Σχέδιο για να μην περάσει στο πιάτο η μόλυνση από τις πλημμύρες

Η πιθανή επιμόλυνση του εδάφους και των υπόγειων υδροφορέων από βιολογική διαδικασία, όπως η σήψη των νεκρών ζώων, καθώς και η ενδεχόμενη ρύπανσή τους από τοξικά χημικά, όπως πετρελαιοειδή και φυτοφάρμακα, αποτελούν προκλήσεις της επόμενης μέρας για τη Θεσσαλία και όχι μόνο, σε ό,τι αφορά την περιβαλλοντική υγεία.

Η αποτίμηση της κατάστασης, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να περάσουν επιμολυσμένα προϊόντα στην τροφική αλυσίδα, πρέπει να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί άμεσα, πριν από την επόμενη καλλιεργητική περίοδο.

Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ) και ομάδα επιστημόνων από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης επεξεργάζονται συγκεκριμένη πρόταση-σχέδιο δράσης σε αυτή την κατεύθυνση, που θα κατατεθεί μέσα στο επόμενο δεκαήμερο στα αρμόδια υπουργεία και στο γραφείο πρωθυπουργού, όπως λέει στο Euro2day.gr o Δημοσθένης Σαρηγιάννης, καθηγητής Περιβαλλοντικής Μηχανικής του ΑΠΘ και πρόεδρος του ΕΙΕ.

Ο ίδιος ήταν κεντρικός ομιλητής στο διεθνές Συνέδριο Τοξικολογίας της Λατινικής Αμερικής στο Belo Horizonte της Βραζιλίας, που επικεντρώθηκε στους περιβαλλοντικούς κινδύνους της σύγχρονης εποχής και τη σύνδεσή τους με την ανθρώπινη υγεία. Αυτοί, όπως επισημαίνει, απαιτούν παγκόσμια συνεργασία και η Ελλάδα οφείλει να αναλάβει κεντρικό ρόλο.

Οι τρεις άξονες παρεμβάσεων

Ο κ. Σαρηγιάννης θεωρεί πως στην παρούσα φάση δεν τίθεται θέμα ασφάλειας των τροφίμων και πιθανής εισαγωγής μολυσμένων προϊόντων στην τροφική αλυσίδα, επειδή στην ουσία έχει διακοπεί η προσφορά προϊόντων από τις πληγείσες περιοχές. Αυτό που πρέπει να αξιολογηθεί, όπως λέει, είναι η πιθανή επιμόλυνση ή/και ρύπανση εδαφών και νερού όταν αποτραβηχθεί η πλημμύρα σε μεγάλη έκταση πεδίου και πριν από την έναρξη νέας καλλιέργειας.

Εκτιμά πως η μόλυνση από παθογόνους μικροοργανισμούς, κυρίως μέσα από την αποσύνθεση των κουφαριών ζώων, αφορά πρόβλημα του σήμερα, με μικρή πιθανότητα να έχει διάρκεια στον χρόνο. «Αυτοί οι παθογόνοι μικροοργανισμοί δεν μπορούν να έχουν τη διάρκεια ζωής που απαιτείται, ώστε να μπορούν να μολύνουν δραματικά και σε βάθος χρόνου το έδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα. Περισσότερο είναι μια απειλή σημερινή, να προσέξουν οι άνθρωποι να μην εκτεθούν σε αυτούς τώρα», αναφέρει, προσθέτοντας πως αυτό που θα μείνει θα είναι τα χημικά.

Το σχέδιο δράσης που επεξεργάζεται το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών περιλαμβάνει παρεμβάσεις σε τρεις άξονες, που συνοψίζονται στις λέξεις: καταγραφή - εκτίμηση - καθαρισμός.

«Η καταγραφή πρέπει να γίνει με μεθοδικό τρόπο και σε συγκεκριμένα σημεία, γιατί η εμπειρία έχει δείξει ότι δεν είναι σχεδόν ποτέ ίδια η επιμόλυνση σε όλες τις περιοχές», διευκρινίζει και προσθέτει: «Μπορούμε να δούμε πού βρίσκονταν οι πιθανές πηγές ρύπανσης ή μόλυνσης αντίστοιχα, και με υπολογιστικά μοντέλα να εκτιμήσουμε για το πού μπορεί να κατέληξαν με βάση τη ροή των υδάτων. Έτσι θα έχουμε μια καλή εκτίμηση για το πού μπορεί να βρίσκονται τα hot spots, οι περιοχές με πιθανή υπερσυγκέντρωση τοξικών, όπως φυτοφάρμακα, λάδια, πετρέλαια ή προϊόντα βιολογικού μετασχηματισμού».

Μετά την καταγραφή προτείνεται να γίνει μέτρηση και εκτίμηση τοξικότητας στις συγκεκριμένες περιοχές- πιθανά hot spots, και σε τρίτο επίπεδο θα ακολουθήσουν παρεμβάσεις διαχείρισης και καθαρισμού, με σύγχρονες διαθέσιμες τεχνολογίες, ανάλογα με το τι και πού θα βρεθεί.

«Ο συνδυασμός των τριών αυτών επιπέδων μπορεί να μας δώσει μια καλή διασφάλιση της ποιότητας εδάφους και νερού, ώστε αφενός να προστατευτεί ο τοπικός πληθυσμός από την έκθεση και αφετέρου να μην περάσουν επιμολυσμένα προϊόντα στην τροφική αλυσίδα».

Η ολοκληρωμένη πρόταση αναμένεται να είναι έτοιμη και να υποβληθεί στην κυβέρνηση μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου.

Νέοι κίνδυνοι για την περιβαλλοντική υγεία

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Lancet, καταγράφονται κάθε χρόνο περίπου 9 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως που οφείλονται στη συνολική ρύπανση. Ο κ. Σαρηγιάννης επικαλέστηκε τη συγκεκριμένη μελέτη σε μια από τις δύο ομιλίες του στο συνέδριο της Βραζιλίας, προκειμένου να καταδείξει την ανάγκη ανάληψης δράσης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Σύμφωνα με τον καθηγητή, η εικόνα που αφορά τους περιβαλλοντικούς κινδύνους μετασχηματίζεται χρόνο με τον χρόνο και αυτοί δεν οφείλονται μόνο στην κλιματική αλλαγή.

«Παραδοσιακά εστιαζόμασταν στον ατμοσφαιρικό αέρα και στην υγειονομική κατάσταση του πόσιμου νερού. Βλέπουμε πια ότι ανακύπτουν προβλήματα επιμόλυνσης και ρύπανσης και του εδάφους, καθώς και αναδυόμενοι κίνδυνοι που σχετίζονται κυρίως με τη μεγάλη παρουσία χημικών σε αέρα, νερό και έδαφος. Αυτά μπορούν να περάσουν στον άνθρωπο μέσα από μια σειρά οδών, είτε μέσω της διατροφικής αλυσίδας, είτε από το πόσιμο νερό, είτε με προϊόντα με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή», υπογραμμίζει.

Η επιστημονική κοινότητα σε παγκόσμιο επίπεδο πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες, όπως λέει, για τον προσδιορισμό των μιγμάτων χημικών στα οποία εκτίθεται ο άνθρωπος, τη δημιουργία προφίλ έκθεσης ανά περιοχή και σε βάθος χρόνου, καθώς και τον συνδυασμό της έκθεσης με την τοξικότητα.

Η γνώση αυτή πρέπει να μετασχηματιστεί σε παρασκευή χημικών που θα είναι ασφαλή και βιώσιμα, αλλά και στην προώθηση της πρόληψης ακριβείας. «Δηλαδή να προλάβουμε την έκθεση του πληθυσμού, με μέτρα στοχευμένα και προσαρμοσμένα στην περιβαλλοντική και κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα των συγκεκριμένων υποομάδων του πληθυσμού».

Η Ελλάδα πρέπει να βγει μπροστά

Σύμφωνα με τον κ. Σαρηγιάννη, η Ελλάδα, λόγω της γεωπολιτικής της θέσης, αλλά και των περιβαλλοντικών και υγειονομικών πιέσεων που δέχεται και καλείται να αντιμετωπίσει (βλ. ακραίο καύσωνα, μέγα-πυρκαγιές και ιστορικών διαστάσεων πλημμύρες μόνο τους τελευταίους τρεις μήνες), μπορεί και πρέπει να παίξει κεντρικό ρόλο σε αυτή την παγκόσμια επιστημονική κινητοποίηση.

«Πρέπει να προωθηθούν διεθνείς συνεργασίες σε αυτά τα πλαίσια, σε σύνδεση με την κλιματική αλλαγή, αλλά όχι μόνο. Η Ελλάδα, αν και είναι μικρή, έχει συμφέρον και υποχρέωση να βγει μπροστά και να τις αναζητήσει», σημειώνει.

Στο συνέδριο του Belo Horizonte συμφωνήθηκαν συνέργειες του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών με τις τοξικολογικές επιστημονικές εταιρείες της Λατινικής Αμερικής και με τρία Πανεπιστήμια της Βραζιλίας σε θέματα περιβαλλοντικής υγείας. Επίσης αντίστοιχα προγράμματα συνεργασίας σε επιμέρους θέματα συμφωνήθηκαν με ειδικούς από τα Πανεπιστήμια του Τέξας και της Ιντιάνα στις ΗΠΑ.