκλέους 10 ως Χρηματιστήριο.

Τον Ιανουάριο του 2008 ξεκινάει να διαπραγματεύεται το πρώτο ETF στην Ελληνική Αγορά.

Τον Φεβρουάριο του 2008 ξεκινάει τη λειτουργία της η Εναλλακτική Αγορά.

Λόγω της Τραπεζικής αργίας που κηρύχθηκε, το Χρηματιστήριο Αθηνών παρέμεινε κλειστό από τις 29 Ιουνίου 2015 και επαναλειτούργησε στις 3 Αυγούστου 2015, με τον Γενικό Δείκτη να καταγράφει ιστορική πτώση, φτάνοντας το -22,88% και τις 615,08 μονάδες κατά τη διάρκεια τη συνεδρίασης, για να κλείσει τελικά στις 668,06 μονάδες με τη μεταβολή να είναι στο -16,23%, ξεπερνώντας την κατάρρευση του -12,6% στις 26 Οκτωβρίου 1987, την ημέρα δηλαδή της επαναλειτουργίας του μετά τη σύντομη αργία, λόγω του "κραχ" των Χρηματιστηρίων τη "μαύρη Δευτέρα" ("Black Monday", όταν δεν υπήρχε ημερήσιο όριο μεταβολής), στις 19 Οκτωβρίου 1987.