Η αυτονόμηση της ελληνικής αγοράς δείχνει ότι οι επενδυτές έχουν πάρει το μήνυμα ότι το 2010 επιφυλάσσει έντονες αναταράξεις για την οικονομία, τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές. Τι πραγματικά μέλλει γενέσθαι;

Η έντονη μετεκλογική υποαπόδοση της Σοφοκλέους σηματοδοτεί το γεγονός ότι οι επενδυτές "πήραν το μήνυμα" για την οικονομία και αρχίζουν να σκιαγραφούν το πώς θα εξελιχθεί το 2010 για τις επιχειρήσεις μετά και τις τελευταίες εξελίξεις.

Τα τελευταία νέα λένε πως αυτήν τη φορά τα πράγματα θα είναι πολύ χειρότερα σε σύγκριση με τις προηγούμενες στενωπούς και όσοι προβλέπουν έστω και κάποια συγκρατημένη ανάκαμψη σήμερα είναι έντονα προβληματισμένοι.

Από τη μία πλευρά φαίνεται να έχει ξεκινήσει το δεύτερο στάδιο μιας βαθύτερης ύφεσης, καθώς οι απολυμένοι -και γενικότερα οι πληγέντες- της πρώτης φάσης περιορίζουν και αυτοί την κατανάλωσή τους...

Και από την άλλη, η κυβέρνηση ετοιμάζει μέτρα για να μαζέψει το δημοσιονομικό έλλειμμα κατά περισσότερο από 2,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, που όμως θα στερήσουν ρευστό από την αγορά και ανεξάρτητα από την αναγκαιότητά τους θα επιδράσουν και αυτά αρνητικά στη ζήτηση της πραγματικής οικονομίας.

Ωστόσο, οι περιπέτειες της οικονομίας για το 2010 δεν τελειώνουν εδώ, καθώς το μίγμα των τελευταίων εξελίξεων προκαλεί δύο ακόμη κινδύνους:

Α. Ο πρώτος σχετίζεται με το αυξημένο κόστος δανεισμού, καθώς πέρα από τα γνωστά και μεγάλα προβλήματα η διεθνής αγορά αμφιβάλλει για τη βούληση της νέας κυβέρνησης για πραγματική περιστολή του ελλείμματος, μετά και τη δημοσίευση του νέου προϋπολογισμού.

Β. Ο δεύτερος κίνδυνος αφορά στους κυβερνητικούς χειρισμούς σε μια σειρά θέματα, όπου αντί για ταχύτατες αντιδράσεις παρατηρούνται καθυστερήσεις, παλινωδίες, έλλειψη συντονισμού και… συντροφικά μαχαιρώματα.

Για παράδειγμα, γνωστός επιχειρηματίας επέκρινε την κυβέρνηση για την επιλογή της να προχωρήσει τώρα στην αναδιάρθρωση των υπουργείων, λέγοντας ότι "κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης φουρτούνας δεν στρίβεις το καράβι"!

Και μετά την αναδιάρθρωση των υπουργείων, είχαμε τον νέο τρόπο πρόσληψης των γραμματέων που ακόμη να ολοκληρωθεί, ή ακόμη είχαμε και την αλλαγή των διοικητών των τραπεζών, την ημέρα όπου όλοι οι παράγοντες της οικονομίας σκέφτονταν πώς θα έπρεπε να στείλουν μήνυμα στους επενδυτές των ελληνικών ομολόγων ότι όλα βαίνουν καλώς…

Μετά τα δύσκολα, τα δυσκολότερα…

Το μόνο βέβαιο, λίγο πριν μπει το 2010, είναι πως η οικονομία και οι επιχειρήσεις κατανοούν ότι έχουμε εισέλθει σε περιοχή έντονων "αναταράξεων"... Μερικές από αυτές πολύ πιθανόν να μην τα βγάλουν πέρα και κάποιες άλλες θα είναι εκείνες που θα εκμεταλλευτούν την όλη κατάσταση και θα αποτελέσουν τους νικητές της επόμενης μέρας.

H περίοδος της μετεκλογικής ευφορίας τέλειωσε και τώρα το επενδυτικό κοινό βρίσκεται ενώπιον των σοβαρότατων προβλημάτων που αντιμετωπίζει η οικονομία της χώρας.

Η ελληνική κυβέρνηση ενδέχεται να προσφύγει το 2010 σε μεγάλο δανεισμό, σε μια περίοδο όπου η αξιοπιστία της οικονομίας έχει πληγεί σημαντικά και όταν η χώρα αντιμετωπίζει τον κίνδυνο νέας υποβάθμισης της πιστοληπτικής της ικανότητας από τους διεθνείς οργανισμούς.

Πέραν αυτών, μετά και τις πρόσφατες αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το ελληνικό δημόσιο χάνει τον καλύτερο "πελάτη" του για τη διάθεση των κρατικών ομολόγων που εκδίδει: τις ελληνικές τράπεζες.

Αν σε όλα αυτά συνεκτιμηθούν οι απίστευτες "τρύπες" στα ασφαλιστικά ταμεία και στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, τότε αντιλαμβάνεται κάποιος το μέγεθος του προβλήματος. Είναι η πρώτη φορά όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μιλά με τόσο ταπεινωτικά λόγια για χώρα-μέλος της και επίσης πρώτη φορά που Έλληνας πρωθυπουργός αναφέρεται στο ενδεχόμενο της χρεοκοπίας...

Τετραγωνισμός του κύκλου...

Απέναντι σε αυτήν την κατάσταση, το υπουργείο Οικονομικών δεν είναι σε θέση να αντιπαραθέσει έναν προϋπολογισμό που να προβλέπει πολύ καλύτερα νούμερα για το 2010.

Ακόμα και με βάση την τροποποίηση του αρχικού σχεδίου, για το 2010 ο στόχος είναι η μείωση του ελλείμματος στο 9,1%, πολύ ψηλότερα δηλαδή από το επίπεδο που θα επιθυμούσαν οι αγορές.

Το όλο πρόβλημα δεν οφείλεται μόνο στις προεκλογικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης, αλλά κυρίως έγκειται στο ότι εν μέσω κρίσης είναι πολύ δύσκολη υπόθεση να μαζέψεις τις δαπάνες και να αυξήσεις τα έσοδα, ιδίως σε μια χώρα όπου το 25% των πολιτών της βρίσκεται κάτω από το λεγόμενο όριο της φτώχειας. Ίσως μάλιστα να πρόκειται και για τον... τετραγωνισμό του κύκλου, όπως δηλώνουν παράγοντες της αγοράς.

Κάτω λοιπόν από αυτούς τους περιορισμούς, το πρώτο μέλημα της κυβέρνησης είναι να διαμηνύσει στις αγορές -προκειμένου να συνεχίσει να μπορεί να δανείζεται χωρίς σημαντική επιδείνωση όρων- ότι μπορεί μεν τα νούμερα του 2010 να απογοητεύσουν για μία ακόμη φορά, όμως μέσα στο έτος θα υπάρξουν διαρθρωτικές παρεμβάσεις, έτσι ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για σταδιακή βελτίωση επιδόσεων σε βάθος χρόνου.

Στόχος της δηλαδή είναι να κερδίσει χρόνο, υποσχόμενη προοπτικές. Για τον σκοπό αυτό, άλλωστε, έχει ήδη προβεί σε κινήσεις, αφήνει υπονοούμενα και σχεδιάζει νέα μέτρα.

- Η πρώτη κίνηση ήταν το άρον-άρον ξεκίνημα της συζήτησης για το Ασφαλιστικό, όπου ο πρωθυπουργός μάλιστα μπήκε μπροστά στην όλη διαδικασία. Το "στοίχημα" της κυβέρνησης θα είναι να περάσει "σκληρά μέτρα" μέσα στους επόμενους μήνες, αντίθετα με τις προεκλογικές της δεσμεύσεις... Επί του παρόντος βέβαια, η κυβέρνηση ξεκίνησε τον διάλογο με την πολιτική των "τριών ΔΕΝ", ενώ παράγοντες της αγοράς θα προτιμούσαν την πολιτική των "τριών ΘΑ"...

- Μία άλλη κίνηση που φαίνεται να αρέσει στις αγορές είναι η δρομολόγηση μέτρων όπως η επιβολή του πόθεν έσχες για όλους τους πολίτες, κάποιες πολιτικές για την ορθολογικοποίηση των κρατικών προμηθειών αλλά ακόμα και αυτή η σταδιακή απομάκρυνση των έκτακτων δημοσίων υπαλλήλων. Και αυτό γιατί όλοι γνωρίζουν ότι μέσω του ΑΣΕΠ θα προσληφθούν τελικά πολύ λιγότεροι εργαζόμενοι από όσους συμβασιούχους θα αποχωρήσουν...

- Και τέλος, πολλά ακούγονται και για την επιβολή πρόσθετων μέτρων που στόχο θα έχουν τον περιορισμό των κρατικών δαπανών. Μια πρόγευση αυτών είδαμε στην αναθεώρηση του προσχεδίου του προϋπολογισμού...

Το μόνο βέβαιο είναι ότι από πολιτική άποψη το ΠΑΣΟΚ είναι ιδιαίτερα στριμωγμένο. Από τη μία πλευρά, θα κληθεί να πάρει μέτρα πολύ διαφορετικά από αυτά που εξήγγειλε προεκλογικά και που κατά το παρελθόν μάλιστα (κυβέρνηση Σημίτη) είχαν στοιχίσει ιδιαίτερα...

Η κατάσταση είναι τόσο δύσκολη που η αγορά αμφιβάλλει για το κατά πόσον η κυβέρνηση του κ. Γ. Παπανδρέου είναι σε θέση να προχωρήσει έως το τέλος...

Το μόνο βέβαιο είναι πως ο νέος πρωθυπουργός θα προσπαθήσει να προβάλει τα δικά του επιχειρήματα υποστηρίζοντας, για παράδειγμα, ότι για την όλη κατάσταση ευθύνονται οι προηγούμενοι, πως η λαϊκή εντολή είναι νωπή, ότι έγινε προσπάθεια (επίδομα αλληλεγγύης, νομοσχέδια για υπερχρεωμένα νοικοκυριά και επιχειρήσεις) να προστατευτούν οι αδύνατοι κ.λπ. Αν σε όλα αυτά υπάρξει και θετικός αντίκτυπος από επιμέρους ζητήματα (π.χ. εξωτερική πολιτική, θέματα εσωτερικής ασφάλειας κ.λπ.), τόσο το καλύτερο...

"Προσδεθείτε"...

Το μόνο βέβαιο, λίγο πριν μπει το 2010, είναι πως η οικονομία, οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές κατανοούν ότι έχουμε εισέλθει σε περιοχή έντονων "αναταράξεων"... Οι περισσότεροι από τον επιχειρηματικό κόσμο ξεκινούν τους προϋπολογισμούς του 2010 με... κομμένα φτερά και μάλιστα προετοιμάζοντας και εναλλακτικά σχέδια δράσης σε περίπτωση που τελικά δούμε τη ζήτηση να κατρακυλά σε σαφώς χαμηλότερα επίπεδα.

Από τη μία πλευρά, οι παράγοντες της οικονομίας φοβούνται ότι μπήκαμε πλέον στη δεύτερη φάση της ύφεσης, η οποία είναι και περισσότερο επώδυνη. Αρχικά, δηλαδή, υποχώρησε έντονα η ζήτηση και απέναντι σε αυτήν την κατάσταση οι επιχειρήσεις αντέδρασαν με απολύσεις, με μείωση επενδύσεων, με περιορισμό αποθεμάτων και με μειώσεις λειτουργικών εξόδων, εκεί όπου ήταν δυνατόν, αλλά και... εκεί όπου δεν ήταν!

Σήμερα η οικονομία φαίνεται να πληρώνει τα επίχειρα των συγκεκριμένων κινήσεων των επιχειρήσεων και οι εταιρίες φοβούνται για ακόμη πιο μεγάλη πτώση στη ζήτηση. Πέραν όμως αυτών, οι κυβερνητικές προσπάθειες να περιορίσουν το έλλειμμα αναμένεται ότι θα προκαλέσουν πρόσθετους -και μάλιστα έντονους- τριγμούς στην οικονομία.

Ο προϋπολογισμός προβλέπει αύξηση φορολογικών εσόδων και εξοικονόμηση δαπανών συνολικού ποσού κάμποσων δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό θα αφαιρεθεί από τα εισοδήματα και τον πλούτο των πολιτών, θέτοντας σε νέα δοκιμασία την πραγματική ζήτηση.

"Ανεξάρτητα από το πόσο σωστό είναι να συλληφθεί η φοροδιαφυγή, το σίγουρο είναι ότι τα λεφτά που θα πάνε στα δημόσια ταμεία θα λείψουν από τα μαγαζιά, από την οικοδομή και από τις συναφείς δραστηριότητες", δηλώνει στον "Μ" γνωστός παράγοντας της αγοράς, ο οποίος συμπληρώνει: "Ακόμη και σήμερα που δεν έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται τα μέτρα, διαπιστώνουμε στην αγορά τα πρώτα αρνητικά συμπτώματα.

Αγορές πολυτελών αγαθών αναβάλλονται επ’ αόριστον, ακίνητα και λοιπά περιουσιακά στοιχεία ρευστοποιούνται κ.λπ., ενώ δεν βλέπουμε σχεδόν καμιά κινητικότητα για επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, πλην εκείνων που χρηματοδοτούνται από τα ΕΣΠΑ και άλλα κρατικά προγράμματα"...

Δεν είναι τυχαίο ότι ολοένα και περισσότεροι επιχειρηματίες, των οποίων η πορεία των εργασιών επηρεάζεται από την εγχώρια αγορά, δηλώνουν πως ακόμη δεν είδαμε τον πάτο και ότι το 2010 τα πράγματα θα είναι αρκετά χειρότερα, ξεκινώντας μάλιστα από πολύ χαμηλή φετινή βάση...

Έτος ξεκαθαρίσματος!

Το 2010 μπορεί να είναι μεταβατικό έτος, όπως ισχυρίζεται ο υπουργός Οικονομικών κ. Γιώργος Παπακωνσταντίνου, θα είναι ωστόσο και έτος ξεκαθαρίσματος για την αγορά, υποστηρίζουν παράγοντες του Χ.Α. "Μέχρι σήμερα δεν είδαμε τα περίφημα deals της κρίσης, γιατί οι εταιρίες πότε μέσα από τα προγράμματα περιορισμού του κόστους, πότε μέσα από το λίπος που είχαν συσσωρεύσει κατά το παρελθόν, κατάφεραν σε γενικές γραμμές να αντεπεξέλθουν.

Προς αυτήν την κατεύθυνση, βέβαια, συνέβαλαν και οι τράπεζες, οι οποίες έσπευσαν πότε να αναχρηματοδοτήσουν παλαιότερα δάνεια, πότε να αγοράσουν ακίνητα, πότε να συμμετάσχουν στα μετοχικά κεφάλαια, πότε..., ώστε να μη δουν να σωρεύονται μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Όλες αυτές οι μέθοδοι, όμως, έχουν ουσιαστικά εξαντλήσει τα όριά τους. Το 2010 θα βρει τις επιχειρήσεις κουρασμένες από την κρίση, χωρίς δυνάμεις και εφεδρείες. Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι θα δούμε τις εξαγορές και τις συγχωνεύσεις να πολλαπλασιάζονται"...

Το μόνο βέβαιο, λίγο πριν μπει το 2010, είναι πως η οικονομία και οι επιχειρήσεις κατανοούν ότι έχουμε εισέλθει σε περιοχή έντονων "αναταράξεων"... Μερικές από αυτές πολύ πιθανόν να μην τα βγάλουν πέρα και κάποιες άλλες θα είναι εκείνες που θα εκμεταλλευτούν την όλη κατάσταση και θα αποτελέσουν τους νικητές της επόμενης μέρας.