Αλτσχάιμερ: Πρώιμα σημάδια, πρόληψη και νέα φάρμακα

Ραγδαία αύξηση της επίπτωσης του Αλτσχάιμερ και άλλων μορφών άνοιας προβλέπουν επιστημονικές έρευνες, με κάποιες εκτιμήσεις να κάνουν λόγο ακόμη και για τριπλασιασμό ως το 2050. Ωστόσο, το 45% των περιπτώσεων θα μπορούσαν να προληφθούν ή να καθυστερήσουν, αν αντιμετωπιστούν 14 συγκεκριμένοι παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής.

Το συγκεκριμένο εύρημα πρόσφατης μελέτης του Lancet βρίσκεται στο επίκεντρο της εκστρατείας ενημέρωσης της Alzheimer Hellas με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα, που τιμάται στις 21 Σεπτεμβρίου.

Η ομότιμη καθηγήτρια Νευρολογίας του ΑΠΘ και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών Μάγδα Τσολάκη, μιλάει στο iatronet.gr για τα προειδοποιητικά σημάδια που χτυπούν «καμπανάκι» και συχνά αγνοούνται, με αποτέλεσμα τρία στα τέσσερα περιστατικά να παραμένουν αδιάγνωστα. Επίσης, καταθέτει τις εκτιμήσεις της για τα δύο αντιαμυλοειδικά φάρμακα που αναμένονται το ερχόμενο διάστημα στην Ευρώπη, αλλά και για άλλα τρία που γεννούν ελπίδες για αποτελεσματικότερες θεραπείες στο μέλλον.

Τα προειδοποιητικά σημάδια

Παγκοσμίως το 75% των περιπτώσεων παραμένουν αδιάγνωστα, για διάφορους λόγους, μεταξύ αυτών και το στίγμα. Στην Αγγλία, όπως λέει η κα Τσολάκη, η καθυστέρηση στη διάγνωση φτάνει και τους 32 μήνες, ενώ στην Ελλάδα είναι μικρότερη, κοντά στον ένα χρόνο, γεγονός που οφείλεται στις καμπάνιες ενημέρωσης και τις δομές (Κέντρα Ημέρας, Οικοτροφεία κ.λπ.), που ξεκίνησαν από τη δεκαετία του 1990.

Η ίδια περιγράφει ορισμένα από τα βασικά προειδοποιητικά σημάδια, που δεν πρέπει να αγνοούμε, οι ίδιοι ή οι οικείοι μας:

1. Το πιο συχνό είναι αυτό της απώλειας  πρόσφατης μνήμης. «Δεν μπορούμε να καταγράψουμε κάτι καινούργιο. Μπορεί να φάμε τώρα, να έχουμε χορτάσει και μετά από λίγο να ρωτήσουμε ‘τι ώρα θα φάμε'; Αρχίζουμε με την πρόσφατη μνήμη και καθώς περνάνε τα χρόνια χάνονται και τα παλιά».
2. Οι διαταραχές του λόγου, που παρατηρούνται και στη μετωποκροταφική άνοια, είναι επίσης συχνές. «Το άτομο δεν μπορεί να κατονομάσει πράγματα, δεν μπορεί να ανακαλέσει απλές λέξεις. Του δείχνουμε το μολύβι ή το ρολόι και λέει ‘αυτό που γράφουμε’ ή ‘αυτό που δείχνει την ώρα’, κάνει περιφράσεις. Είναι το λεγόμενο φαινόμενο της άκρης γλώσσας».
3. Δεν έχουμε καλό χωρικό προσανατολισμό. Είμαστε σε μια γνωστή περιοχή και δεν καταλαβαίνουμε πού βρισκόμαστε.
4. Η διάθεσή μας αλλάζει στον ίδιο χρόνο. «Εκεί που είμαστε πάρα πολύ χαρούμενοι, αρχίζουμε να κλαίμε, χωρίς να υπάρχει κάποιος εξωτερικός λόγος που μας έχει στενοχωρήσει».
5. Διαταραχές στην κρίση. «Ενώ παλιά ήταν ο παππούς και η γιαγιά που τους συμβουλεύονταν τα εγγόνια, τώρα πια δεν έχουν λύσεις να προτείνουν για τα προβλήματα, ή δεν έχουν πολλές λύσεις».
6. Επίσης, δεν έχουμε τη δυνατότητα να οργανώσουμε ένα ταξίδι.
7. Αρχίζουμε τους περιορισμούς στην οδήγηση. Δεν οδηγούμε νύχτα, σε άγνωστες περιοχές, περιορίζουμε ταχύτητες, παίρνουμε πάντα το δεξί ρεύμα.

Ορισμένοι άνθρωποι έχουν επίγνωση των προβλημάτων τους και τα περιγράφουν με λεπτομέρεια στον γιατρό. Ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων, ωστόσο, δεν αντιλαμβάνονται και δεν αποδέχονται ότι έχουν πρόβλημα.

Νέα φάρμακα

Η ομότιμη καθηγήτρια δεν έχει υπερβολικές προσδοκίες από τα νέα φάρμακα που αναμένεται να εγκριθούν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων το επόμενο διάστημα: τη λεκανεμάμπη και ντονανεμάμπη, που στοχεύουν στο κύριο παθοφυσιολογικό χαρακτηριστικό του Αλτσχάιμερ, το β-αμυλοειδές.

«Με τη λεκανεμάμπη που έχει εγκριθεί στις ΗΠΑ, σε χώρες της Ασίας και στη Βρετανία, υπάρχει ένα πρόβλημα. Η Ευρώπη δεν την ενέκρινε σε δύο προσπάθειες που έγιναν και τώρα γίνεται η τρίτη. Τώρα έρχεται η ντονανεμάμπη, που εγκρίθηκε στην Αμερική και θα ακολουθήσει η ίδια διαδικασία σε διάφορες χώρες και θα δούμε τι θα γίνει», αναφέρει και προσθέτει: «Με αυτά τα φάρμακα βλέπουμε ότι εξαφανίζεται το β αμυλοειδές από τον εγκέφαλο, αλλά ούτε ο ασθενής ούτε ο περιθάλπων βλέπουν μια βελτίωση. Ο ασθενής χειροτερεύει, αλλά χειροτερεύει με μικρότερη ταχύτητα, όπως φαίνεται από τις μελέτες».

Τρία νέα φάρμακα, η μασιτινίμπη, η σεμαγλουτίδη και η ομοταυρίνη, έρχονται να ενισχύσουν το «οπλοστάσιο» για την θεραπευτική αντιμετώπιση της νόσου. «Χορηγούνται από του στόματος, όχι ενέσιμα όπως τα αντιαμυλοειδικά φάρμακα, ενώ το κόστος τους οπωσδήποτε θα είναι πολύ μικρότερο. Πιστεύω ότι θα εγκριθούν πάρα πολύ γρήγορα για τις κατηγορίες της Αλτσχάιμερ τις οποίες στοχεύουν, και ελπίζω ότι αυτά θα μας ανοίξουν δρόμους και για νέες φαρμακευτικές θεραπείες», αναφέρει η κ.Τσολάκη, προτείνοντας παράλληλα και φάρμακα της φύσης με αποδεδειγμένη ευεργετική δράση. «Μέχρι τότε, προτείνουμε το πολύ καλό ελαιόλαδο, με το οποίο είδαμε βελτίωση εμείς, όχι στασιμότητα, σε ασθενείς με ήπια νοητική διαταραχή. Επίσης, το λάδι του ροδιού μας έδωσε βελτίωση, με πέντε σταγόνες την ημέρα».

Εκστρατεία με επίκεντρο την πρόληψη

Η πρόληψη, μέσω των 14 τροποποιήσιμων παραγόντων κινδύνου, που μπορούν να καθυστερήσουν, να επιβραδύνουν την εξέλιξη ή ακόμη και να αποτρέψουν τη νόσου, βρίσκεται στο επίκεντρο των φετινών εκδηλώσεων της Alzheimer Ελλάς. Όπως κατέδειξε η μελέτη του Lancet, στους 12 παράγοντες κινδύνου της έκθεσης του 2020 (κάπνισμα, σωματική αδράνεια, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, ατμοσφαιρική ρύπανση, τραυματισμός στο κεφάλι, κοινωνική απομόνωση, χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, παχυσαρκία, υπέρταση, διαβήτης, κατάθλιψη και προβλήματα ακοής), προστίθενται τα προβλήματα στα μάτια και η υψηλή χοληστερόλη, όταν αυτά δεν αντιμετωπίζονται. Οι δύο επιπλέον παράγοντες κινδύνου σχετίζονται με το 9% των περιπτώσεων άνοιας παγκοσμίως.

«Μέχρι τώρα προσπαθούσαμε να ενημερώσουμε τον κόσμο, να κάνουμε δομές στην Ελλάδα, έχουμε προχωρήσει αρκετά, ξεκινώντας τις πρώτες το 2005 και τώρα υπάρχουν πάρα πολλές στην Ελλάδα. Επίσης, μπορεί σήμερα να βρει πολλή και αξιόπιστη ενημέρωση», αναφέρει η καθηγήτρια και συμπληρώνει: «Τώρα επικεντρώνουμε στην πρόληψη. Σύμφωνα με τα διεθνή δεδομένα και εκτιμήσεις έχουμε 213.000 περιστατικά στην Ελλάδα, παρόλο που σύμφωνα με τις επιδημιολογικές μελέτες φαίνονται λιγότεροι, 150.000 με 160.000). Το 2050 αν καταφέρναμε να ελαττώσουμε τον αριθμό ως και κατά 45%, θα ήταν εξαιρετικό».

Στην κεντρική εκδήλωση, που θα πραγματοποιηθεί το απόγευμα της Κυριακής (18:00 – 20:00) στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, εξειδικευμένοι και έμπειροι επαγγελματίες υγείας θα μιλήσουν για τη νόσο, για τους παράγοντες αποτροπής, την συμβολή άσκησης και διατροφής στην πρόληψη, για τα αναμενόμενα νέα φάρμακα και τις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις καθώς και για την φροντίδα των ασθενών, ενώ θα απαντήσουν στα ερωτήματα των συμμετεχόντων.

Θ’ ακολουθήσει σύντομος περίπατος μνήμης-memory walk, ο οποίος θα καταλήξει στις φωταγωγημένες, προς τιμήν της Παγκόσμιας Ημέρας Νόσου Alzheimer, ομπρέλες του Ζογγολόπουλου στη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης.