Τρία καμπανάκια για τους κινδύνους βιωσιμότητας εισηγμένων επιχειρήσεων και την ανάγκη έγκαιρης προειδοποίησης του επενδυτικού κοινού σήμαναν από το συνέδριο του ΣΟΕΛ η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς αλλά και οι ίδιοι οι ελεγκτές, ανοίγοντας -και τυπικά- το τεράστιο θέμα των επιπτώσεων της κρίσης στους ισολογισμούς και ενδεχομένως και στη συνέχιση λειτουργίας κάποιων επιχειρήσεων.

Την ώρα που Γαλλία, Μ. Βρετανία, Ιταλία και Ισπανία τροφοδοτούν με ρευστότητα το τραπεζικό τους σύστημα, με τα οφέλη να μεταγγίζονται σταδιακά και σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, στην Ελλάδα έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος. Η ραγδαία αύξηση του κόστους χρήματος βρήκε τις επιχειρήσεις υπερδανεισμένες, με δείκτες άμεσης ρευστότητας στο "πορτοκαλί" και με γνωστά ή έκτακτα (απεργίες στα λιμάνια) προβλήματα ανταγωνιστικότητας.

Λίγο πριν ξεκινήσει το μπαράζ των δημοσιεύσεων λογιστικών καταστάσεων γ΄ τριμήνου -δεν ελέγχονται, ούτε επισκοπούνται από τους ελεγκτές, όπως και αυτές του α΄ τριμήνου- και εν όψει των κρίσιμων ισολογισμών 12μήνου, η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και οι ελεγκτές έστειλαν το μήνυμα: οι έλεγχοι στους ισολογισμούς του 2008 θα είναι επικεντρωμένοι στην αξιολόγηση της βιωσιμότητας.

Ο πρώτος αντιπρόεδρος της Ε.Κ. κ. Γ. Χαραλάμπους επισήμανε στους ελεγκτές τρία βασικά θέματα αυστηρού ελέγχου που όλα σχετίζονται με τον κίνδυνο βιωσιμότητας.

Η -τριπλή- προειδοποίηση μόνο άκαιρη δεν είναι. Μόλις μερικούς μήνες μετά το ξέσπασμα της πιστωτικής κρίσης στην Ελλάδα προέκυψε μια νέα γενιά προβληματικών επιχειρήσεων (Μ. Ι. Μαΐλλης, Altec, Betanet, Ελληνικές Ιχθυοκαλλιέργειες, Κυριακίδης Μάρμαρα κ.ά.). Και όλα αυτά πριν από την όξυνση της πιστωτικής κρίσης.

Πέραν των προβληματικών οι αναλυτικές καταστάσεις α΄ εξαμήνου αποτύπωσαν
ταχεία επιδείνωση κεφαλαιακών δεικτών για σειρά εισηγμένες, κύριο χαρακτηριστικό των οποίων ήταν, και προ της κρίσης, ο υψηλός δανεισμός σε σχέση με τα EBITDA και η ανάγκη υψηλών κεφαλαίων κίνησης. Ταυτόχρονα, η μέση διάρκεια πίστωσης, ο χρόνος δηλαδή στον οποίο εξοφλούνται οι επιχειρήσεις από τους πελάτες τους, ξεπερνά πλέον τις 170 ημέρες.

Οι επιχειρήσεις υπό το βάρος της εξεύρεσης κεφαλαίου κίνησης αναγκάζονταν ήδη πριν από την όξυνση της χρήσης να χρησιμοποιούν τρικ, όπως οι προσυμφωνημένες ανταλλαγές επιταγών. Επιταγές που εν συνεχεία τις ενεχυρίαζαν για να λάβουν κεφάλαιο κίνησης μερικών ημερών. Το τελευταίο δίμηνο η παραπάνω δυνατότητα έχει χαθεί, τα επιτόκια κεφαλαίου κίνησης έχουν εκτιναχτεί και πάνω από 8%, ενώ κάποιες τράπεζες έχουν θέσει ως ελάχιστο χρόνο εκτοκισμού το 3μηνο.

Σε τομείς που δεν βαρύνονται από ΦΠΑ έχει επανέλθει η πρακτική των εικονικών τιμολογίων. Κόβονται τιμολόγια τα οποία καταχωρίζονται στις απαιτήσεις, φουσκώνουν πωλήσεις και EBITDA και δημιουργείται τεχνητή ρευστότητα. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε εταιρία που δήλωσε πρόσφατα αδυναμία εξυπηρέτησης υποχρεώσεών της βρέθηκε, σύμφωνα με πληροφορίες, τρύπα από εικονικά τιμολόγια ύψους 20 εκατ. ευρώ.

Όλα αυτά οδηγούν την Ε.Κ. για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια να ζητήσει από τους ελεγκτές να δώσουν έμφαση σε συγκεκριμένα σημεία των ισολογισμών που αποτελούν και τις βασικές παραμέτρους βιωσιμότητας των εισηγμένων. Ουσιαστικά τους καλεί να αξιολογούν την αρχή συνέχισης λειτουργίας των εταιριών των οποίων ελέγχουν την πιστοληπτική ικανότητα, καθώς και την εισπραξιμότητα και αποτίμηση των απαιτήσεων και του χαρτοφυλακίου χρεογράφων τους. Και να διατυπώνουν την παραπάνω αξιολόγηση.

* Πιστοληπτική ικανότητα: Η Ε.Κ. προειδοποιεί τους ελεγκτές ότι πρέπει να δείξουν ιδιαίτερα προσοχή στην αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των επιχειρήσεων που ελέγχουν, σημαίνοντας μάλιστα ως υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα τη σημαντική βραχυπρόθεσμη δανειακή επιβάρυνση των εισηγμένων, καθώς και τις μεγάλες λοιπές βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις τους.

Με συνολικό δανεισμό 40,5 δισ. ευρώ στις 30/6/08 και καθαρά κέρδη 2007 5,6 δισ. ευρώ οι εισηγμένες (πλην των τραπεζών) εμφανίζουν υψηλή δανειακή επιβάρυνση. Το ένα τρίτο (13,4 δισ. ευρώ) μάλιστα του παραπάνω δανεισμού είναι βραχυπρόθεσμο, το κόστος του οποίου έχει αυξηθεί σημαντικά λόγω της πιστωτικής κρίσης.

Τα πρόσφατα παραδείγματα των Lannet, Altec Telecoms, Ελληνικές Ιχθυοκαλλιέργειες προβληματίζουν προφανώς την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο κ. Γιάγκος Χαραλάμπους, α΄ αντιπρόεδρος της Ε.Κ., ανέφερε χαρακτηριστικά στο συνέδριο του ΣΟΕΛ ότι οι επιχειρήσεις δεν πτωχεύουν τόσο επειδή δεν έχουν κέρδη, αλλά κυρίως διότι δεν έχουν ρευστότητα.

* Συνέχιση δραστηριότητας: Η Ε.Κ. κάλεσε τους ελεγκτές να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί ως προς την αξιολόγηση του ισχυρισμού των διοικήσεων των ελεγχόμενων εταιριών περί συνέχισης της δραστηριότητας (going concern), σημειώνοντας ότι αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο προς αξιολόγηση. Προβλήματα άμεσης ρευστότητας, ανταγωνιστικότητας ή πρόβλημα κλάδου - αγοράς στον οποίο δραστηριοποιούνται οι ελεγχόμενες επιχειρήσεις θα πρέπει να αξιολογούνται και να διατυπώνεται η αξιολόγηση του ελεγκτή ως προς τη συνέχιση της λειτουργίας της εταιρίας.

Σημειώνεται ότι προς το παρόν οι ελεγκτές έχουν κάνει περιορισμένη χρήση της παραπάνω δυνατότητας αξιολόγησης και μάλιστα με μοναδικό κριτήριο τα προβλήματα άμεσης ρευστότητας ή κινδύνου να καταστούν ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις

* Εισπραξιμότητα: Συνιστάται στους ελεγκτές να δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα στον έλεγχο της εισπραξιμότητας και της αποτίμησης των απαιτήσεων και των λοιπών χρηματοοικονομικών στοιχείων των εταιριών. Ο έλεγχος της εισπραξιμότητας και της αποτίμησης των απαιτήσεων και του χαρτοφυλακίου χρεογράφων ανήκει στην υπευθυνότητα των ελεγκτών, ουσιαστικά όμως μέχρι σήμερα ελάχιστες φορές αποτράπηκαν περιπτώσεις εισηγμένων με μεγάλα προβλήματα, για παράδειγμα, απαιτήσεων.

Οι διαδοχικές καταρρεύσεις εταιριών πληροφορικής (Ηπειρωτική, Έμφασις) την τριετία 2002-04 κατέδειξαν τεράστιες τρύπες εικονικών τιμολογίων, ενώ και για εταιρία ιχθυοκαλλιέργειας που αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα κυκλοφορούν χωρίς να έχουν διαψευσθεί προβλήματα με εικονικά τιμολόγια. Όσον αφορά στην αποτίμηση του χαρτοφυλακίου χρεογράφων η κατάρρευση των αποτιμήσεων διεθνώς αυξάνει τον ελεγκτικό κίνδυνο σε μια περίοδο μάλιστα όπου οι προβλέψεις για επισφάλειες μειώνονται.

Επιπλέον ο κ. Χαραλάμπους προανήγγειλε ότι η Ε.Κ. θα είναι αυστηρή και σκεπτική απέναντι στη σκοπιμότητα των όποιων αναταξινομήσεων πραγματοποιηθούν στο 9μηνο και στο 12μηνο του 2008, στον βαθμό που το εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας δεν έχει σημαντική έκθεση σε "τοξικά" προϊόντα ώστε να δικαιολογείται η χρήση των δυνατοτήτων που προσφέρει η αναθεώρηση των ΔΛΠ 39 και 7.

Τέλος, για να μην χρησιμοποιηθεί άκριτα το εργαλείο της αποτίμησης ακινήτων σε εύλογη αξία, ώστε να ενισχυθούν η καθαρή θέση και η αποτελέσματα, η Ε.Κ. ζητά από τους ελεγκτές να αξιολογούν σε μεγάλο εύρος τις νέες αποτιμήσεις ακίνητης περιουσίας που δημιουργούν σημαντικές υπεραξίες, σε μια περίοδο όπου η αγορά ακινήτων περνάει κρίση.