Νέο εμβόλιο RSV: Κλινική μελέτη «Φάσης 2» ξεκινά από το ΑΠΘ

Μια πρωτοβουλία διεθνούς απήχησης, που ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στις κλινικές μελέτες στην Ελλάδα, μπαίνει στη γραμμή εκκίνησης στη Μονάδα Κλινικών Ερευνών του ΑΠΘ, στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου της Θεσσαλονίκης.

Πρόκειται για τη διενέργεια Κλινικής Μελέτης Φάσης 2 για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της ανοσογονικότητας ενός νέου εμβολίου κατά του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV) σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω.

Η τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή μελέτη rBCG–N–RSV 002GR αφορά το εμβόλιο rBCG-N-RSV που αναπτύχθηκε στο πανεπιστήμιο Pontificia Universidad Católica της Χιλής, από την ερευνητική ομάδα του Έλληνα καθηγητή Αλέξη Καλλέργη, και έχει ήδη δοκιμαστεί με επιτυχία σε Κλινική Μελέτη Φάσης 1 στην χώρα της Νότιας Αμερικής.

Οι κύριοι στόχοι της είναι:

• Η αξιολόγηση της ασφάλειας του εμβολίου σε σύγκριση με το συμβατικό εμβόλιο BCG σε ενήλικες  60 ετών και άνω.
• Ο χαρακτηρισμός της κυτταρικής ανοσολογικής απόκρισης έναντι της νουκλεοπρωτεΐνης (N) του RSV που παράγεται από το εμβόλιο, σε σύγκριση με την απόκριση που προκαλείται από το συμβατικό εμβόλιο.
• Η σύγκριση της αντιμυκοβακτηριακής κυτταρικής ανοσολογικής απόκρισης (απόκριση κατά του BCG) των δύο εμβολίων σε ενήλικες ηλικίας 60 ετών και άνω.

Σχεδιασμός μελέτης

Η μελέτη στην Ελλάδα έχει εγκριθεί από τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ) και την Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και θα διαρκέσει 6 μήνες. Ο σχεδιασμός της προβλέπει την ένταξη 200 εθελοντών ηλικίας από 60 ετών και άνω. Μπορούν να συμμετάσχουν υγιείς και ασθενείς με χρόνια νοσήματα, άνω των 60 ετών, άνδρες ή γυναίκες. Οι ασθενείς θα εξετάζονται από ομάδα ιατρών για να εκτιμηθεί αν πληρούν τα κριτήρια ένταξης στη μελέτη.

Κατά τη διάρκεια της μελέτης δεν απαιτείται νοσηλεία των εθελοντών, οι οποίοι θα κάνουν 5 προγραμματισμένες επισκέψεις στη Μονάδα Κλινικών Ερευνών του νοσοκομείου Παπαγεωργίου. Καθ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης θα μπορούν να επικοινωνούν τηλεφωνικά με τα μέλη της ιατρικής ομάδας σε 24ωρη βάση, 7 μέρες την εβδομάδα, ενώ πρέπει να είναι διαθέσιμοι για τηλεφωνικές παρακολουθήσεις σχετικά με την κατάσταση της υγείας τους.

Θα παρέχουν δείγματα αίματος κατά την εγγραφή τους, καθώς και τις μέρες 15, 30, 60 και 180 μετά τον εμβολιασμό, ενώ η υγεία τους θα παρακολουθείται για 6 μήνες μετά τον εμβολιασμό.

Η σημασία του εμβολιασμού κατά του RSV

Ο ανθρώπινος αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) αποτελεί κύρια αιτία λοιμώξεων του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, όπως η πνευμονία, η βρογχιολίτιδα, η βρογχίτιδα και η κυψελιδίτιδα, ιδιαίτερα σε παιδιά κάτω των 2 ετών και σε ηλικιωμένους.

Κάθε χρόνο, ο ιός αυτός προκαλεί επιδημικές εξάρσεις κατά τους ψυχρούς μήνες ή/και σε συνθήκες συνωστισμού. Στην Ευρώπη, κάθε χρόνο, το 92% περίπου των ασθενών που νοσηλεύονται με λοίμωξη από τον ιό RSV είναι ηλικίας άνω των 65 ετών.

Όπως επισημαίνεται στο ενημερωτικό κείμενο της Μονάδας Κλινικών Μελετών της Ειδικής Μονάδας Βιοϊατρικής Έρευνας και Εκπαίδευσης (ΕΜΒΙΕΕ) του ΑΠΘ, «ο RSV έχει σημαντική επιδημιολογική σημασία παγκοσμίως, καθώς συχνά οδηγεί σε κορεσμό των υπηρεσιών υγείας κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Για τον λόγο αυτό, η ανάπτυξη εμβολίων κατά του ιού αυτού έχει κρίσιμη σημασία για τη δημόσια υγεία».
Το Μάιο του 2024 εγκρίθηκαν δύο εμβόλια για την πρόληψη της νόσου που προκαλείται από τον ιό RSV.

Ποιο εμβόλιο μελετάται

Η μελέτη αφορά εμβόλιο κατά του RSV που αναπτύχθηκε στη Χιλή και παρασκευάστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής σύμφωνα με τις Ορθές Πρακτικές Παρασκευής (GMP), οι οποίες εγγυώνται την ποιότητά του.

Ονομάζεται rBCG-N-RSV και βασίζεται στο εμβόλιο Bacillus Calmette-Guerin (BCG) (ένα ζωντανό εξασθενημένο εμβόλιο που βασίζεται στο Mycobacterium bovis), το οποίο χρησιμοποιείται συστηματικά κατά της φυματίωσης σε νεογνά, σε περισσότερες από 150 χώρες παγκοσμίως.

Σύμφωνα με το ενημερωτικό κείμενο, πάνω από 4 δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου BCG έχουν χορηγηθεί παγκοσμίως από την εισαγωγή του πριν από περισσότερα από 100 χρόνια. Το εμβόλιο rBCG-N-RSV αποτελείται από ένα τροποποιημένο BCG που εκφράζει τη νουκλεοπρωτεΐνη (N) του RSV, η οποία έχει αποδειχθεί ότι παρεμβαίνει στην ανοσολογική απόκριση του ξενιστή.

Αυτή η σύνθεση έχει αξιολογηθεί σε πολυάριθμα ζωικά μοντέλα για τον RSV και τη φυματίωση, καθώς και σε προηγούμενη κλινική μελέτη Φάσης I σε ανθρώπους, όπου αξιολογήθηκαν και αποδείχθηκαν με επιτυχία η ασφάλεια και η ανοσογονικότητα του εμβολίου. Το εμβόλιο rBCG-N-RSV διαφέρει από το εμβόλιο RSV που εγκρίθηκε πρόσφατα από τον FDA για ηλικιωμένους ενήλικες, το οποίο περιέχει πρωτεϊνικά συστατικά της γλυκοπρωτεΐνης F του RSV σε συνδυασμό με ανοσοενισχυτικό.

Οι προκλινικές μελέτες, που πραγματοποιήθηκαν σε διάφορα ζωικά μοντέλα (ποντίκια, αρουραίοι, ινδικά χοιρίδια και μοσχάρια) και έδειξαν την ασφάλεια του εμβολίου (χωρίς σημαντικές ανεπιθύμητες αντιδράσεις) και την ικανότητά του να παράγει προστατευτική ανοσολογική απόκριση (αποτρέποντας την παθολογία που προκαλείται από τον ιό) σε σύγκριση με τις ομάδες ελέγχου (ζώα που δεν έλαβαν το εμβόλιο).

Κλινική Μελέτη Φάσης 1 αξιολόγησε παραμέτρους ασφάλειας σε πληθυσμό 24 υγιών ανδρών, ηλικίας 18–50 ετών στη Χιλή. Επιβεβαίωσε ότι το εμβόλιο είναι ασφαλές (με ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες, η πιο συχνή από τις οποίες ήταν ο πόνος στο σημείο της ένεσης) και ότι προκαλεί ανοσολογική απόκριση έναντι της πρωτεΐνης RSV που περιέχεται στο εμβόλιο. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης έχουν δημοσιευθεί σε επιστημονικά περιοδικά υψηλού κύρους με κριτές.

Στο επόμενο διάστημα αναμένεται να πραγματοποιηθεί επιστημονική ενημερωτική εκδήλωση για την έναρξη της Κλινικής Μελέτης, παρουσία των υπεύθυνων της Μονάδας Κλινικών Ερευνών του ΑΠΘ και αντιπροσωπείας του Pontificia Universidad Católica de Chile, με επικεφαλής τον Δρα. Αλέξη Καλλέργη, καθηγητή στις Σχολές Βιολογικών Επιστημών και Ιατρικής του χιλιανού Πανεπιστημίου, διδάκτορα Μικροβιολογίας και Ανοσολογίας στο Albert Einstein College of Medicine στη Νέα Υόρκη.